Doğruluk Payı
| URL | dogrulukpayi.com |
|---|---|
| Kullanılabilir dil(ler) | Türkçe |
| Başlama tarihi | 20 Haziran 2014) |
| Geçerli durum | Çevrimiçi |
Doğruluk Payı, Türkiye siyasetine etki eden demeçleri kamuya açık verilerle analiz edip internette kamuoyuyla paylaşarak Türkiye’de siyasi aktörlerin daha sorumlu, seçmenin ise daha bilgili olmasına katkı sağlamayı amaçlayan bir sosyal girişimdir.
Türkiye'nin ilk bağımsız siyasal doğruluk kontrol girişimi[1] olan Doğruluk Payı, merkezi İstanbul’da bulunan İzlemedeyiz Derneği (eski adı Ortak Gelecek için Diyalog Derneği)'nin bir girişimidir.[2] Özellikle seçim ve kriz dönemlerinde yaygınlaşan bilgi kirliliği, asılsız iddialarla mücadele ederek kamuoyunu doğru bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Dogrulukpayi.com adresinde 20 Haziran 2014 tarihinde yayına başlamıştır. Kurucusu Baybars Örsek'tir.
Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
Siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler alanında eğitim görmüş yeni mezun bir grup genç tarafından kurulan Doğruluk Payı, 2014 yılında Mart ayında yapılan yerel seçimler ve aynı yılın Ağustos ayındaki Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde siyasette ve medyada yaşanan yoğun kutuplaşmanın ve Türkiye’nin ana akım medya ve haber ortamının karşılaştığı artan baskının sonucunda bağımsız haberlere ve bilgiye yönelik talep önemli ölçüde artması üzerine hayata geçti. 2013’te Gezi Parkı olayları ile birlikte Türkiye'de ana akım medyaya karşı duyulan güvensizlik, medyada ifade özgürlüğünün daralması ve sahte bilgilerin medyada yer bulması kuruluşunda etkili olmuştur.[3]
Doğruluk Payı'nın ilk amacı, tüm rakip politikacıların ve partilerin seçim kampanyalarında zikrettikleri iddiaları doğrulamaktı.[1] Kurucu ekip, büyük medya şirketlerine dışarıdan doğruluk kontrol danışmanlığı hizmeti veren ücretli bir hizmet sağlayıcı olarak yapılanmayı denemiş; mümkün olmayınca platformu ana akım medya ekosisteminin dışında, kendi kendini finanse eden ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak yapılandırmıştır.[1]
Doğruluk Payı, siyasi tartışma alanındaki manipülasyon ve bilgi kirliliğini azaltma ve bu doğrultuda kamuoyunu düzenli bilgilendirme çalışmaları nedeniyle Uluslararası Şeffaflık Derneği tarafından verilen 2015 yılı Şeffaflık Ödülleri'nde Yurttaş Ödülü'ne layık görülmüştür.[4]
Arama motoru Google'un internette doğru ve yanlış bilgiyi ayırabilmek için 2017 yılında hazırladığı "Bilgi Doğrulama" (Fact-check) uygulamasına destek vermektedir.[5]
2019 yılında ülkenin önemli gündem maddeleri hakkında konu uzmanları ve kanaat önderlerinin yer aldığı röportajlar ve tartışmalar gerçekleştirmeye başlamıştır. Ayrıca kuruluşundan bu yana "Hükümetre" adıyla bir karne tutarak her hükûmet döneminin seçim vaatlerini takip etmektedir.
Doğrulama süreci[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğrulama, iki aşamalı bir süreçle gerçekleşir. İlk aşamada Doğruluk Payı editörleri politikacıların dile getirdiği iddiaları açık kaynak araçları, resmî raporlar ve uzman bildirimleri kullanılarak kontrol eder. Yeterli olmaza, birden fazla konu uzmanına başvurulur.
İkinci aşamada siyasilerin iddialarını “iddiada dayanak olarak gösterilen nitel ve nicel verilerin kamuya açık kaynaklardaki verilerle uyuşması”, “nitel ve nicel verilerin doğrulandığı/yanlışlandığı kaynakların kalitesi” ile “iddianın söylenme amacı ve bağlamın uygunluğu” kriterlerine göre incelenir ve beş seviyeden oluşan bir ölçek ile değerlendirme yapılır.[6] “Doğru”, “yakın”, “orta”, “uzak” ve “yanlış” şeklinde notlandırılan iddialar, editörün nihai değerlendirmesine katkıda bulunan uzman değerlendirmeleri, rakamlar ve kapsamlı bir analiz ile birlikte dogrulukpayi.com sitesinde yayımlanır.[1]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Ünver, Akın. "Türkiye'de Doğruluk Kontrolü ve Doğrulama Kuruluşları" (PDF). Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi, Mayıs 2020. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ "Hakkımızda". izlemedeyiz.org web sitsei. 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ "Hakikati aramak: Yanlış bilgilendirmeyle mücadele yöntemleri". Dil Diyalog Demokrasi Laboratuvarı web sitesi,. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ "9 Aralık Dünya Yolsuzlukla Mücadele Gününden En Şeffaflar Ödüllendiridi". Seffaflik.org sitesi, 10 Aralık 2015. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ Esnek, Ferhat. "Google'da yalan haber dönemi bitiyor". Basın İlan Kurumu. 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
- ^ Yeğen, Ceren. "Doğru Haber Alma Hakkı ve Sosyal Medya Dezenformasyonunu Doğruluk Payı ve Yalansavar ile Tartışmak". Erciyes İletişim Dergisi, Cilt 5 , Sayı 4, Yıl 2018. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.