Chaophraya Thiphakorawong

Chaophraya Thiphakorawong (doğum adı Kham Bunnag' (ขํา บุนนาค); 1 Ekim 1813–1870) Taylandlı bir aristokrat, devlet görevlisi ve bilim adamıydı.

Ailesi

Kham Bunnag 1813 yılında Pers soyundan gelen güçlü bir Taylandlı soylu aile olan Bunnag ailesi içinde doğmuştur. Babası Tish Bunnag, daha sonra Kral Mongkut (Rama IV) için naip olarak görev yapan kraliyet ailesinin bir akrabasıydı, kardeşi Chuang Bunnag ise Kral Chulalongkorn (Rama V) için naip olarak görev yapmaya devam edecekti.

Devlet hizmeti

Kham Bunnag, Kral Nangklao'nun (Rama III) hizmetine Liman Dairesi'nde bir memur olarak girdi. Rama III'ün ölümünden sonra Bunnag ailesi halefinin seçilmesinde önemli bir rol oynadı. Kham'ın Mongkut'a verdiği güçlü destek ona 1853 yılında Devlet Bakanı, 1855 yılında Hazine Bakanı ve 1865 yılında Thiphakorawong unvanını kazandırdı.

Akademik faaliyetleri

Thipakorawong, 1867 yılında sağlık sorunları nedeniyle kamu hayatından emekli olduktan sonra, hayatının geri kalanını tarih ve din üzerine yazarak geçirdi. 1867 yılında en ünlü eseri olan Nangsue Sadaeng Kitchanukiti ("Çeşitli Şeyler Üzerine Bir Kitap") yazdı. Thipakorawong, Chulalongkorn tarafından Chakri hanedanının ilk dört saltanatının tarihini yazmakla görevlendirildi ve bu görevi 1870'teki ölümünden önce tamamladı. Tarih 1870'te tamamlanmış olmasına rağmen, güçlü bir prensin eşcinsel eğilimlerini detaylandıran tartışmalı bir bölüm nedeniyle Rama III'ün saltanatıyla ilgili bölüm 1934'e kadar yayınlanmadı. Thipakorawong'un tarihî eserleri, özellikle Prens Damrong tarafından, skandal olarak görülen veya ilk hükümdarları eleştiren maddeleri çıkarmak için sıklıkla düzenlenmiştir.

Nangsue Sadaeng Kitchanukit

Thipakorawong'un Nangsue Sadaeng Kitchanukit adlı eseri çığır açan bir eserdi ve hem Tay dilindeki ilk bilim ders kitabı hem de Batılıların yardımı olmadan basılan ilk Tayca kitap olduğu söylenmektedir. Thipakorawong bu eserinde geleneksel Budist kozmoloji'nin (Brahmanizm]] tarafından kirletildiği söylenen) çoğunun gerçekliğine karşı çıkarken aynı zamanda Budist ruhani doktrinlerin doğruluğunu ve modern bilimin Budizm ile uyumluluğunu da kanıtlamıştır. Kitabın büyük bir kısmını karma, reenkarnasyon ve merit'in sosyal düzenlerdeki farklılıkları nasıl açıkladığını detaylandırarak geçirmiştir. Mongkut'un reformcu görüşlerinden türetilmiş olmasa da, bu görüşlerin tamamlayıcısı olduğu açıktır.

Nangsue Sadaeng Kitchanukit, Chulalongkorn'un danışmanı olan Henry Alabaster tarafından İngilizceye çevrilmiştir. Alabaster çevirisini 1871 yılında "The Wheel of the Law" adlı eserinin ilk bölümü olarak yayınlamıştır. Genel olarak sadık bir çeviri olarak kabul edilse de, Alabaster'ın versiyonu Thipakorawong'un eserinin çok eşliliğin savunulması da dahil olmak üzere birçok bölümünü atlamakta ve kendi yorumunu da içermektedir.