Dördüncü duvar
Dördüncü duvar, üç yanı kapalı geleneksel proscenium tiyatrolarda izleyicilerin sahneyi gördükleri düşsel "duvar".[1][2] İlk kez Denis Diderot tarafından dile getirilmiş olan kavram, 19. yüzyıl tiyatrosunda öne çıkan gerçekçilik akımıyla gelişmiştir.[3]
Gerçekçi tiyatroda yaygın biçimde kullanılan dördüncü duvar, kimi sanatçılarca dram ve güldürüye yardımcı bir araç olarak kullanılmaktadır. İzleyicilere doğrudan hitap eden ve böylece bu duvarı "yıkan" bir oyuncu bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
Dördüncü duvarın şeffaf olarak kabulü bir kurgusal yapıt ve izleyici arasındaki inançsızlıktan duyulan kuşkunun bir parçası olarak yorumlanmaktadır.[2] Eleştirmen Vincent Canby dördüncü duvarı "izleyiciyi sahneden ayıran görünmez bir ekran"[4] olarak tanımlamasına karşın, postmodern sanat biçimleri bu kavramı olduğu gibi kabul etmemekte; dördüncü duvarı, yapımın belirli bölümlerini vurgulayacak biçimde değiştirmektedirler.
Bir film, oyun ya da televizyon programında izleyiciye bir kamera aracılığıyla hitap etmek "dördüncü duvarı yıkmak" olarak tanımlanmaktadır.[1][5]
Beşinci duvar[değiştir | kaynağı değiştir]
Dördüncü duvardan esinlenen "beşinci duvar", "eleştirmen ve izleyiciler ile sahnedeki oyuncular arasındaki görünmez duvar" olarak tanımlanmaktadır.[6] Terim, "izleyiciler arasındaki yarı geçirgen zar" olarak da tanımlanmaktadır.[7] İzleyicinin dört yanı kapalı bir odanın ötesini görebilmesine olanak tanıyan televizyon da beşinci duvar olarak değerlendirilmektedir.[8][9]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Bell, Elizabeth S. (2008), Theories of Performance, Los Angeles: Sage, s. 203, ISBN 9781412926379
- ^ a b Wallis, Mick; Shepherd, Simon (1998), Studying plays, Londra: Arnold, s. 214, ISBN 0340731567
- ^ "The Fourth Wall and the Third Space", John Stevenson
- ^ Canby, Vincent (28 Haziran 1987), "Film view: sex can spoil the scene", New York Times, s. A.17, 10 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Ocak 2011
- ^ Abelman, Robert (1998), Reaching a critical mass: a critical analysis of television entertainment, Mahwah, N.J.: L. Erlbaum Associates, ss. 8-11, ISBN 0805821996
- ^ Hunte, Lynette; Lichtenfels, Peter (2005), Shakespeare, Language, and the Stage, Londra: Arden Shakespeare, s. 1, ISBN 1904271499
- ^ Davenport, G.; Agamanolis, S.; Barry, B.; Bradley, B.; Brooks, K. (2000), "Synergistic storyscapes and constructionist cinematic sharing", IBM Systems Journal
- ^ Newcomb, Horace (2004), Encyclopedia of Television (2. bas.), New York: Fitzroy Dearborn, ISBN 1579583946
- ^ Koepnick, Lutz P. (2007), Framing Attention: Windows on Modern German Culture, Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 0801884896