Egzama
| Egzama | |
|---|---|
| Diğer adlar | Atopik dermatit, Pompholyx |
 | |
| Kronik (İlerlemiş) dönemde el egzaması. | |
| Olağan başlangıcı | Akut dönemde, ciltte kızarıklık ve kaşıntı. |
| Uzmanlık | Dermatoloji |
| Belirtiler | ciltte kızarıklık ve kaşıntı, kabuklanma ve pullanma, kuru cilt ve çatlaklar, tahriş ve hassasiyet.[1] |
| Komplikasyon | enfeksiyonlar, kaşıntı, cilt kalınlaşması, uyku bozukluğu. |
| Tipler | Kontak dermatit, Atopik dermatit (veya atopik egzama), Numuler dermatit (veya numuler egzama), Seboreik dermatit (veya seboreik egzama), Staz dermatiti (veya venöz egzama). |
| Nedenleri | ciltteki kuruluk ve nem eksikliği, ciltteki alerjik reaksiyonlar, bazı gıdalar, toz, polen, hayvan tüyleri ve diğer irritanlar gibi dış faktörler, stres ve duygusal bozukluklar, bazı ilaçlar ve kimyasallar. |
| Risk faktörü | aile öyküsü, cinsiyet, yaş, iklim, meslek |
| Tanı | cilt muayenesi, alerji testleri[2] |
| Tedavi | Hastalığın durumuna bağlı olarak; Nemlendiriciler kullanmak, topikal kortikosteroidler kullanmak, antihistaminikler kullanmak, topikal kalsineurin inhibitörleri kullanmak, ışınlı fototerapi, sistemik kortikosteroidler kullanmak (ağır vakalarda), immunosuppresif ilaçlar kullanmak (ağır vakalarda), egzama semptomlarına neden olan irritanları belirleyip kaçınmak.[3] |
| Prognoz | Dishidrotik egzama normalde sorunsuz geçer, ancak semptomlar daha sonra geri gelebilir. Aşırı kaşıma, tedavisi daha zor olan ve iyileşmesi daha uzun süren kalın, tahriş olmuş cilde yol açabilir.[4] |
| Sıklık | 2022'de 223 milyon insan atopik dermatitle tanısı konmuştur.[5] |
Egzama, çeşitli nedenlerle ortaya çıkan ve deride kızarıklık, veziküller, kaşıntı gibi belirtilerle görülen daha çok alerjilerin neden olduğu deri hastalığı. Başlıca özelliği, kızarık deri üzerinde beliren kabarcıklardır. Akut, kronik, yaş ve kuru egzama gibi türleri vardır.[6]
Egzama çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kenarlı hebra egzaması[değiştir | kaynağı değiştir]
Kasıklarda ve uylukta görülen mantar hastalığı. Bir dermatofitondan (Epidermophyton floccosum, Tricadan rubrum, T. interdigatele) ileri gelen kenarlı egzamalar erkeklerde daha sık görülür. Kaba etin iç yüzeyinde, kenarları grintili çıkıntılı, ortası daha soluk ve kırmızı lekeler ortaya çıkar. Lekeler bir yan da ya da iki yanda olur, kaşıntılıdır ve kenarları kabarcıklarla sınırlıdır. Mantar ilaçlarıyla tedavi edilir.
Seboreik egzama[değiştir | kaynağı değiştir]
Seborenin görüldüğü bölgelerde yerleşen kırmızı, pullu, yağlı görünümlü lezyonları içeren deri hastalığı. Seboreli egzama, saçlı deride ve bunun kenarlarında, alında (seboreli kask), kaşların üzerinde ya da aralarında, burun-yanak oluklarında, kulak arası girintilerde, kulak yolunda, göğüs kemiğinin orta yerinde (seboreli madalyon) görülür. Bazı egzamamsı (egzamatit) deri hastalıkları ile sınırları pek belirsizdir. Tedaviden kolaylıkla sonuç alınabilir (indirgenler özellikle yerel kortikoitler) fakat alınan sonuçların kalıcılığı bireyin genetik yatkınlığına göre kişiden kişiye değişim gösterir ve kalıcı bir etkisi olmaz. Mevsimsel veyahut stres gibi dış faktörler bu deri hastalığının bazı dönemler nüksetmesine sebep olabilir.[kaynak belirtilmeli]
Egzama en sık görülen deri hastalığıdır[değiştir | kaynağı değiştir]
Şekiller ne olursa olsun, üstderide dokusal bir birime her zaman rastlanır: egzoseroz ve sponijoz (süngerleşme). Maphigi mukoza cisimcikleri oluşan sıvıyı emer, hücreleri birbirinden ayırır, sonra desmoslarda hücreleri birleştiren bağları koparır ve üsderinin içinde kabarcık oluşmasına yol açar.Böylece egzama birçok evreden geçer: kızarıklık, kabarcıklanma, akıntı ve (kabarcıklar kuruduktan sonra) parlaklık ve pullanma.
Fakat bu evrelerin hepsi birden bulunmayabilir, çoğu zaman bunlardan biri üstün durumdadır. Egzama akut olabileceği gibi (genellikle akıntılı ve çok kaşıntılı) süreğen de (kronikleşme) olabilir. (o zaman daha çok kızarıklık ve pullu, zaman zaman kabarcıklı ve değişik şiddetle kaşıntılı).
Yer yer madeni para biçiminde olabileceği gibi yaygın da olabilir. Bazı yerleşim bölgeleri karakteristiktir.
Ellerde disidroz görünümündedir. Memelerdeki egzama her zaman çift taraflıdır ve çoğu zaman bir uyuz belirtisidir. Memede, bir yanda egzamaya benzer bir deri hastalığı görüldüğünde Paget deri hastalığı akla gelmelidir (kanser hastalığı).
Edinsel egzama[değiştir | kaynağı değiştir]
Edinsel egzama ya bir iç etmene karşı duyarlılıktan (nispeten ender rastlanır, çünkü iç etmenlerden doğan deri hastalığı çoğunlukla kurdeşen biçiminde ortaya çıkar) ya da bir dış etmene karşı duyarlılıktan gelebilir.
Temas egzaması[değiştir | kaynağı değiştir]
Aslında ayrım kesin değildir, çünkü temas egzamasının ortaya çıkması için genellikle önceden hazırlıklı bir bünye gerekir. Temas egzaması genellikle meme çocuklarında görülen egzama tipidir. 3 aylığa doğru ortaya çıkar ve ilk olarak yüzden başlar. Evrim belirsizdir. 2 ya da 7 yaşlarında kesin olarak iyileşebildiği gibi, büyük çocuklukta ve yetişkinde yavaş yavaş süreğen hale de gelebilir. Bazen astım gibi başka alrjik hastalıklar buna eşlik edebilir. Temas egzaması sayıca çok azdır ve çoğunlukla mesleklere bağlıdır.
Egzamayı oluşturan etkenler[değiştir | kaynağı değiştir]
Egzama, zamansız uygulanan bir ilaç yüzünden de ortaya çıkabilir (kükürt, cıva, antihistaminikler, sülfamitler, penisilin, vb. ile yapılmış tozlar ya da merhemler).
Ev kadınlarında görülen egzama (el egzaması) çamaşır suyundaki potasyum bikromata, çeşitli çamaşır sularına, hatta lastik eldivenlere bağlıdır.
En sık görülen temas egzamalarından biri kozmetiklerden ve saç boyasından (para grubu) ileri gelir. Güzellik müstahzarları, özellikle kokulu oldukları zaman, sayısız yüz egzamalarına neden olabilirler. Tırnak cilasının özel bir yeri vardır, tırnaklarda egzama yapmaz, ama göz kapaklarında yapar.
Giysilerin yaptığı egzamalar genellikle kauçuktan ve sentetik dokumalardan ileri gelir (oysa, aslı nedeni boyadır, özellikle siyah,mavi ve yeşil renkli boyalar, yoksa hep söylendiği gibi kumaş değil). Boyundaki egzama çoğunlukla yüksek yakalı hırka giyilmesinden ileri gelir. Ayak egzaması ayakkabıdan ileri gelebilir (deri boya, cila ya da yapıştırıcı). Madenler (özellikle nikel) bir temas egzamasına neden olabilir (saat bileziği, zincir vb.). Deri testleri bazen temas egzamasının nedenini ortaya çıkarabilir.
Enfeksiyon egzamaları mikrop ya da mantar kökenlidir. Ama enfeksiyon mu egzamaya neden olmuştur, yoksa enfeksiyon mikrop kapan egzamanın mı sonucudur, kestirmek zordur.
Tedavisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Egzama tehlikeli sayılabilecek ağır bir hastalık değildir; ama rahatsızlık verebilir. Egzamalıların rahat etmek için almaları gereken önlemlerin başında yarayı kaşımamak gelir.
Kronik egzama zaman zaman tekrar edecektir.Stresten uzak durmak, uykusuz kalmamak, yüzü temiz tutmak iyi gelecektir.
Egzamanın %64 oranında depresyonu, %68 oranında da kaygıyı artırdığı gösterildi.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2023.
- ^ "Handout on Health: Atopic Dermatitis (A type of eczema)". NIAMS. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ "Cildimizdeki depresyon". 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Librairle Larousse 1986 (S.P.D.E.M. et A.D.A.G.P)
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Egzama ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Egzama ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |