György Dózsa

Maddede ad soyadı sırasıyla yazılmaktadır. Macar geleneğine göre Dózsa György olarak yazılır.

Macaristan banknotlarında György Dózsa

György Dózsa (1470 - 1514) Macar savaşçı. Transilvanyalıdır ve Macar topraklı asillere karşı köylü ayaklanmasını yönetmiştir. İsyanın sonunda yakalanmış, işkence görmüş ve dava arkadaşlarıyla beraber idam edilmiştir, hem Hristiyan bir şehit hem de tehlikeli bir kanunsuz olarak bilinir.

İsyanın çıkışı

Osmanlı İmparatorluğuna karşı savaşta Macar Ordularında yer almış ve gösterdiği yararlılıktan dolayı dikkat çekmiştir. Macar kardinal Tamás Bakócz, 1514 yılında Osmanlılara karşı bir haçlı seferi için izin istediği ve onay aldığı Papa X. Leo’yu ziyaretinden sonra bu işi örgütlemesi için Dozsa’yı görevlendirir. Birkaç hafta içinde 100.000 kişilik bir köylü ordusu toplanacaktır. Orduda ağırlıklı olarak köylüler, öğrenciler, rahipler gibi ortaçağda en alt sınıfların üyeleri bulunacaktır. Orduya katılacaklar temel silah eğitimlerini aldıktan sonra yaşam koşullarının zorluklarına dair şikayetlerini dile getirmeye başlar. Hasad vakti yaklaşmasına rağmen yeni ordu mensuplarının yiyecek ve giyim ihtiyaçlarına dair hiçbir şey yapılmaz. Toprak sahipleri de köylülerden tarlalara geri dönerek hasadı tamamlamalarını isteyince köylüler reddedeceklerdir. Bunun üzerine asiller köylülerin ailelerine saldıracak ve silahlı muhafızlarını köylülerin üzerine salacaktır. Bu andan itibaren haçlı seferi olarak başlayan hareketin ekseni değişmiş ve köylüler ile efendileri arasında acımasız bir savaş başlar.

Köylü ordusunun başarıları

Bu sırada Dozsa komutası altındakilerin hakimiyetini kaybetmektedir. Köylüler Lorinc Meszaros adlı bir köy rahibinin etkisine girmektedir. İsyan, bazı köy ve kasabaların da katılmasıyla hızla yayılır. Buda ve diğer şehirlerden isyancıların üzerine gönderilen süvari birlikleri püskürtülür. Macar eyaletlerinde özellikle de kırda yüzlerce malikane ve asillerin evleri yakılır, asiller çarmıha gerilerek, işkence yapılarak öldürülür. Dozsa’nın Cegled’deki kampı merkezi konumdadır ve tüm bu saldırıların kaynağıdır. İsyana karşılık olarak ise papalık tarafından çıkartılan haçlı seferi emri geri alınır ve Kral II. Vladislaus köylülere evlerine dönmelerini emreder, dönmeyenler ölüm cezasına çarptırılacaktır. Ancak bu aşamada isyan artık bir devrim ölçeğine ulaşmıştır. Tüm toprak sahibi asiller krallığı savunmak için çağrılır, tüm paralı askerler seferber edilir ve Venedik, Bohemya ve Kutsal Roma İmparatorluğundan destek istenir. Dozsa ise bu sırada Csanad şehrini kuşatmış ve ele geçirmiştir. Arad şehrinden Hazine Bakanı István Telegdy yakalanır ve işkenceyle öldürülür. Genelde köylüler sadece aç gözlülüğüyle ünlenmiş zenginleri işkenceyle öldürmekte, çoğunlukla öldürmeden salıvermektedir. Dozsa bazı esirlerin kaçmasını sağlamaya çalışıyor ama komutası altındakileri zaptedememektedir.

Yenilgi

Yaz ayları boyunca Arad, Lippa ve Vilagos şehirlerini alacak ve böylelikle emri altında topçu birlikleri olacaktır. Birlikleri başkente 25 km mesafeye kadar ilerlemiş durumdadır. Ancak köylü ordusunun silahları asil ordusunun ağır süvarilerine karşı gelemez. Dozsa, Temeşvar’da János Szapolyai ve István Báthory kuvvetlerine yenilecek ve ele geçirilecekti. Kral olma hevesi yüzünden kızgın demirden bir tahta oturtulacak ve başına da yine kızgın demirden bir taç geçirilecektir. Ölmekte olan Dozsa ise özellikle aç bırakılan köylülerin önüne atılmış ve öldürülerek yenmiştir.

Etkisi

Bugün Dozsa’nın öldürüldüğü yerde 1906 yılında inşa edilen bir Meryem Ana heykeli bulunmaktadır. Efsaneye göre Dozsa işkence altındayken kulağında Meryem Ana silüeti belirmiştir. Budapeşte’de ise Dozsa György isminde bir metro istasyonu, birçok cadde ve sokak bulunmaktadır. Romanya'da da Dozsa, Transilvanyalı olmasından ötürü popülerdir ve özellikle sosyalist rejim tarafından devrimci kimliğinden ötürü sahip çıkılmıştır. Bugün adı Újpest FC olan spor kulübünün önceki ismi Dózsa'dan esinlenerek Újpesti Dózsa olmuştur.

Ayrıca bakınız

• Macaristan Krallığı