Esma Sultan Yalısı
Esma Sultan Yalısı, İstanbul, Ortaköy'deki sahil sarayı.
Neo-klasik üsluptaki yalının mimarı Sarkis Balyan'dır. Ortaköy Camisi'nin yanındadır. Geçirdiği bir yangından sonra uzun yıllar metruk halde kalan yalının iç mekanı 2001 yılında cam ve çelik kullanılarak yeniden yapılmıştır ve turizm amaçlı hizmet vermektedir.
Tarihçe
Esma Sultan Yalısı adını Osmanlı Sultanı Abdülaziz'in kızı Esma Sultan'dan (1873 - 1899) alır.[1][2] Esma Sultan 16 yaşında iken devrin önemli devlet adamlarından Çerkes Mehmet Paşa'yla evlendirilmiş; Ortaköy Camii yanındaki 17. yüzyıldan kalma yalı yeniden yaptırılıp[3] kendisine düğün hediyesi olarak verilmiştir[2]. Bölgenin en büyük ahşap yapısı olan bu yalı[4], o zamana dek Tırnakçı Yalısı olarak biliniyordu.[5] I. Abdülhamit’in kızlarından Esma Sultan'la evlenen Kaptan-ı Derya Küçük Hüseyin Paşa da Tırnakçı yalısında oturmuştuu.[3]
Abdülaziz'in kızı Esma Sultan'ın 1899 yılında ölümünden sonra II. Abdülhamit yalıyı kızkardeşi Cemile Sultan'a vermiş; onun ölümünden sonra V. Murad'ın kızı Fatma Sultan, II. Abdülhamit'e rica ederek sahilhaneyi satın almıştır.[6] Yalı, 1915'e kadar Osmanlı Hanedanı'nın mülkiyetinde kaldı.
1918 yılından itibaren Rum okulu olan yapı; 1920'lerde büyük bir yangın geçirdi ve 1922 yılından itibaren tütün deposu olarak kullanıldı.[7] 1952’de Saffet Baştımar tarafından satın alınıp marangozhane, mobilya deposu ve kömür deposu olarak kullanılmıştır; Baştımar Yalısı olarak da bilinir.[7]
Yalı, 1975 yılı başlarında sahipleri tarafından satılığa çıkarıldı ancak o sırada çıkan bir yangında yandı ve sadece dış duvarlarından oluşan bir harabe şeklini aldı. Bahçesi konser ve davetler için kullanılan metruk bina 1990'lı yıllarda The Marmara oteller zinciri tarafından satın alınıp dış duvarları korunup içi mekana camdan duvarlar giydirilmiş; böylece kapalı mekan elde edilmiştir.[8]
Mimari özellikleri
Esma Sultan Yalısı'nın, iki kat ve çatı katı ile oluşmuş, hacimli bir kitlesi vardır.[6] Yüzölçümü 884 m2, bahçesi 4030 m2'dir. Boyutları, malzemesi ve yönü bakımından geleneksel yalı mimarisinden farklıdır. Dışı kargir, içi bağdadi ahşap olan yalıda iki oda, yalının deniz cephesinde yer alır ve merkeze sofa ile bağlanır. Salon, cephenin ortasında çıkma yapar ve yapının merkezinde büyük bir merdiven görülür.[6] Çıkmaları üç pencerelidir ve üzerinde üçgen alınlık vardır.
Restorasyonu
Esma Sultan, bir yazlık sarayı olarak Osmanlı Sultanı eşi için yaklaşık 200 yıl önce inşa edildi. Ancak yapı bir asır kadar önce çıkan yangında tahrip oldu ve sadece tuğla dış duvarları kaldı. 1999 yılında ise bu kıymetli yapı kalıntısı yeniden kullanılmak üzere projelendirildi. Esma Sultan, 200 yıl önce inşa edilmiş bir yapı olarak, günümüz mimari yaklaşımı ve teknolojisi ile tekrar yorumlanarak Gökhan Avcıoğlu ve GAD tarafından işlevli hale getirildi. Öncelikle, çerçeve şeklinde kalmış tuğla duvarlar içinde kalacak şekilde hafif çelik bir strüktür ve camdan oluşan bir kutu tasarlandı. Genellikle cam binalar sıcak iklim ülkeleri için konforlu değildir, ancak sarayın tuğla duvarları bu cam yapıyı inşa etmeyi mümkün ve gerekli kıldı. Tuğla duvarlar, cam ile kurgulanmış mekanda ikinci bir katman yaratarak güneş ışığı, rüzgar gibi değişken çevre etkilerine daha uyumlu olmasını sağladı. Esma Sultan'da yapının giriş katında bar ve restoran, çelik kavisli merdiven ile girilen ikinci katta konferans salonu veya etkinlik alanı olarak kullanılabilen mekanlar bulunmaktadır. Proje müellifi Haluk Sezgin ve iç mimari projede Philippe Robert ile işbirliği yapıldı. Yapı 2226 m² lik bir alan içinde yer alır. Zemin katı 31,5 m genişliğinde, 27 m uzunluğunda ve 3,80 m yüksekliğindedir. İkinci kat ile birleşen ilk kat 31,5 m genişliğe, 31 m uzunluğa ve 6,80 m yükseklikliğe sahiptir.[7]
Esma Sultan Yalısı, Marmara Otel zinciri tarafından çeşitli toplantılar ve konferanslara hizmet vermek amacıyla çalıştırılmakta olup, tarihi atmosfer içinde bahçesinde 1.000 kişiye, zemin katında 180 kişiye ve birinci katında 330 kişiye yemekli hizmet vermektedir. Bahçede 3.000 kişiye, zemin katında 300 kişiye ve giriş katında 600 kişiye resepsiyon imkânı vardır.[7] Ayrıca İstanbul Uluslararası Caz Festivali[9]
Dış bağlantılar
Kaynakça
 |
Wikimedia Commons'ta Esma Sultan Yalısı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ "Esma Sultan Mansion". http://archnet.org. Archnet Sitesi (Kaynak:Aga Khan Trust for Culture). 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30.06.2016. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım);|website=dış bağlantı (yardım) - ^ a b "The Marmara Esma Sultan". http://www.themarmarahotels.com. The Marmara Hotel web sitesi. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30.06.2016. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım);|website=dış bağlantı (yardım) - ^ a b Atalan, Özlem. "17. ve 18. yüzyılda, Görsel ve Yazılı Kaynaklara göre Ortaköy-Kuruçeşme Arasında Yer Alan Kıyı Yapıları" (PDF). http://www.jasstudies.com. International Journal of Social Science, Sayı: 28 , GÜz II 2014. Erişim tarihi: 30.06.2016. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım);|website=dış bağlantı (yardım) - ^ Eruz, Fulya. "Yalı". Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30.06.2016. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ Kardüz, Ali Rıza. "Çırağan Eğlenceleri". http://arsiv.sabah.com.tr. Sabah gazetesi, 02.08.1997. 25 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30.06.2015. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım);|website=dış bağlantı (yardım) - ^ a b c Atalan, Özlem. "Ortaköy-Kuruçeşme Arasındaki Sahilsaraylar; 19. Yüzyıl" (PDF). http://turkishstudies.net/. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/1 Winter 2015. Erişim tarihi: 30.06.2016. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım);|website=dış bağlantı (yardım) - ^ a b c d "Esma Sultan Yalısı – Baştımar Yalısı". http://www.degisti.com. Degisti.com sitesi, 11.07.2011. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30.06.2016. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım);|website=dış bağlantı (yardım) - ^ Özyalçıner, Adnan. Öyküleriyle İstanbul Antıları. Evrensel Basım Yayım. Birden fazla
|yazar1=ve|soyadı1=kullanıldı (yardım) - ^ "İstanbul Caz Festivali". http://caz.iksv.org. İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı web sitesi. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|website=dış bağlantı (yardım)