Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi sayfasının kaynağını görüntüle

{{Ek kaynak gerekli|tarih=Mayıs 2020}}
{{Siyasi parti bilgi kutusu
| isim = Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
| kısaltma = CKMP
| amblem = CKMP Logo.png
| genel başkanı = [[Osman Bölükbaşı]] (1958-1962)<br>[[Hasan Dinçer]] (1962-1964) (''vekaleten'')<br>[[Ahmet Oğuz (siyasetçi)|Ahmet Oğuz]] (1964-1965)<br>[[Alparslan Türkeş]] (1965-1969) 
| genel sekreteri =
| kurucusu = [[Osman Bölükbaşı]]
| colorcode = {{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}
| kuruluş = 16 Ekim 1958
| kapanış = 9 Şubat 1969
| bölünme = [[Millet Partisi (1962)|Millet Partisi]]
| öncülü = [[Cumhuriyetçi Millet Partisi]]<br />[[Türkiye Köylü Partisi]]
| ardılı = [[Milliyetçi Hareket Partisi]]
| ideoloji = *[[Türkçülük]]
*[[Millî muhafazakârlık]]
*[[Tarımcılık]]
| pozisyon = [[Aşırı sağ]]
}}
'''Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi''', 16 Ekim 1958'de [[Cumhuriyetçi Millet Partisi]] ile [[Türkiye Köylü Partisi]]'nin birleşmesiyle kurulan siyasi parti. Kurucuları arasında [[Osman Bölükbaşı]], [[Ahmet Tahtakılıç]], [[Hasan Koçdemir]], [[Enis Akaygen]] ve [[Suphi Batur]] yer alır. CMP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı yeni partinin de başkanı seçildi. CKMP, 1961 genel seçimlerinde %14 oy alarak CHP ve AP'den sonra üçüncü parti olmuştur. 1962 yılında kurucusu ve genel başkanı Osman Bölükbaşı istifa ederek partiden ayrılmıştır. 1965'te Alparslan Türkeş ile birlikte "[[Ondörtler]]"in çoğu partiye girmiştir. Aynı yıl Alparslan Türkeş genel başkan seçilmiştir. 1969'da [[Milliyetçi Hareket Partisi]] adını almıştır.

==Kuruluşu==
Partiyi oluşturan paydaşlardan Cumhuriyetçi Millet Partisi; 1948 yılında hem iktidarda olan [[Cumhuriyet Halk Partisi]]'ne (CHP) hem de muhalefette olan [[Demokrat Parti (1946)|Demokrat Parti]]'ye (DP) karşı, [[Fevzi Çakmak]] liderliğinde kurulmuş olan [[Millet Partisi (1948)|Millet Partisi]]'nin 1954 yılında kapatılması sonucunda, aynı yıl Osman Bölükbaşı'nın liderliğinde tesis edilmişti.<ref name="Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinden Milliyetçi Hareket Partisine Tarihsel Süreç, İdeoloji ve Politika (1960-69)">{{Web kaynağı | url = http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/3375/10145228.pdf?sequence=1&isAllowed=y | başlık = Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinden Milliyetçi Hareket Partisine Tarihsel Süreç, İdeoloji ve Politika (1960-69) | yazar = Ferit Salim Sanlı | tarih = 2017 | yayıncı = Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı | erişimtarihi = 25 Mayıs 2021 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210516005537/http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/3375/10145228.pdf?sequence=1&isAllowed=y |arşivtarihi= 16 Mayıs 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>

Diğer paydaş [[Türkiye Köylü Partisi]], 19 Mayıs 1952'de DP'den ayrılan bir grup tarafından kuruldu. Kurucuları [[Remzi Oğuz Arık]], [[Cezmi Türk]], [[Tahsin Demiray]], [[Yusuf Ziya Eker]] ve [[Süreyya Endik]]'ti. Arık partinin genel başkanlığına, [[Ethem Menemencioğlu]] da fahri genel başkanlığına seçildi. Programında köylünün yaşam düzeyini yükseltmeyi ve tarımsal kalkınmaya ağırlık vermeyi amaçlayan Türkiye Köylü Partisi, 2 Mayıs 1954'te yapılan [[1954 Türkiye genel seçimleri|genel seçimler]]de oyların ancak yüzde 0,53'ünü alabildi ve milletvekili çıkaramadı. [[1957 Türkiye genel seçimleri|27 Ekim 1957 genel seçimleri]]ne de katılmadı.

16 Ekim 1958'de Cumhuriyetçi Millet Partisi ile Türkiye Köylü Partisi birleşerek Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'ne dönüştü. Partinin genel başkanlığına da [[Osman Bölükbaşı]] getirildi.

==Bölünmesi==
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, [[27 Mayıs Darbesi]] (1960) sonrası süreçte CHP ile birlikte mevcudiyetini devam ettiren diğer önemli siyasi parti konumunu elde etti.<ref name="Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinden Milliyetçi Hareket Partisine Tarihsel Süreç, İdeoloji ve Politika (1960-69)"/> Darbeden sonra kurulan [[TBMM 1961 Temsilciler Meclisi|Kurucu Meclis]]'te 25 üye ile temsil edilen ve ikinci parti durumunda olan CKMP, 15 Ekim 1961'de yapılan [[1961 Türkiye genel seçimleri|genel seçimler]]de oyların yüzde 14'ünü alarak 54 milletvekili çıkardı ve üçüncü parti oldu. Seçim sonrasında [[İsmet İnönü]] başkanlığında kurulacak koalisyon hükûmetine katılıp katılmama konusunda çıkan tartışmalarda Bölükbaşı hükûmete katılmaya karşı çıkarak genel başkanlıktan istifa etti ve yerine vekaleten [[Hasan Dinçer]] getirildi. CKMP 1962'de İnönü'nün kurduğu [[27. Türkiye Hükûmeti|ikinci koalisyon hükümeti]]ne altı bakanla katıldı. Bu durum parti yönetiminde anlaşmazlıklara yol açtı. Bölükbaşı bir grup milletvekili ile birlikte partiden ayrıldı ve 13 Haziran 1962'de [[Millet Partisi (1962)|Millet Partisi]]'ni kurdu. CKMP, 17 Kasım 1963'teki [[1963 Türkiye yerel seçimleri|yerel seçimler]]de oyları %3'e gerileyince koalisyonun diğer küçük ortağı olan [[Yeni Türkiye Partisi (1961)|Yeni Türkiye Partisi]] (YTP) ile benzer bir tepki göstererek 27 Kasım 1963'te ikinci İnönü koalisyonundan ayrılarak hükûmetin düşmesine neden oldu.<ref>{{kitap kaynağı |başlık= Türkiye'de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi: 1945-1971 |soyadı1= Ahmad |ad1= Feroz |soyadı2= Turgay |ad2= Bedia |yazarbağı= Feroz Ahmad |yıl= 1976 |yayıncı= Bilgi Yayınevi |yer= İstanbul |isbn= |sayfa= 267}}</ref>

== CKMP'den MHP'ye geçiş ==
CKMP, 1963 seçim sonuçlarının da gösterdiği üzere, Bölükbaşı'nın ayrılmasından sonra oldukça kan kaybetmişti. Bu gelişmeler karşısında parti yönetimi gittikçe zayıflayan CKMP'nin güçlenmesi için yeni girişimlerde bulundu. 22-23 Şubat 1964'te [[Alparslan Türkeş]] yanlısı bir grubun partiye katılmasından sonra kongreye gidildi ve genel başkanlığa [[Ahmet Oğuz (siyasetçi)|Ahmet Oğuz]] getirildi. 31 Mart 1965'te de, 27 Mayıs Darbesi'nden sonra [[Milli Birlik Komitesi]]'nde yer alıp daha sonra tasfiye edilen [[Ondörtler]]'den Alparslan Türkeş, [[Muzaffer Özdağ]], [[Rıfat Baykal]], [[Ahmet Er]] ve [[Dündar Taşer]] partiye katıldılar. Bunları 19 Haziran 1965'te [[Mustafa Kaplan (siyasetçi)|Mustafa Kaplan]], [[Fazıl Akkoyunlu]], [[Şefik Soyuyüce]] ile [[Numan Esin]] izledi. 20 Şubat 1965'te [[Suat Hayri Ürgüplü]] başkanlığında kurulan [[29. Türkiye Hükûmeti|koalisyon hükümeti]]ne katılan CKMP'nin yönetimi, Türkeş ve yandaşlarının eleştirilerine hedef oldu. Bunun üzerine Ahmet Oğuz genel başkanlıktan istifa etti ve toplanan olağanüstü kongrede Alparslan Türkeş genel başkan seçildi (1 Ağustos 1965). Parti içinde Türkeş'in yönetimi ele geçirmesine muhalif isimler CKMP'den ayrılmaya başladılar (6 milletvekili ve senatör); bu kopmalara karşı Türkeş de emekli askerleri ve 1944'ten beri bağlantısını sürdürdüğü [[Türkçü]] çevreleri partiye girmeye teşvik etti.<ref>{{kitap kaynağı|başlık=Örgüt ve Strateji:1965-1980 Arasında Milliyetçi Hareket Partisi|yayıncı=insanvetoplum.com|url=https://insanvetoplum.com/content/6-sayilar/7-7/6-m0065/ali-erken.pdf|erişimtarihi=24 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20201020031239/https://insanvetoplum.com/content/6-sayilar/7-7/6-m0065/ali-erken.pdf|arşivtarihi=20 Ekim 2020|ölüurl=evet}}</ref>

CKMP, 10 Ekim 1965'te yapılan [[1965 Türkiye genel seçimleri|genel seçimler]]de oyların yüzde 2,24'ünü alarak 11 milletvekili çıkardı.

CKMP'nin göreli İslamcılaşma süreci 1967'de başlayıp 1969'da MHP'ye dönüşmesiyle tamamlandı. [[1968 Türkiye senato seçimleri|Haziran 1968'deki Senato seçimleri]] öncesinde radyoda parti adına propaganda konuşması yapan [[Osman Yüksel Serdengeçti]] şu ifadeleri kullandı: "CKMP Allah'tan başka kimseden korkmayanların partisidir. Korkusuzlar bize geliniz. İman ordusuna katılınız. Kardeşlerim, bizler iman edenler, yeni bir Malazgirt savaşına hazırlanıyoruz. Bu savaş, imanlılarla imansızların savaşıdır. İnanmayanlar, münafıklar, riyakarlar; hepsi bu savaşla helak olacak".<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=12 Mart: Karargâhtaki İslam iktidarı|yazarlar=Okan İrtem|kitapbaşlığı=Türkiye'nin Soğuk Savaş Düzeni: Ordu, Sermaye, ABD, İslamizasyon|yazarlarıgöster=|basım=2.|editörler=Behlül Özkan ve Tolga Gürakar|sayfalar=185-186|yayıntarihi=2020|yayınyeri=İstanbul|yayıncı=Tekin Yayınevi}}</ref>

CKMP'nin 8-9 Şubat 1969 tarihlerinde [[Adana]]'da yapılan olağanüstü kongresinde delegelerin büyük desteğini alan "Milliyetçi Hareket Partisi" adı kabul edilmiştir. Büyük kongreden sonra toplanan ilk genel idare kurulunda partinin amblemi "Üç Hilâl" olarak kararlaştırılmış ve aynı toplantıda MHP Gençlik Kolları için de "Hilâl içinde Bozkurt" amblemi benimsenmiştir.

== Nasyonal Aktivite ve Zinde İnkişaf ==
{{Ana|Nasyonal Aktivite ve Zinde İnkişaf}} 
1969'da [[İzmir]]'de eski CKMP üyelerinden müteşekkil bir grubun "Nasyonal Aktivite ve Zinde İnkişaf" (NAZİ) adında bir dernek kurmasıyla Türkiye'de [[Neo-Nazizm|neo-Nazi]] bir teşkilat mevcut oldu. Derneğin iki savaş birimi vardı. Üyeleri [[Sturmabteilung|SA]] üniformaları giydi ve [[Hitler selamı]]nı kullandı. Liderlerinden biri (Gündüz Kapancıoğlu) 1975'te MHP'ye tekrar kabul edildi.<ref>Jürgen Roth ve Kamil Taylan: ''Die Türkei – Republik unter Wölfen''. Bornheim-Merten, s. 119</ref>

== Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve seçimler ==
=== Genel seçimler ===
{|class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|-
! rowspan="2" | Seçim
! rowspan="2" | Genel Başkan
! colspan="3" | Oy
! colspan="2" | Sandalye
! rowspan="2" | Meclis
! rowspan="2" | Sıra
! rowspan="2" |Kurulan Hükûmetler
! rowspan="2" |Harita
|-
! #
! %
! ± 
! #
! ±
|-
| [[1961 Türkiye genel seçimleri|1961]]
| [[Dosya:Osman Bölükbaşı (cropped).jpg|orta|çerçevesiz|100x100pik]]<hr>[[Osman Bölükbaşı]]
| 1.415.390
| {{Yüzde çubuğu|13.95|%13,95|c={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
| —
| {{Composition bar|54|450|hex={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
| —
| {{hayır2|Muhalefet}}
| 3.
|[[27. Türkiye Hükûmeti]]<br>{{Küçük|(Koalisyon)}}<br> [[29. Türkiye Hükûmeti]]<br>{{Küçük|(Koalisyon)}}
|[[Dosya:1961_seçim_ckmp.png|çerçevesiz]]
|-
| [[1965 Türkiye genel seçimleri|1965]]
| [[Alparslan Türkeş]]
| 208.696
| {{Yüzde çubuğu|2.24|%2,24|c={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
| {{azalış}} 11,71
| {{Composition bar|11|450|hex={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
| {{azalış}} 43
| {{hayır2|Muhalefet}}
| 6.
|—
|Hiçbir ilde 1. olamadı
|}

=== Yerel seçimler ===
{|class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! rowspan=2| Seçim
! rowspan=2| Genel Başkan
! colspan=2| İl Genel Meclisi
! rowspan=2| Belediye
! rowspan="2" |Harita
|-
! Oy
! %
|-
| [[1963 Türkiye yerel seçimleri|1963]]
| [[Hasan Dinçer]]
| 292.596
| {{Yüzde çubuğu|3.06|%3,06|c={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
| {{Composition bar|8|1045|hex={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
| rowspan="2" |Hiçbir ilde 1. olamadı
|-
| [[1968 Türkiye yerel seçimleri|1968]]
| [[Alparslan Türkeş]]
| 90.816
| {{Yüzde çubuğu|1|%1|c={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
| {{Composition bar|6|1252|hex={{Siyasi parti renk|Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi}}}}
|}

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
{{Türkiye'deki eski siyasi partiler}}
{{Türk milliyetçiliği}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi| ]]