Bâb-ı Âli tercümanı sayfasının kaynağını görüntüle

{{Kaliteli madde}}
[[Dosya:Reisülküttab.jpg|sağ|küçükresim|Bâb-ı Âli tercümanı (solda), bir Avrupa büyükelçisi (solda oturan), bir [[Buhara Emirliği|Buhara]] elçisi (sağda oturan) ve [[Reîsü'l-küttâb]] (ortada oturan)]]
'''Bâb-ı Âli tercümanı''' ([[Osmanlıca]]: Tercümân-ı Bâb-ı Âli; {{Dil|el|διερμηνέας της Υψηλής Πύλης|çeviri=Dierminéas tis Ypsilís Pýlis}}; {{Dil|ro|Dragomani ai Porții Otomane}}), '''[[Dîvân-ı Hümâyun]] tercümanı''' ([[Osmanlıca]]: Tercümân-ı Dîvân-ı Hümâyûn), '''büyük tercüman''' ya da '''tercümanbaşı''', [[Dîvân-ı Hümâyun|Osmanlı hükûmetinin]] kıdemli [[Çevirmen|tercüman]]ı ve fiili dışişleri bakan yardımcısına verilen addır. Makam, 1661'de oluşturulmasından 1821'de [[Yunan İsyanı]]'nın patlak vermesine kadar büyük ölçüde [[Fenerli Rumlar]] tarafından yönetildi ve [[Osmanlı İmparatorluğu]]'ndaki [[gayrimüslim]]lerin erişmiş olduğu en yüksek kamu göreviydi.

Bâb-ı Âli tercümanı, resmi dairelerdeki yazışmaların tercüme ve yazımını yapmakla görevliydi.<ref name="ankarauni">{{Web kaynağı|url=https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/28336/2376.pdf?sequence=1&isAllowed=y|başlık=Osmanlı Devleti'nde Tercümanlık ve Bab-ı Ali Tercüme Odası|erişimtarihi=29 Eylül 2021|arşivtarihi=2 Ekim 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211002175734/https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/28336/2376.pdf?sequence=1&isAllowed=y|yayıncı=Ankara Üniversitesi}}</ref> Tercümanlar, resmi kabul törenlerinde Avrupalı elçilerin [[padişah]] veya [[sadrazam]]a gönderilen mektuplarını tercüme etmek, [[Reîsü'l-küttâb]]ın yabancı [[Büyükelçi|elçilerle]] görüşmesinde bulunmak ve bu toplantıların yazılı raporlarını hazırlamak, yabancı ülkelere gönderilen Osmanlı sefaret heyetlerinde bulunmak, Osmanlı Devleti'nin ikili antlaşmalarında [[Çevirmen|tercümanlık]] etmek, Avrupalı devletlere verilecek her türlü yazıyı kaleme almak gibi [[Osmanlı İmparatorluğu'nun dış ilişkileri|Osmanlı İmparatorluğu'nun uluslararası ilişkilerinden]] sorumlulardı. Bu yönüyle Dîvân-ı Hümâyun tercümanları, Osmanlı'nın “Avrupa'daki gözü” olmuşlardır. Özetle diplomatik işlerin idaresinde Reis-ül küttabdan sonra gelen en önemli görevliydi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/BA%C5%9EBAKANLIK%20OSMANLI%20AR%C5%9E%C4%B0V%20REHBER%C4%B0.pdf|başlık=Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi|erişimtarihi=29 Eylül 2021|arşivtarihi=16 Kasım 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20201116104416/https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/BA%C5%9EBAKANLIK%20OSMANLI%20AR%C5%9E%C4%B0V%20REHBER%C4%B0.pdf|tarih=2010}}</ref>

Bütün tercümanların imparatorlukta yaygın olarak kullanılan üç dili, (''elsine-i selase'') yani [[Arapça]], [[Farsça]] ve [[Türkçe]]yi bilmesi ve birkaç yabancı dilde (genellikle [[Fransızca]] ve [[İtalyanca]]) yetkin olması gerekiyordu.{{kdş|Philliou|2011|s=11}}

== Tarihçe ==
[[Dosya:Dragoman, or Chief Interpreter.jpg|küçükresim|[[İstanbul]]'da anonim bir Yunan sanatçı tarafından tasvir edilen bir Bâb-ı Âli tercümanı (1809)]]
=== Makamın oluşturulması ===
1661'de [[Sadrazam]] [[Köprülü Fazıl Ahmed Paşa]], kendi kişisel doktoru [[Panayot Nikusios]]'u Dîvân-ı Hümâyun'a ilk tercümanbaşı olarak atadı.{{kdş|Patrinelis|2001|s=177-198}} 1673 yılında Nikusios'un ölümünden sonra görevi, başka bir Yunan olan [[İskerletzâde İskender]] üstlendi.{{kdş|Bosworth|2000|s=237}}{{kdş|Patrinelis|2001|s=181}} Bu tercümanlar, Bâb-ı Âli'nin hemen hemen tüm tercümanlarının Yunan kökenli olduğu veya [[Mavrokordat ailesi|Mavrokordat]], [[Gika ailesi|Gika]], [[Karaca ailesi|Karaca]] veya [[Kalimaki ailesi|Kalimaki]] gibi Fenerli Rum aile çemberinin üyeleri olarak makamın [[Helenleştirme|Helenleştiği]] bir geleneği başlattı.{{kdş|Bosworth|2000|s=237}}{{kdş|Patrinelis|2001|s=181}} Fenerli Rumların çoğu daha önce [[İstanbul]]'daki Avrupa elçiliklerinde görev yapmıştı.{{kdş|Vakalopoulos|1973|s=237}} Örneğin Nikusios, daha önce (ve bir süre eş zamanlı olarak) Avusturya büyükelçiliğinde tercümanlık yapıyordu.{{kdş|Vakalopoulos|1973|s=238}}

==== Rum etkisi ====
Bâb-ı Âli tercümanları, Dîvân-ı Hümâyun'un dışişlerinden sorumlu olan [[Reîsü'l-küttâb]]ın  kurmaylarındandı. Çok az sayıda [[Osmanlı Türkleri|Osmanlı Türkü]] Avrupa dillerini öğrendiğinden, ilk zamanlardan itibaren bu tercümanların çoğunluğunu Hristiyan kökenliler; başlıca [[Avusturyalılar]], [[Macarlar]], [[Polonyalılar]], [[Rumenler]] ve [[Yunanlar]] oluşturuyordu.{{kdş|Bosworth|2000|s=237}} Bâb-ı Âli tercümanlığı makamında, Rumen-Yunan Fenerli Rum aile üyeleri önemli rol oynamıştır ve makama getirilen isimlerin büyük çoğunluğu bu ailelerdendir.

Fenerli Rumların Osmanlı yönetimindeki bu yükselişi, "Büyük Rum Tercümanlar Çağı" olarak da bilinir.<ref name="ankarauni"/> Rumlar, Avrupalılarla ilişkilerini sürdürüp genişletmeyi ve bilgileri sayesinde Osmanlı'da elde edilen güç ve konumlarına kalıcı bir biçim vermeyi ve kurumsallaştırmayı başarmışlardır. 1822'ye kadar 12 büyük Rum aileden 34 tercümanbaşı çıkmıştır. [[Karaca ailesi|Karacalar]] biri iki kez olmak üzere altı, [[Suço ailesi|Suçolar]] beş, [[Moruzi ailesi|Moruziler]] biri iki kez olmak üzere beş, [[Mavrokordat ailesi|Mavrokordatolar]] dört, [[Gika ailesi|Gikalar]] dört, [[Kalimaki ailesi|Kalimakiler]] biri iki kez olmak üzere üç, [[İpsilanti ailesi|İpsilantiler]] iki, Rakoviță, Ralettos, Argiropulos, Aristarhi ve Nikusioslar ise birer tercüman çıkarmıştır.{{kdş|Philliou|2011|s=183}}

Nikusios ve halefleri, kendileri, oğulları ve maiyetinin 20 üyesi için vergi muafiyeti gibi bir sürü büyük ayrıcalığı makamlarına bağlamayı başardılar; kişisel kullanımları için gönderilen ürünler için tüm gümrük ücretlerinden muafiyet, Sadrazam hariç tüm mahkemelerden muafiyet, Osmanlı memurlarıyla aynı tip [[kaftan]] giyme, [[kakım]] kürkü kullanma izni ve ata binme iznine sahiptiler. Bâb-ı Âli tercümanının maaşı yıllık 47.000 [[kuruş]]tu.{{kdş|Vakalopoulos|1973|s=243}} Bunlar, konumu imrenilen Fenerli Rumların makam üzerinde rekabet etmesine neden oldu.{{kdş|Vakalopoulos|1973|s=242}} Bâb-ı Âli tercümanlarının sorumlulukları normal bir tercümanın sorumluluklarının ötesine geçmişti ve daha ziyade dışişlerinin günlük işlerinden sorumlu hale geldiler. Bu itibarla makam, Osmanlı İmparatorluğu'nda [[gayrimüslim]]lerin erişebildiği en yüksek kamu görevi haline geldi.{{kdş|Strauss|1995|s=190}}

Görevin başarısı, 1701'de Bâb-ı Âli tercümanınınkine benzer [[tersane tercümanı]] makamını oluşturdu.{{kdş|Vakalopoulos|1973|s=243}}{{kdş|Eliot|1900|s=307}}{{kdş|Strauss|1995|s=191}} Tersane tercümanlığı, genellikle Bâb-ı Âli tercümanı makamına bir basamak taşı olarak hizmet etti. [[Osmanlı ordusu]] ve [[Mora (eyalet)|Mora Eyaleti]] için de küçük tercümanlar vardı, ancak bu pozisyonlar asla aynı şekilde resmîleştirilmedi.{{kdş|Philliou|2011|s=11}} 1711'den itibaren, birçok eski tersane tercümanı, [[Eflak Voyvodalığı|Eflak]] ve [[Boğdan Prensliği|Boğdan]]'ın prenslik (''[[voyvoda]]'' veya ''[[hospodar]]'') pozisyonlarını üstlendi.{{kdş|Patrinelis|2001|s=180-181}}{{kdş|Philliou|2011|s=11, 183-185}}

=== Makamın kaldırılması ===
Fenerliler bu ayrıcalıklı konumu 1821'de [[Yunan İsyanı|Yunan Devrimi]]'nin patlak vermesine kadar ellerinde tuttular. O zamanki Bâb-ı Âli tercümanı [[Konstantin Moruzi (1786 doğumlu Bâb-ı Âli tercümanı)|Konstantin Moruzi]]'den, Rum beylerine isyandan vazgeçmeleri hususunda yazı yazması istendi. Ancak Moruzi bu isteğe uymadı ve tam tersine, ayaklanmayı özendirdiği ve isyancılarla işbirliği yaptığı gerekçesiyle Nisan 1821'de idam edildi. Yerine, Fenerli Rum olmayan ve daha güvenilir kabul edilen [[İstavraki Aristarhi]], [[Yahya Naci Efendi]] denetimi altında göreve getirildi.{{kdş|Lewis|2001|s=35}} Ancak Aristarhi de Rumlarla işbirliği yaptığı gerekçesiyle 1822'de görevden alındı ve sürgün edildi.{{kdş|Philliou|2011|s=72,92}} Bundan sonra tercümanlık görevine hiçbir Rum atanmadı. Daha sonra bu makamın yerini, başlangıçta [[Hoca İshak Efendi|İshak Efendi]] gibi mühtediler, kısa süre sonra yabancı dilleri akıcı Müslüman Türklerden oluşan lonca benzeri [[Tercüme Odası]] aldı.{{kdş|Philliou|2011|s=92}}

== Bâb-ı Âli tercümanları listesi ==
Aşağıdaki tablo, Bâb-ı Âli tercümanlarını tarihe göre sıralanmış olarak listeler. Bazı yıllarda birden fazla tercüman görev yapmıştır.
{| class="wikitable sortable" width="100%" style="text-align:center"
|-
!#
! width="5%" |Portre
!Tercüman
!Göreve gelişi
!Görevden ayrılması
!Görev süresi
! width="40%" |Notlar
|-
|1
|style="text-align:center |–
|[[Panayot Nikusios]]
|1661
|1673
|{{Yaklaşık|12 yıl}}
|
* [[Köprülü Fazıl Ahmed Paşa]] tarafından ilk tercüman başı olarak atanmıştır.
* Daha öncesinde Alman büyükelçiliği yapmıştır.{{kdş|Patrinelis|2001|s=177-198}}
|-
|2
|[[Dosya:Alexandros_Maurokordatos_o_ex_aporiton.JPG|101x101pik]]
|[[İskerletzâde İskender]]
|1673
|1709
|{{Yaklaşık|36 yıl}}
|
* Sarayda ''İskerletzâde İskender'' adıyla da tanınmıştır.
* [[Karlofça Antlaşması]]'nın müzakerelerinde büyük rol oynamıştır.<ref name="EB19112">{{EB1911|inline=y|wstitle=Mavrocordato|volume=17|page=917}}</ref>
|-
|3
|[[Dosya:NicolaeMavrocordat.gif|140x140pik]]
|[[Nikolaye Mavrokordato]]
|1689
|1709
|{{Yaklaşık|20 yıl}}
|
* Daha sonra [[Boğdan hükümdarları listesi|Boğdan Prensi]] (1711–1715)<ref name="EB19112" /> ve [[Eflak hükümdarları listesi|Eflak Prensi]] (1715–1716 ve 1719–1730){{kdş|Philliou|2011|s=183}}
|-
|4
|
|[[Yenaki Mavrokordato]]
|1709
|1717
|{{Yaklaşık|8 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1711) ve Eflak Prensi (1716–1719){{kdş|Philliou|2011|s=183}}
|-
|5
|[[Dosya:Stamp_of_Moldova_md413.jpg|166x166pik]]
|[[II. Ligor Gika]]
|1717
|1727
|{{Yaklaşık|10 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1726–1733, 1735–1739, 1739–1741 ve 1747–1748) ve Eflak Prensi (1733–1735 ve 1748–1752){{kdş|Philliou|2011|s=183}}
|-
|6
| | –
|[[Aleksandru Matei Gika]]
|1727
|1740
|{{Yaklaşık|13 yıl}}
|
* 1. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|7
|[[Dosya:Ioan_Callimachi.jpg|159x159pik]]
|[[Yanaki Kalimaki|Yanaki Teodor Kalimaki]]
|1741
|1750
|{{Yaklaşık|9 yıl}}
|
* 1. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|8
|[[Dosya:Матeі_Гіка_Вв_în_AnȢл_1753.JPG|126x126pik]]
|[[Matei Gika]]
|1751
|1752
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* Daha sonra Eflak Prensi (1752–1753) ve Boğdan Prensi (1753–1756)
|-
|9
|[[Dosya:Ioan_Callimachi.jpg|159x159pik]]
|[[Yanaki Kalimaki|Yanaki Teodor Kalimaki]]
|1752
|1758
|{{Yaklaşık|7 yıl}}
|
* 2. dönem. 
* Daha sonra Boğdan Prensi (1758–1761){{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|10
|[[Dosya:Gregoire_Ghyka,_hospodar_de_Moldavie.jpg|130x130pik]]
|[[III. Ligor Gika]]
|1758
|1764
|{{Yaklaşık|8 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1764–1767 ve 1774–1782) ve Eflak Prensi (1768–1769){{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|11
|style="text-align:center |–
|[[Yorgi Karaca]]
|1764
|1765
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|style="text-align:center |–
|-
|12
|style="text-align:center |–
|[[İskerlet Karaca]]
|1765
|1768
|{{Yaklaşık|3 yıl}}
|
* 1. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|13
|style="text-align:center |–
|[[Nikolas Suço]]
|1768
|1769
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|style="text-align:center |–
|-
|14
|[[Dosya:Stamp_of_Moldova_md412.jpg|167x167pik]]
|[[Mihal Rakoviça]]
|1769
|1770
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1703–1705, 1707–1709 ve 1716–1726) ve Eflak Prensi (1730–1731 ve 1741–1744)
|-
|15
|style="text-align:center |–
|[[İskerlet Karaca]]
|1770
|1774
|{{Yaklaşık|4 yıl}}
|
* 2. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|16
|[[Dosya:Stamp_of_Moldova_md631.jpg|166x166pik]]
|[[Aleksandros İpsilantis (Eflak ve Boğdan prensi)|Aleksandros İpsilantis]]
|1774
|1774
|{{Yaklaşık|1 yıldan az}}
|
* Daha sonra Eflak Prensi (1774–1782, 1796–1797) ve Boğdan Prensi (1786–1788){{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|17
|[[Dosya:Constantin_Moruzi.jpg|129x129pik]]
|[[Konstantin Moruzi (1730 doğumlu Boğdan prensi)|Konstantin Moruzi]]
|1774
|1777
|{{Yaklaşık|3 yıl}}
|
* Daha önce [[Tersane tercümanı]] (1764–1765).{{kdş|Philliou|2011|s=184}} 
* Daha sonra Boğdan Prensi (1777–1782)
|-
|18
|style="text-align:center |–
|[[Nikolas Karaca]]
|1777
|1782
|{{Yaklaşık|5 yıl}}
|
* Daha sonra Eflak Prensi (1782–1783){{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|19
|[[Dosya:Le_Prince_de_Moldavie_-_Choiseul-gouffier_Gabriel_Florent_Auguste_De_-_1822.jpg|155x155pik]]
|[[Drakozade Mihal Suço]]
|1782
|1783
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* Daha sonra Eflak Prensi (1783–1786, 1791–1793 ve 1801–1802) ve Boğdan Prensi (1793–1795){{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|20
|[[Dosya:Μαυροκορδάτος_ο_φιραρής.jpg|164x164pik]]
|[[Aleksandros Mavrokordatos Firaris]]
|1782
|1783
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1785–1786){{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|21
|[[Dosya:Alexandru_Callimachi.jpg|162x162pik]]
|[[Aleksandru Kalimaki]]
|1785
|1788
|{{Yaklaşık|3 yıl}}
|
* 1. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|22
|style="text-align:center |–
|[[Manuel Karaca]]
|1788
|1790
|{{Yaklaşık|2 yıl}}
|style="text-align:center |–
|-
|23
|[[Dosya:Alexandru_Moruzi.jpg|136x136pik]]
|[[Aleksandır Morozi]]
|1790
|1792
|{{Yaklaşık|2 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1792, 1802–1806 ve 1806–1807) ve Eflak Prensi (1793–1796 ve 1799–1801).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|24
|style="text-align:center |–
|[[Corc Moruzi]]
|1792
|1794
|{{Yaklaşık|2 yıl}}
|
* 1. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|25
|[[Dosya:Alexandru_Callimachi.jpg|162x162pik]]
|[[Aleksandru Kalimaki]]
|1794
|1795
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* 2. dönem. 
* Daha sonra Boğdan Prensi (1795–1799){{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|26
|style="text-align:center |–
|[[Corc Moruzi]]
|1795
|1796
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* 2. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|27
|[[Dosya:Domenico Bossi 04.jpg|131x131pik]]
|[[Konstantin İpsilantis]]
|1796
|1799
|{{Yaklaşık|3 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1799–1801) ve Eflak Prensi(1802–1806).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|28
|[[Dosya:Alexandru_Sutu.jpg|127x127pik]]
|[[Drakozade Aleko Bey]]
|1799
|1801
|{{Yaklaşık|2 yıl}}
|
* Daha önce Tersane tercümanı (1797–1799).
* Daha sonra Boğdan Prensi (1801–1802) ve Eflak Prensi (1819–1821).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|29
|[[Dosya:Stamp_of_Moldova_md633.jpg|166x166px]]
|[[Kalimakizade Sarı Bey|İskerlet Kalimaki]]
|1801
|1806
|{{Yaklaşık|5 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1806, 1812–1819).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|30
|style="text-align:center |–
|[[Aleksandros Suço]]
|1802
|1807
|{{Yaklaşık|5 yıl}}
|
* 1807 yılında [[Padişah]]'ın emriyle idam edildi.
|-
|31
|[[Dosya:Alexander_Hangerli.jpg|111x111pik]]
|[[Aleksander Hançerli]]
|1806
|1807
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan Prensi (1807).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|32
|[[Dosya:Ion_Vodă_Caragea.jpg|122x122pik]]
|[[Yoan Karaca]]
|1807
|1808
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* 1. dönem.{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|33
|style="text-align:center |–
|Yanaki N. Karaca
|1808
|1808
|{{Yaklaşık|1 yıldan az}}
|
* Daha önce Tersane tercümanı (1799–1800).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|34
|style="text-align:center |–
|[[Dimitraşko Morozbeyzade]]
|1808
|1812
|{{Yaklaşık|4 yıl}}
|
* 1812 yılında [[1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı|Rusya ile savaşı]] sona erdiren müzakerelerde Ruslarla işbirliği yaptığından şüphelenildi ve daha sonra [[Topkapı Sarayı]]'nda idam edildi.{{kdş|Hart|2020|s=140-141}}
|-
|35
|style="text-align:center |–
|[[Panayot Moruzi]]
|1809
|1812
|{{Yaklaşık|3 yıl}}
|
* Daha önce Tersane tercümanı (1803–1806).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|36
|[[Dosya:Ion_Vodă_Caragea.jpg|122x122pik]]
|[[Yoan Karaca]]
|1812
|1812
|{{Yaklaşık|1 yıldan az}}
|
* 2. dönem. 
* Daha sonra Eflak Prensi (1812–1819).{{kdş|Philliou|2011|s=184}}
|-
|37
|style="text-align:center |–
|[[Yakovos Argiropulos]]
|1812
|1817
|{{Yaklaşık|5 yıl}}
|
* Daha önce Tersane tercümanı (1809){{kdş|Philliou|2011|s=185}}
|-
|38
|[[Dosya:Mihail_Sutu.jpg|120x120pik]]
|[[Mihal Suço]]
|1817
|1819
|{{Yaklaşık|2 yıl}}
|
* Daha sonra Boğdan prensi (1819–1821){{kdş|Philliou|2011|s=185}}
|-
|39
|style="text-align:center |–
|[[Konstantin Moruzi (1786 doğumlu Bâb-ı Âli tercümanı)|Konstantin Moruzi]]
|1821
|1821
|{{Yaklaşık|1 yıldan az}}
|
* [[Yunan İsyanı]]'nda isyancılarla işbirliği yaptığı açığa çıktı ve görev yaptığı sırada idam edildi.{{kdş|Yılmazer|2008|s=21-22}}
|-
|40
|style="text-align:center |–
|[[İstavraki Aristarhi]]
|1821
|1822
|{{Yaklaşık|1 yıl}}
|
* Yunan İsyanı sırasında Rumlarla işbirliği yaptığı gerekçesiyle görevden alındı ve sürgün edildi.{{kdş|Bosworth|2000|s=237}}{{kdş|Philliou|2011|s=72,92}}
|-
|}

== Kaynakça ==

;Özel
{{Kaynakça}}

;Genel
* {{Kitap kaynağı|soyadı=Bosworth|isbn=9789004161214|yıl=2012|ad=C. E.|yazarbağı=C. E. Bosworth|başlık=Tard̲j̲umān|erişimtarihi=10 Ağustos 2022|sayfalar=236-238|url=https://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_COM_1179|kaynak=CITEREFBosworth2000}}
* {{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/turkeyineurope00eliogoog|başlık=Turkey in Europe|yer=Londra|yayıncı=Edward Arnold|yıl=1900|soyadı=Eliot|ad=Charles|yazarbağı=Charles Eliot|kaynak=CITEREFEliot1900}}
* {{Akademik dergi kaynağı|url=https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/view/3321|başlık=The Phanariots Before 1821|sayı=2|sayfalar=177-198|dergi=Balkan Studies|yıl=2001|cilt=42|issn=2241-1674|soyadı=Patrinelis|ad=C. G.|erişimtarihi=28 Ağustos 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160816220024/https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/view/3321|arşivtarihi=16 Ağustos 2016|ölüurl=hayır|kaynak=CITEREFPatrinelis2001}}
* {{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=gcRedRqbfmkC|başlık=Biography of an Empire: Governing Ottomans in an Age of Revolution|yer=Berkeley, Los Angeles and London|yayıncı=University of California Press|yıl=2011|isbn=978-0-520-26633-9|soyadı=Philliou|ad=Christine M.|kaynak=CITEREFPhilliou2011|erişimtarihi=4 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220531230936/https://books.google.com/books?id=gcRedRqbfmkC|arşivtarihi=31 Mayıs 2022|ölüurl=hayır}}
* {{Akademik dergi kaynağı|url=https://oadoi.org/10.1163/1570060952597860|başlık=The Millets and the Ottoman Language: The Contribution of Ottoman Greeks to Ottoman Letters (19th-20th Centuries)|sayı=2|sayfalar=189-249|dergi=Die Welt des Islams|yıl=1995|cilt=35|doi=10.1163/1570060952597860|soyadı=Strauss|ad=Johann|kaynak=CITEREFStrauss1995}}
* {{Kitap kaynağı|başlık=|dil=Yunanca|yer=Selanik|yayıncı=Emm. Sfakianakis & Sons|çeviribaşlık=Modern Helenizm Tarihi, Cilt IV: Türk egemenliği 1669-1812|yıl=1973|soyadı=Vakalopoulos|ad=Apostolos E.|yazarbağı=Apostolos Vakalopoulos|url=https://books.google.com/books?id=2X7DzgEACAAJ|farklıalfabebaşlık=el:Ιστορία του νέου ελληνισμού, Τόμος Δ′: Τουρκοκρατία 1669–1812|kaynak=CITEREFVakalopoulos1973|erişimtarihi=4 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220818161625/https://books.google.com/books?id=2X7DzgEACAAJ|arşivtarihi=18 Ağustos 2022|ölüurl=hayır}}
* {{Kitap kaynağı|soyadı=Hart|isbn=1474467350|yıl=2020|ad=Patrick|başlık=Henrietta Liston's Travels: The Turkish Journals, 1812 - 1820|sayfalar=140-141|yayıncı=[[Edinburgh University Press]]|url=https://books.google.com/books?id=SLA7zQEACAAJ|kaynak=CITEREFHart2020|erişimtarihi=4 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220818161304/https://books.google.com/books?id=SLA7zQEACAAJ|arşivtarihi=18 Ağustos 2022|ölüurl=hayır}}
* {{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/muslimdiscoveryo00lewi|başlık=The Muslim Discovery of Europe|tarih=2001|yer=New York|yayıncı=W.W. Norton & Company|isbn=978-0-393-32165-4|ad=Bernard|soyadı=Lewis|urlerişimi=|kaynak=CITEREFLewis2001}}
* {{Kitap kaynağı|başlık=Şanizade Tarihi|tarih=|dil=Türkçe|sayfalar=21,22|yer=|yayıncı=Çamlıca Basım Yayın|yıl=2008|soyadı=Yılmazer|isbn=9789944905626|ad=Ziya|url=https://books.google.com/books?id=rGoMAQAAMAAJ|erişimtarihi=3 Ekim 2021|kaynak=CITEREFYılmazer2008|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220818161303/https://books.google.com/books?id=rGoMAQAAMAAJ|arşivtarihi=18 Ağustos 2022|ölüurl=hayır}}

{{Bâb-ı Âli tercümanları}}
{{Osmanlı devlet teşkilatı}}
{{Osmanlı İmparatorluğu}}

[[Kategori:Bâb-ı Âli tercümanları]]
[[Kategori:Fenerli Rumlar]]
[[Kategori:1661'de Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulan oluşumlar]]
[[Kategori:1822'de Osmanlı İmparatorluğu'nda feshedilmiş oluşumlar]]
[[Kategori:Osmanlı İmparatorluğu'nun dış ilişkileri]]
[[Kategori:Osmanlı İmparatorluğu'ndaki makam sahiplerinin listeleri]]
[[Kategori:Divan-ı Hümayun]]