Buduklular
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Buduklular[1] (Azerice: Buduqlular), Kafkasya'da Azerbaycan'ın kuzey kesimlerinde yerleşik halk. Kafkasya'nın yerli halklarından biridir. Azerbaycan'daki etnik azınlıklarından olan Şahdağ halklarından biridir. Konuştukları dil Budukça olarak adlandırılır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Budukluların tarihe çıkışı belli değildir. Ama çok eski olduğu bellidir. Özellikle yaşadıkları Buduk köyü Azerbaycanın en eski yerleşim yerlerinden biridir.
Budukluların etnografik özelliklerine bakınca, onların Azerbaycan'ın diğer halklarına, özellikle de Oğuzlara[2] özgü pek benzer yanları sahip olmakla beraber, hem de lokal özelliklerini koruyup sakladıklarını da görmek mümkündür.
XIX. yüzyılın 80'li yıllarına ait bir belgede Ceklilerin sayısı 3805 kişi gösterilmiştir.[3][4]
A. A. Bakıxanovun "Gülüstani-İrem" eserinde Buduk ve Buduklulara belirli yer verilmiştir.[5]
Uzun yıllar gidiş-gelişin zor olduğu mekanlarda yaşayan Budukluların diğer Şahdağ halkları gibi çağdaş günümüze kadar kendi varlıklarını koruyup saxlamalarının temel nedeni, işte başka uluslarla bütünleşme olmamalarıdır. Fakat buna rağmen, diğer Şahdağ halkları gibi Buduklular da hiç de Azerbaycan'da ve dünyada cereyan eden başlıca küresel olaylardan dışında kalmamış, ülkenin diğer halkları kadar bu olayların taraf olmuş ve sorunların çözümüne katkıda bulunmakla birlikte, bu sorunların yarattığı fesatlardan da kendi nasiplerini almışlar.[6]
Diğer Şahdağ halkları gibi Buduklular da Birinci ve İkinci Dünya savaşlarında, ayrıca Karabağ Savaşı′nda yer almıştır. Savaşların diğer katılımcıları gibi onlar da ağır kayıplara uğramış, vatanın özgürlüğü uğruna canlarını feda etmişlerdir. Özellikle, 1941-1945 yıllarında yaşanan Büyük Vatan Savaşı diğer Şahdağ halkları gibi Budukluların da demografik gelişimine ciddi etkilemiştir. Öyle ki, özellikle Kuba - Kusar - Şabran bölgesinde 1941 yılının Ekim ayında düzenlenen 223 saylı divizyonun yönetiminde savaşa yollanmış yüzlerce Budukluların çok büyük çoğunluğu cepheden kendi öz yurtlarına dönmemiştir. Fakat onların savaşta katılımı konusunda yeterli bilgi toplamak çok zordur. Bunun temel nedenleri şimdiye kadar bu alanda hiçbir temel araştırmanın aparılmamasıdır. Özellikle de Budukluların kendilerinin konuyu araşdırmaması bu alanda gerçeklerin ortaya çıkmaması ile sonuçlanmış ve boşluklarla görülen bir düzlem yaratmıştır.[6]
Budukluların demografik gelişimine en ciddi darbe ise Ermeniler tarafından vurulmuştur. Öyle ki, 1918 yılının ilkbaharında Ermeniler tarafından gerçekleştirilen katliamlar sırasında Kuba Rayonu'nda, diğer Şahdağ halkları gibi Buduklular da çok ciddi zarar çekmiştir.[7][8][9]
Budukluların büyük çoğunluğu Azerbaycan'ın kuzeyinde, Kuba, Haçmaz, Kusar rayonları toprağında toplu bir halde, Bakü, Sumgayıt şehirlerinde yaşarlar. Rusya'da ve diğer birkaç ülkede de Buduklular bulunmaktadır. Buduk dilini hala günlük yaşamda konuşurlar. Kendi genelen ve göreneklerini hala sürdürmektedirler.
Buduklular bugün de Azerbaycan Cumhuriyeti'nin sosyal-siyasal, ekonomik ve kültürel yaşamının tüm alanlarında, mümkün olduğu kadar yakından katılıyorlar.
Kendilerini "Budad" (Türkçe: Buduklu) adlandırıyorlar.
Dil[değiştir | kaynağı değiştir]
Buduklular Budukça konuşmaktadırlar.
Dinleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Buduklular, VII. yüzyıldan sonra müslümandırlar. Ayrıca Buduk köyünde birçok dinî anıtlar vardır.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Будухцы. www.terra.su". 17 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2011.
- ^ T. Paşazadə. «Azərbaycanın milli etnik nümayəndələri – ceklilər», «Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Хəbərləri», № 1, Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu, Bakı, «Müəllim», 2009, s. 39
- ^ İmaməddin Zəkiyev. "Naməlum xınalıqlı alimlər". "Ədəbiyyat" qəzeti 8 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Azerice)
- ^ H. Həvilov. Azərbaycan etnoqrafiyası. Bakı. Elm. 1991. səh. 40
- ^ A. A. Bakıxanov. Gülüstani-İrem.
- ^ a b T.Ə.Paşazadə. «Böyük Vətən Müharibəsində və digər müharibələrdə Şahdağ хalqlarının iştirakının öyrənilməsi problemləri». «Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin təmin olunmasında Azərbaycan хalqının rolü» mövzusunda keçirilmiş Respublika Elmi Konfransının Materialları, Sumqayıt Dövlət Universiteti, Sumqayıt, 7 may 2010, s. 89 (Azerice)
- ^ Указатель географических названий[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Список селений Кубинского уезда, подвергшихся погромам в апреле-мае 1918 г.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Солмаз Рустамова-Тогиди. «Куба. Апрель-май 1918 г. Мусульманские погромы в документах». Баку. 2010". 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2011.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Будухцы. www.terra.su17 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Будухи. БСЭ23 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Sociolinguistic Situation of the Budukh in Azerbaijan 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.