Elmalı yazma
Tokat elmalı yazması (findi), Tokat'ta yaygın kullanılan eski bir yazma çeşidi.
Tokat’a özgü yazma desenleri içerisinden en bilinenenlerdendir. Sivas’ta, Tokat'ın Zile, Almus ve Reşadiye ilçelerinde çok kullanılan bir desendir. Yörenin adetlerinde ve folkloründe özel bir yeri vardır.
Elma motifinin pamuklu siyah dokuma kumaş üzerine bordo, koyu kırmızı, mor renklerde tekrar eden şekillerde basılması ile üretilir. Tarağa benzer bir motifin ters ve düz basılması ile meydana getirilen bir kenar süsü ile çevrelenir.[1]
Süslemek için yazmanın kenarlarına ve arkada kalan üçgen bölümüne küçük gümüş pullar işlenir. Bu yazmayı kadınlar, feslerinin üzerine üçgen şeklinde çene altından bağlayarak kullanır.[2]
Yazmalar, üzerindeki elma motifinin tam yuvarlak olması halinde "tam elmalı yazma", "aynalı" ya da "kömüş gözü" olarak adlandırılır.[3] Elma motiflerinin daha küçük ve deforme olmuş şekillerde olduğu yazmalar, "yarım elmalı" olarak adlandırılır.
Yöre insanı için elmalı yazmadaki elma motifinin bir meyve olmaktan öte anlam taşıdığı bilinmektedir.[4] Bir rivayete göre genç kızlar evlilik öncesi yarım elmalı yazma kullanırken evlenince kayınvalidesi ona Tokat tam elmalısı hediye ederdi; çünkü elma, türkülerde aşk sembolü olarak bulunmaktadır.[5]
Bir başka rivayete göre Tokat'ta, düğün davetiyesi olarak davetlilerin evine yazma gönderildiği dönemlerde davetlilere ana-babalı kızların kınası için tam elmalı yazma; öksüz-yetim kızların kınasın için yarım elmalı yazma göndermek âdetti.[4] Konuklar, yarım elmalı yazma ile davet edilmişlerse kendi çeyizinden veya kızının çeyizinden bir hediye götürürdü.[6] "Yarım elma, gönü alma" sözünün bu âdet ile ilişkili olduğu söylenir. Âdetlere göre kına gecesinde kayınvalidesi yarım elmalı yazma takmış geline kendi sandığından çıkardığı bir Tokat tam elmalısı takarak onun artık analı babalı olduğunu ifade ederdi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Tum Cebeci, Dilek (Aralık 2021). "Tokat Yazmacılık Sanatında Elvan Baskı Uygulamaları". Folklor Akademi Dergisi.
- ^ Çetiner, Muazzez (30 Nisan 2023). "SÜRDÜRÜLEBİLİR MODA VE BÖLGESEL MARKALAMA: TOKAT ÖNERİSİ". Folklor Akademi Dergisi. 6 (1): 341-364. doi:10.55666/folklor.1176780. ISSN 2651-253X. 10 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2024.
- ^ Ölmez, Filiz (4 Ocak 2013). "Meyve ve Türk Sanatları Bağlamında Elma". Art-e Sanat Dergisi (İngilizce). 5 (10): 77-102. doi:10.21602/sgsfsd.94318. ISSN 1308-2698.
- ^ a b Naskali, Emine Gürsoy (Nisan 2022). "Şehir Efsaneleri" (PDF). Paradigma Akademi.
- ^ Uzunöz, Emine (2019). "Tokat türküleri(İnceleme- metinler)". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ "Tokat'ın "Okuntu" ve "Elmalı" Gelenekleri Anne Müzesi'nde Sergileniyor". Kelkit Gazetesi: Tokat Haber, Erbaa Haber, Son Dakika Haber. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2024.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Elmalı yazma, TRT Belgesel