Cezayir Antlaşması
 Soldan sağa; İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi, Cezayir Devlet Başkanı Huari Bumedyen, Irak Cumurbaşkanı Yardımcısı Saddam Hüseyin | |
| İmzalanma | 6 Mart 1975) |
|---|---|
| Yer | Cezayir, Cezayir |
| Taraflar |  İran.svg){kind=small} Irak |
| Dil | Farsça Arapça |
Cezayir Antlaşması, Cezayir Deklarasyonu ya da Şattülarap Antlaşması olarak da bilinir, 1975 yılında İran ile Irak arasında, aralarındaki sınır anlaşmazlığını çözmek amacıyla imzalanan antlaşma. Cezayir'in aracılık ettiği antlaşma aynı yılın 13 Haziran ve 26 Aralık tarihlerinde imzalanan iki ek antlaşmanın temelini oluşturdu.
Öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Antlaşmaya konu toprak anlaşmazlıkları, Irak'ın Şattülarap ve İran'ın Huzistan Eyaleti ile kaygılarıyla ilgiliydi, bunun dışında Irak, İran'ın Irak'taki Kürt ayrılıkçılara verdiği desteği sona erdirmek istiyordu. Irak, 1974-75 Şattülarap çatışmasında İran'a karşı askeri bir yenilgiye uğradıktan sonra müzakere etmek istedi.
Antlaşma[değiştir | kaynağı değiştir]
1975 yılında Cezayir’de düzenlenen OPEC Zirvesinde iki ülkenin devlet adamları ev sahibi ülkenin arabuluculuğunda görüşmeye başladılar. Görüşmeler sonunda ulaşılan antlaşmanın ana hatlarını Şattülarap’taki sınırın su yolunun ortasından geçmesini dolayısıyla Irak'ın Şattülarap üzerindeki iddiasından vazgeçerek nehrin kontrolünü İran'a bırakmasını,[1] İran'ın ise Irak’taki Kürt ayaklanmasına yardımını geri çekmesini kapsıyordu.
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
17 Eylül 1980'de, İran Devrimi'nden kısa bir süre sonra, iki ülke arasındaki yaşanan bir dizi sınır ötesi çatışmanın ardından Irak hükümeti anlaşmayı tek taraflı olarak feshetti. Beş gün sonrada, 22 Eylül 1980'de, sekiz yıl sürecek olan İran-Irak Savaşı'nı tetikleyen Irak'ın İran'ı işgali başladı.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Yücealtay, Ceren (28 Haziran 2022). "İran-Irak Savaşı ve Türkiye Üzerine Etkileri". BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi. 4 (1). s. 25. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.