İçeriğe atla

Elizabeth Spelke

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Elizabeth Spelke
Doğum28 Mayıs 1949 (75 yaşında)
EğitimCornell Üniversitesi, Yale Üniversitesi, Radcliffe College
Resmî sitehttp://harvardlds.org/our-labs/spelke-labspelke-lab-members/elizabeth-spelke/
Kariyeri
DalıGelişim psikolojisi, Bilişsel Gelişim, Bilişsel Psikoloji
Çalıştığı kurumlarHarvard Üniversitesi

Elizabeth Shilin Spelke FBA (28 Mayıs 1949), Harvard Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nde görev yapan Amerikalı bir bilişsel psikolog ve aynı üniversitedeki Gelişim Çalışmaları Laboratuvarı'nın direktörüdür.

Spelke, 1980'lerden itibaren bebekler ve küçük çocukların bilişsel becerilerini test etmeye yönelik deneyler yapmıştır. İnsanların birçok zihinsel yeteneğinin doğuştan geldiğini öne sürmüştür.[1] Son yıllarda kadınlar ve erkekler arasındaki bilişsel farklılıklar konusundaki tartışmalara önemli katkılarda bulunmuştur.[2] Kadın ve erkeklerin entelektüel yetilerinde önemli bir eşitsizlik olduğunu gösteren bir bilimsel kanıtın mevcut olmadığı görüşünü savunmaktadır.[3]

Eğitim ve kariyer

[değiştir | kaynağı değiştir]

Spelke, lisans döneminde Radcliffe College'da çocuk psikoloğu olan Jerome Kagan ile çalıştı. Bebeklerde bağlanma ve duygusal tepkiler üzerine bir tez yazdı. Bu süreçte bebeklerin gerçekten neyi anlayıp anlamadığına dair bir fikre sahip olması gerektiğini fark etti ve böylece çocuk psikolojisinin bilişsel yönüne ömür boyu sürecek olan ilgisi başladı.

Doktorasını Cornell'de gelişim psikoloğu Eleanor Gibson'ın danışmanlığında yaptı ve küçük çocuklar üzerinde deneysel çalışmalar yapmayı öğrendi.

İlk akademik görevini Pennsylvania Üniversitesi'nde yaptı ve burada dokuz yıl çalıştı. Daha sonra Cornell'e, ardından da MIT'nin Beyin ve Bilişsel Bilimler Bölümü'ne geçti. 2001'den beri Harvard'da profesörlük yapmaktadır.

Spelke, 1997'de Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi Üyesi seçildi.[4] 2009 Jean Nicod Ödülü'nü aldı ve Paris'te Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi'nin ev sahipliğinde bir dizi konferans verdi. 2015 yılında İngiliz Akademisi Sorumlu Üyeliğine seçildi.[5] 2016'da Spelke, CL de Carvalho-Heineken Bilişsel Bilimler Ödülü'nü kazandı.[6] Spelke; Fransa, Hollanda, İsveç ve Uruguay'da birçok kez Honoris Causa derecesi ile onurlandırıldı.[7][8]

Deneyler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelişim Çalışmaları Laboratuvarı'nda yürütülen deneyler, Robert Fantz tarafından geliştirilen tercihli bakış (preferential looking) yöntemini kullanarak bebeklerin bilişsel yeteneklerine dair çıkarımlar yapmayı amaçlar. Bu yöntem, bebeklere farklı görüntüler sunmaya ve dikkatlerinin uyaranlara odaklanma sürelerinden çıkarım yaparak hangisinin onlara daha çekici geldiğine karar vermeye dayanır.

Örneğin, araştırmacıların bir bebeğe belirli sayıda nesne içeren bir görseli defalarca gösterdiğini düşünelim. Bebek bu görüntüye alıştıktan sonra, bebeğe öncekinden daha az ya da daha çok sayıda nesneyi gösteren ikinci bir görsel sunulur. Bebek yeni görsele daha uzun süre bakarsa, araştırmacılar bebeğin farklı miktarlar arasında ayrım yapabildiği sonucuna varabilir.

Spelke, bu deneylerinden elde ettiği kanıtları, bebeklerin son derece gelişmiş, doğuştan gelen zihinsel becerilere sahip olduğunu öne sürecek şekilde yorumlar. Bu, William James tarafından ortaya atılan, bebeklerin ayırt edici bilişsel yetenekleri olmadan doğdukları, hepsini eğitim ve deneyim yoluyla edindikleri hipotezine bir alternatif sunmaktadır (bkz. Psikoloji İlkeleri, 1890).

Biyolojik cinsiyet ve zeka tartışması

[değiştir | kaynağı değiştir]

2005 yılında, dönemin Harvard başkanı Lawrence Summers, üst düzey bilim ve mühendislik pozisyonlarında erkeklerin kadınlara üstün geldiği yorumunda bulundu. Summers, erkek ve kadın popülasyonları arasında doğuştan gelen yeteneklerin varyansındaki istatistiksel bir farkın (erkekler arasındaki varyans daha yüksek olma eğilimindedir, bu erkekler arasında daha fazla uç noktanın görülmesine neden olur) bunda rol oynayabileceğini tahmin ediyordu. Bu yorum, hararetli bir tartışmayı ateşledi. Spelke, Summers'a şiddetli bir şekilde karşı çıkanlar arasındaydı ve Nisan 2005'te, konuyla ilgili açık bir tartışmada Steven Pinker ile karşı karşıya geldi.[2] Kendi deneylerinin, yaşları 5 ay ile 7 yaş arasında değişen kız ve erkek çocukların zihinsel kapasiteleri arasında hiçbir fark olmadığını ortaya koyduğunu beyan etti.[9]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Spelke (2000). "Core Knowledge". American Psychologist. 55 (11): 1233-1243. doi:10.1037/0003-066X.55.11.1233. PMID 11280937. 
  2. ^ a b "Edge: THE SCIENCE OF GENDER AND SCIENCE". www.edge.org. 11 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  3. ^ Spelke (2005). "Differences in Intrinsic Aptitude for Mathematics and Science?". American Psychologist. 60 (9): 950-958. doi:10.1037/0003-066X.60.9.950. PMID 16366817. 
  4. ^ "Book of Members, 1780-2010: Chapter S" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. 18 Haziran 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2011. 
  5. ^ "British Academy Fellowship reaches 1,000 as 42 new UK Fellows are welcomed". 16 Temmuz 2015. 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Heineken Prizes - Elizabeth Spelke". Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2016. 
  7. ^ "Honoris Causa Elizabeth Spelke". 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Honoris Causa for Elizabeth Spelke in Uruguay". 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Gray Matter and Sexes: A Gray Area Scientifically". The New York Times (İngilizce). 24 Ocak 2005. ISSN 0362-4331. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_Spelke&oldid=30171956" sayfasından alınmıştır