Elhamra Sineması (İzmir)
 Elhmara Sineması girişi | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Mimari tarz | Birinci Ulusal Mimarlık Akımı |
| Adres | Milli Kütüphane Cd., Konak Mah. 35250 Konak |
| Şehir | İzmir |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 38°25′00″K 27°07′46″D / 38.41667°K 27.12944°D |
| Tamamlanma | 1926 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Tahsin Sermet |
Elhamra Sineması (İzmir Milli Sineması ya da Milli Sinema), İzmir'in Konak ilçesinde İzmir Milli Kütüphanesi'nin bitişiğinde bulunan, dış cephesi Kütahya çinileri ile kaplı neoklasik üslupta tarihî bir yapı.
İzmir'de Cumhuriyet döneminde inşa edilen ilk yapılardandır. İzmir Milli Kütüphanesi'ne maddi kaynak sağlamak için 1926'da sinema olarak inşa edilen yapı, 1982'de İzmir Devlet Opera ve Balesi'nin bir sahnesi olmuştur. Aralık 2023'ten itibaren İzmir Şehir Tiyatroları ve İzmir Devlet Opera ve Balesi tarafından ortak olarak kullanılmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Elhamra Sineması, İzmir'de Salepçioğlu Konağı’nın Selamlık bölümünde 1912'den beri hizmet veren Milli Kütüphane'ye gelir sağlamak üzere konağın bahçesine inşa edilmiştir. Mimarı, neo-klasik Türk mimarisinin öncülerinden Mimar Tahsin Sermet Bey'dir.
Vali Rahmi Bey'in sağladığı arsa üzerinde sinema, patinaj ve eğlence yerleri yapılması planlanmış ve temelleri 6 Mayıs 1915'te mimar Tahsin Sermet Bey’in hazırladığı planlar doğrultusunda atılmıştı. I. Dünya Savaşı nedeniyle ara verilen inşaata İzmir'in kurtuluşundan sonra devam edildi. 1925 yılında kurulan İzmir Milli Kütüphane Cemiyeti, sinema inşaatının tamamlanmasına öncelik verdi. Kütüphane yönetiminin biriktirdiği paraya, İpekçi kardeşlerden altı senelik kira karşılığı alınan para da eklenerek inşaat tamamlandı.[1]
1926 yılında perdelerini açan sinema önceleri "Millî Kütüphane Sineması”, "Millî Sinema", “Milli Kütüphane Tiyatrosu" gibi adlarla, 1926'dan sonra "Elhamra Sineması" olarak anıldı.[2] 840 kişilik salonu ve 120 metrekarelik sahnesi olan Elhamra Sineması, İzmir'de o dönemin en büyük ve konforlu sineması idi.[2] İpek Film'e kiraya verilen sinema, hem mimarisi hem de gösterilen kaliteli filmler ile büyük ilgi gördü.[3] Mustafa Kemal Atatürk de bu sinemada üç kere film izledi.[2] Dünyanın ilk sesli filmi The Jazz Singer İzmir'de ilk kez bu salonda gösterildi.[1]
Millî Kütüphane Vakfı, Elhamra Sineması'nı 1978 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na kiraladı. Bina aynı yıl bakanlık tarafından restore edildi ve İzmir Devlet Opera ve Balesi Sahnesi olarak kullanıldı.[3] 415 kişilik Elhamra Sahnesi 2023'te tiyatro temsillerine uygun hale getirildi.[4] Aralık 2023'ten itibaren İzmir Şehir Tiyatroları ve sahneyi Devlet Opera ve Balesi ortak olarak kullanmaktadır.
Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Elhamra Sineması binası, betonarme malzeme ile inşa edilmiştir. Bodrum üzeri iki katlıdır. Üzeri beşik çatıyla örtülü, çatı kiremit ile kaplıdır.
Kaplama malzemesi olarak ön cephesinde düzgün kesme taş, pencere ve kapı kemerlerinde ise yer yer mermer kullanılmıştır. Girişin üzerini, kurşunla kaplı büyük bir ahşap kubbe örter. Giriş yan bölümlerinde altlı üstlü birer pencere açıklığı vardır. Alt kattaki pencereler dikdörtgen şeklinde, üst kattakiler yuvarlak kemerlidir. Üst kattak pencerelerinin kemer köşeleri ve alınlıklarında çini süslemeler vardır. İki katın pencereleri arasında bitkisel motifli çinilerle süslü dikdörtgen panolar bulunur. Yapının dış cephe çinileri, dönemin en önemli çini imalatçısı Kütahyalı Mehmed Emin Usta atölyesinde üretilmiştir. [3]
Gösterilerin yapıldığı büyük salonun doğusunda orkestra çukuru, sahne önü, sahne olmak üzere üç bölüm mevcuttur. Sahnenin batısında özel misafirler için yapılmış, 14 küçük odalı yarım daire biçiminde bir loca bulunur. Zengin, şark tip avizeler ve şark atmosferini veren kandillerle süslenmiştir. Balkonun altını oluşturan tavan, Türk nakışları ile bezelidir. Yan duvarlarda ressam Naci Kalmukoğlu'nun eseri fresk panolar yer alır. Ayrıca Jean Weinberg tarafından yapılmış, 1925 tarihli ve oval çerçeveli iki Atatürk resmi vardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Erkal İpek, Çiğdem. "Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi Cilt: I, Sayı: 3, Yıl: 1993" (PDF). 5 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Nisan 2010.
- ^ a b c Gürlek, Ahmet. "İzmir'in İki Seçkin Yapısı: Milli Kütüphane ve Elhamra Sahnesi". İzmir Dergisi. 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2025.
- ^ a b c Işıkhan, Serap. "İzmir devlet Opera ve Balesi (Elhamra Sahnesi) Tarihi Çini Panolarının Belgelenmesi ve Korunması Önerisi" (PDF). Uluslararsı Sosyal Bilimler Dergisi.
- ^ "Tarihi Elhamra Sahnesi tiyatroseverlerle buluşuyor". Cumhuriyet. 8 Aralık 2023. Erişim tarihi: 3 Eylül 2025.
