Fes'in Zaptı (1554)

Fes'in Zaptı veya Fes'in Ele Geçirilmesi 1554'te Salih Reis'in Cezayir eyaleti kuvvetleri ile Saadi Sultanlığı hükümdarı Muhammed eş-Şeyh arasında gerçekleşti. Muharebe, Fas kuvvetlerinin geri çekilmesi ve şehrin Osmanlı İmparatorluğu'nun Cezayir eyaleti ordusu tarafından zaptıyla son buldu.

Muharebe öncesi

1544/1545'te, Kuzey Fas'ın Vattasi hükümdarı Ali Ebu Hassun, Osmanlılardan askeri destek almayı umarak, Osmanlı Padişahının otoritesini resmen tanıdı ve kendisini Osmanlıların bir vasalı ilan etti, ancak Osmanlılar 1549'da Ebu Hasan, Fes'i Muhammed eş-Şeyh'e kaybettiğinde müdahale edemedi. Cezayir naipliği ile Saadi sultanı Muhammed eş-Şeyh arasındaki ilişkiler, Osmanlıların onların Vattasi rakiplerini desteklemesi nedeniyle iyi bir başlangıç yapmadı. Saadi Sultanı, kendisine "Fes eyaletinin valisi" olarak atıfta bulunan Osmanlı Sultanı tarafından ast ve kibirli bir şekilde muamele gördü. Padişahın kibirli tavrını kabul etmeyen ve Osmanlı savaşının başka cephelerde yeniden başlamasından yararlanmak isteyen Muhammed eş-Şeyh, ilk kez Tlemcen ve çevresini ilhak etmeye çalıştı ancak geri püskürtüldü. Ertesi yıl, üç oğlu tarafından yönetilen 17.000 savaşçıdan oluşan bir orduyla girişimini tekrarladı, ancak bir kez daha ciddi bir şekilde yenildi. Bu yenilginin ardından Mohammed eş-Şeyh, Cezayir beylerbeyinin büyükelçisini, çatışmanın sona ermesini müzakere etmek ve Saadi hanedanı ile Cezayir naipliği arasındaki sınır olarak Moulouya Nehri'nin yeniden kabul edilmesi için saygıyla karşıladı. Bununla birlikte, Muhammed eş-Şeyh kısa bir süre sonra Moulouya'nın doğusundaki akınlarına yeniden başladı ve İspanyollarla bir ittifak yaptı ve bu, kendisi ile beylerbeyi Salih Reis arasındaki savaşı yeniden alevlendirdi.

Muharebe

1553'te Salih Reis, 6.000 silahşör, 1.000 sipahi ve Kuku Krallığı partizanları olan 4.000 süvari birliği ile Fes'e gitti. Bu saldırıdan haberdar olan Fes Sultanı, Fes'i savunmak için 30.000 atlı ve 10.000 adam topladı. Kısa bir süre sonra Fes Sultanı ordusunu savaşa hazırladı. Salih Reis de çok daha küçük bir ordusu olmasına rağmen, subaylarının muhalefetini kulak ardı ederek ordusunu savaşa hazırladı.

Fes sultanı, 5 Aralık 1553'te Taza yakınlarında Salih Reis'in Cezayir naipliği birlikleriyle bir araya geldi, ancak Osmanlı topçusunun üstünlüğünü anlayınca o şehirden bir kaleye çekildi. Kısa bir süre sonra, Salih Reis, seçtiği 1.500 kişilik bir kolorduyla kaleye sürpriz bir gece saldırısı düzenledi. Tarihçi Ernest Mercier'e göre bu ilk saldırı büyük bir başarıydı ve Faslı askerler patlamalardan korktular ve Fes yönünde yüksek tepelere çekilmek zorunda kaldılar. Ebu Hasan'ın oğulları tarafından Velez vilayetinden getirilen 600 kişilik bir takviyeyi alan beylerbeyi Salih Reis, Osmanlı ordusunun mevzilendiği Sebou mevkiinden Fes şehrine 4-5 Ocak 1554 gecesi son taarruzunu başlattı.

Salih Reis'in birlikleri, 7-8 Ocak 1554 gecesi Fes'e muzaffer olarak girerek şehri fethetti ve Osmanlı padişahının bir vasalı olarak Vattasi Hanedanı'ndan Ali Ebu Hasan vali ilan edildi.

Sonuç

Dört ay boyunca Osmanlı birlikleri, Kabiliyeli Türkler ve Berberiler, Fes'de kaldılar ve Ali Ebu Hassun Türk birliklerine ödeme yaparak ve Peñón de Vélez üssünü vererek geri çekilmelerini sağlayana kadar Fes halkını bezdirdiler. Geri çekildikten sonra Salih Reis, Saadi hükümdarına düşmanı Ali Ebu Hassun'a daha fazla yardım etmeyeceğine dair güvence verdi. Ali Ebu Hasan, Saadi Muhammed eş-Şeyh'in şehri ele geçirmesinden önce Fes'de yaklaşık dokuz ay hüküm sürdü.