Hızırbey Hamamı
 | |
| Diğer ad(lar) | Hızırbey Çifte Hamamı |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Tür | Hamam |
| Mimari tarz | Osmanlı mimarisi |
| Konum | Merkez, Kırklareli, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°44′08″K 27°13′26″D / 41.73556°K 27.22389°D |
| Yaptıran | Köse Mihalzade Hızır Bey |
| Tamamlanma | 1383 veya 1384 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Küfeki taşı |
Hızırbey Hamamı veya Hızırbey Çifte Hamamı, Kırklareli'de kent merkezinde bulunan tarihi bir Türk hamamıdır. Çifte hamam olarak inşa edilmiş yapı, şehir merkezinin en eski ve günümüze ulaşan tek hamamıdır.[1][2]
.jpg)
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Yapının inşa kitabesi olmadığı için kesin yapılış tarihi bilinemese de yanındaki arasta ve cami ile beraber bir külliye olarak tasarlandığı düşünüldüğünde Hicri 785’e (Miladi 1383-1384) tarihlendirilebilir. Külliyedeki diğer yapılarla beraber hamamın da banisi Köse Mihalzade Hızır Bey'dir.[3][4]:161
Hamam, tamir kitabesine göre H. 1016 (M. 1607-1608) tarihinde Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.[4] 17. yüzyılda Kırklareli'yi de ziyaret eden Evliya Çelebi de şehirde bedestene bitişik olan bir hamamdan bahsetmektedir.[5] Hamam M. 1683, M. 1704, M. 1824[6] ve H. 27.08.1307 (M. 18.04.1890) tarihinde tamir görmüştür.[3] 1912-1913 yılları arasında Balkan Savaşları’ndan sonra İtalyan mühendis Andre Beverato tarafından oluşturulan şehrin ilk kent planında Hızırbey Hamamı'nın yıkılarak kentte bir meydan oluşturulması planlanmış ancak bu plan uygulanmamıştır.[7]
Hızırbey Hamamı, Cumhuriyet döneminde ise 1960, 1964, 1975 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır.[4]
Hamam günümüzde hala kullanılmaktadır.
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Hızır Bey Hamamı çifte hamam şeklinde inşa edilmiş dikdörtgen planlı bir çarşı hamamıdır. Yapı, aydınlık fenerleri dahil düzgün kesme küfeki taşı ile inşa edilmiştir. Soyunmalık, soğukluk ve sıcaklık olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.[6] Kadınlar ve erkekler bölümü bulunmaktadır. Çifte hamamın bugün erkeklere ait olarak bilinen kısmı aslında kadınlar bölümü, kadınlara ait olan kısmı ise erkekler bölümü olarak kullanılmaktaydı.[3]
Erkekler Bölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Çifte hamamın güney cephesinde yer almaktadır. Basık kemerli kapıdan kare planlı soyunmalık bölümüne girilmektedir. Ortasında dokuzgen bir havuz bulunmaktadır. Doğu ve batı kısımlarında yerden yüksekte bulunan soyunma odalarına ahşap bir merdivenle çıkılmaktadır. Soyunmalık bölümünün üst örtüsü olan on ikigen kasnağa oturtulmuş kubbede bir aydınlık feneri yer almaktadır. Erken tarihli bir yapı olan hamamdaki bu mimari ögenin 1608-1608 tarihindeki onarımı sırasında eklendiği düşünülmektedir.[3]:81
Soyunmalıktan geçilen dikdörtgen planlı soğukluk bölümü pandantif geçiş elemanı bulunan bir kubbe ile örtülüdür. Köşesinde beşik tonoz örtülü hela ve traşlık (usturalık) mekanları yer almaktadır.
Soğukluk bölümünden haçvari planlı, köşe hücreli ve dört eyvanlı, tromp geçiş elemanlı kubbe ile örtülü sıcaklık bölümüne geçilmektedir.[8]:42 Sıcaklığın aydınlatılması eyvanlarda ve kubbede bulunan fil gözleri ile sağlanmaktadır.
Erkekler bölümünün girişindeki sivri kemerli bir niş içerisinde bir kitabe bulunmaktadır.
Kadınlar Bölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Çifte hamamın batı cephesinde yer almaktadır. Girişinin iki tarafında dükkanlar bulunmaktadır. Erkekler bölümü ile özdeş plan tipinde inşa edilmiştir.[3]
Hamamın kuzey cephesinde beşik tonozla örtülü su deposu ve külhan bölümleri yer almaktadır.[3][6]
Yapının kubbeleri kurşun taklidi çimento ile sıvalıdır.[1]
Kitabesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Yapının inşa kitabesi bulunmamaktadır. Çifte hamamın günümüzde erkekler bölümü olarak kullanılan bölümünün girişindeki bir niş içerisinde sülüs hatlı bir tamir kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabeye göre hamam, 1607-1608 tarihinde hayırsever Hüseyin Ağa tarafından tamir ettirilmiştir.[3]
Tamir kitabesinin transkripsiyonu:
Güzîn ve fahr-ı eshab-ı kibâe anî Hüseyin Ağa
Ali gibi mürüvvetkâni bir merd-i şecâ’atden
Bu hammâm-ı lâtifi devletle eyledi abâd
Derûnî vecd ü hâlât ehli gibi pür hararetden
Giren dünyâda bir kez içine çıkmağa meyletmez
Meğer kim âb-ı pâkî selsebil-i nehr-i cennetden
Demişler nısf-ı dünyâdır dilâ kermâbe hakkında
Safâsıyla bütün dünyâ değer bu özge hâletden
İki âlemden var ecrler yâ Rab sâhibü’l-hayra
Safâ ehline çün tathîr-i abdân-ı nezâfetden
Safâyı kalble târihini asâri dâ’î
Dedi gül gibi bu hammâm-ı zibâ câ-yi rahatden
sene 1016 [4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Hızırbey Hamamı". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024.
- ^ "Hızırbey Hamamı/Çifte Hamam". Erişim tarihi: 15 Haziran 2024.
- ^ a b c d e f g Bulut, Ö. (2019). Kırklareli ve İlçelerindeki Tarihi Su Yapıları [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
- ^ a b c d Mert, Özcan (2011). "Kırklareli Kitabeleri". Tarih Dergisi, 25. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024.
- ^ Kaplan, Büşra (2023). "Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Kırklareli ve Çevresi". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 32 (2). s. 731. doi:10.35379/cusosbil.1334512.
- ^ a b c TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Hızır Bey Külliyesi
- ^ Koca, Kardelen (2020). Kırklareli Kent Merkezinin Tarihsel Gelişimi (Lisans). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. s. 31.
- ^ Altuntaş, M. (1995). Kırklareli'deki Türk Devri Yapıları [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
