Bozcaada sayfasının kaynağını görüntüle

{{Türkiye ilçe bilgi kutusu | görüntü = Bozcaada, Çanakkale, 2019 14.jpg
| ad               = Bozcaada
| harita           = Latrans-Turkey location Çanakkale.svg
| harita boyut     = 250px
| harita açıklama  = Çanakkale'nin Türkiye'deki konumu
| harita1          = Çanakkale location Bozcaada.svg
| harita1 boyut    = 250px
| harita1 açıklama = 
| harita2          = Bozcaada - ISS027.JPG
| harita2 boyut    = 250px
| harita2 açıklama = Bozcaada’nın uydu fotoğrafı
| lat_deg          = 39
| lat_min          = 49
| lat_sec          = 19
| lat_hem          = N
| lon_deg          = 26
| lon_min          = 01
| lon_sec          = 44
| lon_hem          = E
| il               = [[Çanakkale (il)|Çanakkale]]
| bölge            = [[Marmara Bölgesi]]
| kaymakam         = Bahar Kaya Çelik<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.bozcaada.gov.tr/kaymakam-bahar-kaya |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=30 Ekim 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211030143803/http://www.bozcaada.gov.tr/kaymakam-bahar-kaya |arşivtarihi=30 Ekim 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>
| belediye başkanı = Yahya Göztepe<ref>{{Web kaynağı |url=https://bozcaadan.com/bozcaada-belediye-baskani/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=3 Nisan 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211030143803/https://bozcaadan.com/bozcaada-belediye-baskani/ |arşivtarihi=3 Nisan 2024 }}</ref>
| belediye başkanı parti = [[Cumhuriyet Halk Partisi|CHP]]
| yüzölçümü        = 40
| yüzölçümü_ref    =<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.hgk.msb.gov.tr/urunler/diger/il_ilce_alanlari.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=20 Aralık 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150405060044/http://www.hgk.msb.gov.tr/urunler/diger/il_ilce_alanlari.pdf |arşivtarihi=5 Nisan 2015 |ölüurl=evet }}</ref>
| rakım            = 20
| rakım_ref        =<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.yerelnet.org.tr/ilceler/ilce_belediye_koordinat.php?ilceid=198421 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Aralık 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120623224920/http://www.yerelnet.org.tr/ilceler/ilce_belediye_koordinat.php?ilceid=198421 |arşivtarihi=23 Haziran 2012 |ölüurl=hayır }}</ref> 
| posta kodu       = 17680
| alan kodu        = 0286
| plaka kodu       = 17
| website          = [http://www.bozcaada.gov.tr/ bozcaada.gov.tr] <br> [http://www.bozcaada.bel.tr/ bozcaada.bel.tr]
}}
[[Dosya:Bozcaada - ISS027.JPG|küçükresim|sol|Adanın uydu görüntüsü]]

'''Bozcaada''' veya eski adıyla '''Tenedos''' ({{Dil|la|''Tenedus''}}), [[Türkiye]]'nin üçüncü büyük, [[Ege Denizi]]'nde ise [[Gökçeada]]'dan sonra ikinci en büyük [[ada]]sı ve [[Çanakkale (il)|Çanakkale]] ilinin bir [[ilçe]]sidir.

[[Türkiye]]'nin ([[Büyükşehir belediyesi|büyükşehir]] merkez [[ilçe]]leri hariç) [[köy]]ü olmayan tek [[ilçe]]sidir.

Yüzölçümü 40&nbsp;km<sup>2</sup>, anakaraya uzaklığı 6&nbsp;km'dir.

2022 yılı verilerine göre ilçe nüfusu 3.120'dir. İlçede kışları nüfus düşmekte, yazları ise tatilcilerle artmaktadır. Bağcılık, deniz turizmi ve rüzgâr türbinleriyle ön plana çıkar.

Ana endüstriler turizm, şarap üretimi ve balıkçılıktır. Ada yüzyıllardır üzümü, şarabı ve kırmızı gelincikleriyle ünlüdür. Eski bir piskoposluktur ve halen Latin Katolik unvanı vardır.

Bozcaada'dan hem [[İlyada]]'da hem de [[Aeneis]]'de bahsedilir. Aeneis'de Yunanların [[Truva Savaşı]]'nın sonuna doğru [[Troya|Truva]]lıları savaşın bittiğine inandırmak ve [[Truva Atı]]'nı şehir surlarının içine almak almak için filolarını sakladıkları yer olarak bahsedilir. Küçük boyutuna rağmen ada, Çanakkale Boğazı'nın girişindeki stratejik konumu nedeniyle [[Klasik Antik Çağ|klasik antik çağ]] boyunca önemliydi. Sonraki yüzyıllarda ada, [[Ahameniş İmparatorluğu]], [[Attika-Delos Deniz Birliği]], [[İskender|Büyük İskender]] imparatorluğu, [[Pergamon Krallığı]], [[Roma İmparatorluğu]] ve [[Venedik Cumhuriyeti]]'ne geçmeden önce onun halefi [[Bizans İmparatorluğu]] da dahil olmak üzere birçok bölgesel gücün kontrolü altına girdi.

== Bozcaada'nın adı ==
[[Dosya:Greek Silver Tetradrachm of Tenedos (Mysia, Islands off Troas), a Wonderful Janiform Head of Zeus and Hera.jpg|küçükresim|sol|Bozcaada'dan [[Zeus]] ve [[Hera]]'yı tasvir eden ve diğer tarafta "Τενεδίων" (Tenedion) yazısını taşıyan antik gümüş [[Tetradrahmi]]]]

Ada, İngilizcede hem Tenedos (Yunanca adı) hem de Bozcaada (Türkçe adı) olarak bilinir. Yüzyıllar boyunca birçok başka isim kullanılmıştır.{{sfn|Yale|2012|ps=}} Belgelenmiş [[Antik Yunanistan|eski Yunan]] adları, Leukophrys,<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.cs.uky.edu/~raphael/sol/sol-entries/tau/310 |başlık=Suda Encyclopedia, tau.311 |erişimtarihi=13 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210501173407/https://www.cs.uky.edu/~raphael/sol/sol-entries/tau/310 |arşivtarihi=1 Mayıs 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/conon.htm |başlık=Conon, Narrations (Photius), §28 |erişimtarihi=13 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110901064637/http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/conon.htm |arşivtarihi=1 Eylül 2011 |ölüurl=hayır }}</ref> Calydna, Phoenice ve Lyrnessus'tur. ([[Gaius Plinius Secundus|Pliny]], HN 5,140).{{sfn|Tenedos|2012|ps=}} Adanın resmi Türkçe adı Bozcaada'dır.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|p=44|ps=}}

Tenedos adı [[Atinalı Apollodoros]]'a göre [[Truva Savaşı]] sırasında adayı yöneten Yunan kahramanı [[Tenes]]'ten türetilmiştir ve [[Truva Savaşı]]'nda [[Aşil]] tarafından öldürülmüştür. Apollodorus, adanın aslında Tenes adaya çıkıp hükümdar olana kadar Leocophrys olarak bilindiğini yazar.{{sfn|Apollodorus|1976|ps=}}

Ada, Osmanlı İmparatorluğu'nun adayı ele geçirmesiyle Bozcaada olarak tanındı.{{sfn|Sugar|1996|ps=}} Genellikle Yunan ile Türk nüfusu adaya farklı isimler kullanırken Bozcaada adı, adanın Osmanlı tarafından fethedilmesinden sonra Bozcaada ile birlikte adanın ortak adı olarak kaldı.{{sfn|Bozcaada|2012|ps=}}

== Tarihçe ==
[[Dosya:Bozcaada.jpg|küçükresim|upright=1.05|Adanın doğu kıyısındaki merkez muhitinde yer alan [[Bozcaada Kalesi]]]]
[[Dosya:Tenedos (Relation d un voyage du Levant).jpg|küçükresim|upright=1.05|sol|18. yüzyıldan bir gravürde Bozcaada]]

Yunanlar [[Troya Savaşı]] sırasında adada bir liman olan Aulis'i üs olarak kullanmışlardır.{{kaynak belirt}} ''Tenedos'', [[Herodot]]'un yazılarında sık sık geçer ve kelimenin kökeni [[Yunanca]]da Τένεδος (Tenedhos) ve [[Latince]]de Tenedus kelimelerinden gelir.{{kaynak belirt}} [[Antik çağ]]'da [[Midilli (ada)|Midilli]] adasında oturan Aiolya halkının bir kısmının buraya yerleştiği tahmin edilmektedir.{{kaynak belirt}}

Ada, [[İyonya]] ayaklanmasından sonra, önce [[Pers İmparatorluğu|Perslerin]] sonra [[Roma İmparatorluğu|Romalıların]] egemenliğine girdi. Roma İmparatorluğu'nun parçalanmasından sonra [[Bizans İmparatorluğu]] sınırları içinde kaldı.

Türklerin adayla ilk bağlantısı, [[Aydınoğlu Umur Bey]]'in [[İzmir]]'i fethettikten sonra 1328'de 8 gemilik bir filosuyla Bizans yönetimindeki Bozcaada'ya gelerek yağmalamasıyla olmuştur. Bu dönemde [[Venedik]] ve [[Ceneviz Cumhuriyeti|Ceneviz]]liler, ticari faaliyetlerine yararlı olacağı düşüncesiyle adayı ele geçirmek için rekabet içine girdiler.

1377'de Bizans İmparatoru, askeri yardım karşılığında adayı Venedik'e verdi. Ceneviz'in buna tepki göstermesi üzerine Venedik ile aralarında çatışma başladı. İki devlet 1381'de [[Torino]]'da bir antlaşma yaparak adayı boşaltmaya ve tarafsız bölge olmasına karar verdiler. Venedikliler bu antlaşmaya uyunca ada halkını tümüyle boşalttılar ve Girit'teki Kandiye kentine taşındılar.

Ada uzun süre boş kaldı. İspanyol seyyah Clavijo, 1403'te Bozcaada'ya geldiğinde üzüm bağları, meyve ağaçları, tavşanlar ve büyük bir kalenin yıkıntılarıyla karşılaştı ancak yerleşik kimse bulamadı.{{kaynak belirt}}

===Osmanlı dönemi===
[[Dosya:Bozcaada map 1.jpg|küçükresim|upright=0.8|16. Yüzyılda ünlü Osmanlı haritacısı [[Piri Reis]] tarafından çizilmiş Bozcaada haritası|sol]]

[[Fatih Sultan Mehmet]] döneminde 1455 yılında Gökçeada ile birlikte fethedildi ve Ege denizinde Osmanlı imparatorluğunca yönetilen ilk ada oldu.{{sfn|Takaoğlu|Bamyacı|2007|pp=115–116|ps=}}
Zorla tahliye edildikten neredeyse 75 yıl sonra bile Bozcaada o zamanlarda hala ıssızdı.{{sfn|Kiminas|2009|p=67|ps=}} Fatih Sultan Mehmet adanın kalesini yeniden inşa ettirdi.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|p=332|ps=}} Bu dönemde Osmanlı donanması adayı ikmal üssü olarak kullandı.

Adanın stratejik öneminin farkına varan Venedikliler adaya asker çıkardılar.

1464'te Venedik adına Giacopo Loredano Bozcadayı aldı.{{sfn|Pitcher|1968|p=85|ps=}} Aynı yıl, Osmanlı Amirali Mahmud paşa adayı yeniden ele geçirip tekrar [[Osmanlı İmparatorluğu]] topraklarına kattı.{{sfn|Stavrides|2001|p=156|ps=}} Osmanlı idaresi sırasında ada vergi muafiyeti tanınarak yeniden iskan edildi.

Osmanlı amirali ve haritacısı [[Piri Reis]] 1521'de tamamladığı ''Kitab-i-Bahriye'' adlı kitabında Bozcaada'yı da şimdiki ismiyle gösteren, kıyı ve açıklarındaki adaları haritasında yer verdi. [[Smyrna]]'dan Çanakkale'ye kuzeye giden gemilerin genellikle ada ile Anadolu arasındaki yedi millik deniz şeridinden geçtiğini de kaydetti.{{sfn|Korfmann|1986|pp=5–6|ps=}}<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.capurromrc.it/mappe/!011594darda.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=30 Ekim 2006 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20071021201103/http://www.capurromrc.it/mappe/!011594darda.html |arşivtarihi=21 Ekim 2007 |ölüurl=hayır }}</ref>

Daha sonraki dönemlerde de ada hep bugünkü adı olan “Bozcaada” olarak kaydedildi.<ref>Evliya Çelebi Seyahatnamesi, VIII. Kitap, Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankoff, YKY, İstanbul 2003</ref><ref>Binbaşı M. Nasrullah, Kolağası M. Rüşdü, Mülazım M. Eşref, Osmanlı Atlası (XX. yüzyıl Başları), Hazırlayanlar: Rahmi Tekin, Yaşar Baş, OSAV, İstanbul 2003, s. 108.</ref>

Girit meselesi dolayısıyla patlak veren 1645-69 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda Venedikliler Osmanlı Donanması'nın Girit'i tamamen fethetmeye çalışan kara kuvvetlerine takviye yapmasını engellemek için [[Çanakkale Boğazı]]'nın Ege Denizi ağzını kapamayı denediler ve bu bağlamda 1656 yılında Bozcaada'yı almaya muvaffak oldular. Ancak hemen ertesi yıl toparlanan Türk donanması adayı tekrar Osmanlı topraklarına kattı.

1683 yılındaki [[İkinci Viyana Kuşatması]]'nı takip eden savaşlar silsilesinde Türk ve Venedik donanmaları Ege Denizi'nde birçok kere karşı karşıya geldi. Bunların en önemlilerinden biri Bozcaada açıklarında gerçekleşti. [[Bozcaada Deniz Savaşı]] olarak bilinen muharebede Osmanlı donanmasını yöneten Mezomorto Hüseyin Paşa, Molino yönetimindeki Venedik donanmasına karşı önemli bir zafer kazandı.<ref>Anderson, R.C. (2005 orj.1952), Naval wars in the Levant 1559-1853, Liverpool:Liverpool University Press ve Martino ISBN 1-57898-538-2.</ref>

1806-12 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında ada 1807 yılında [[Rusya]] tarafından işgal edildi, yakıldı ve kalesi tümüyle yıkıldı.

1822'de [[Yunan Bağımsızlık Savaşı]] sırasında [[Konstandinos Kanaris]] [[Osmanlı Donanması]]'na karşı Bozcaada açıklarında bir saldırıyı yönetti ve bir Osmanlı gemisini batırdı.

1842'de [[II. Mahmut]] kaleyi yeniden yaptırdı.

1866'da Osmanlıların Cezayir-i Bahr-i Sefid vilayetine bağlı [[Limni]] sancağına bağlandı.

Bozcaada [[Çanakkale Savaşları|Çanakkale Savaşı]]'nda ada [[Birleşik Krallık]] ve [[Fransa]] kuvvetleri tarafından işgal edildi ve lojistik destek için kullanıldı. Bu dönemde müttefik kuvvetler Ayazma tepesi'nde, Habbele ovası'nda ve Habbele tepesi'nde savaş uçakları için üç pist yaptı. Savaş sırasında müttefik askerleri Bozcaada'da tedavi oldu ve dinlendi.

Bozcaada 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]]'ne bırakıldı. Türkler, adayı aynı yılın 20 Eylül günü teslim aldılar. 
Bozcaada Belediyesi, adanın Türkiye'ye geçmesinin hemen ardından 1923'te kuruldu.

== Coğrafya ==
[[Dosya:Bozcaada_-_panoramio_(17).jpg|küçükresim|Akvaryum Plajı'nda kıyı boyunca kayalar]]

Bozcaada, Anadolu anakarasındaki [[Geyikli, Ezine|Geyikli]]'deki Yükyeri limanından yaklaşık 4 [[deniz mili]] uzaklıkta ve [[Çanakkale Boğazı]]'nın girişine yakın bir konumdadır. Bozcaada kabaca üçgen şeklindedir. Alanı 39.9&nbsp;km²'dir.{{sfn|Turkish Statistical Institute-Stat Yearbook|2009|ps=}} [[Marmara Adası]] ve [[Gökçeada]]'dan (İmroz) sonra Türkiye'nin üçüncü büyük adasıdır.{{sfn|Yale|2012|ps=}}

Adanın en yüksek noktası 192&nbsp;m yüksekliğindeki Göztepe tepesidir.

Bozcaada bölgesi, sekiz ila on kilometre kuzeydoğudaki Tavşan, Yılan, Orak ve Pırasa adalarının bulunduğu Bozcaada ve küçük takımadaları [[Karayer Adaları]]'nı kapsar.

Jeolojik kanıtlar adanın anakaradan koparak kuzeydoğudaki tepelerin bulunduğu batıda düzlüklerden oluşan bir arazi oluşturduğunu gösterir. Adanın ortası, tarımsal faaliyetlere en uygun yerdir.{{sfn|Takaoğlu|Bamyacı|2007|ps=}}

Güneybatı kesiminde küçük bir çam ormanı vardır. En batı kesimi tarıma uygun olmayan geniş kumlu alanlara sahiptir.{{sfn|Takaoğlu|Bamyacı|2007|ps=}} Güneybatı kesiminde kuzeyden güneye akan çok sayıda küçük akarsu vardır.{{sfn|Takaoğlu|Bamyacı|2007|ps=}}

Tatlı su kaynakları ada için yeterli olmadığından su boru hattıyla anakaradan gelir.{{sfn|ALTYAPI DURUMU|ps=}}

== İklim ==
Ada, [[Etezien|etezyen]] adlı kuvvetli kuzey rüzgarlarıyla [[Akdeniz iklimi]] vardır.
 
Ortalama sıcaklık 14&nbsp;°C ve ortalama yıllık yağış ise 529&nbsp;mm'dir.{{sfn|Weatherbase: Bozcaada, Turkey|ps=}}

== Adanın turistik yerleri ==
[[Dosya:Bozcaada, Çanakkale, 2019 16.jpg|küçükresim|sol|Adada bir sokak]][[Dosya:Bozcaada, Çanakkale, 2019 03.jpg|küçükresim|sağ|Adada bir sokak]]

Bozcaada Belediyesi'ne göre tarihi açıdan önemli yapılar şunlardır:<ref>[http://bozcaada.bel.tr/tarihieserler.html Mayor's page] {{webarşiv |url=https://web.archive.org/web/20130804075857/http://bozcaada.bel.tr/tarihieserler.html |tarih=4 Ağustos 2013 }}</ref>

*Adanın limanındaki ve Cenevizliler'e [[Venedik Cumhuriyeti|Venedikliler]] ve Bizanslılara hizmet ettiği söylenen kalenin kökeni bilinmiyor. Kale, 15. yüzyılda Osmanlı padişahı II. Mehmet döneminde bugünkü haliyle inşa edilmiş ve 1703-1706, 1714-1726 ve 1815'te kapsamlı bir şekilde yenilenmiştir.

[[Bozcaada Kalesi]], 1815 yılında Osmanlı padişahı II. Mahmut tarafından onartılan Bozcaada'nın en önemli turistik cazibe merkezidir. Kale, doğuya bakan ilçe merkezindedir. Bozcaada'ya gelen ziyaretçiler, gezileri sırasında kaleyi gözlemleyebilirler.
[[Dosya:Bozcaada - panoramio (21) (cropped).jpg|küçükresim|Bozcaada Saat Kulesi]]
*Başka bir kale, halk arasında Yenikale denilen bir siperdir. Adına rağmen harabe halindedir. 1827 yılında Bozcaada Beylerbeyi Hafız Ali Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bozcaada ilçe merkezinin batısındaki bir tepe üzerindedir.
*Alaybey Camii muhtemelen 1700 yılında Bozcaada Valisi Ahmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. Kısmen harabe halindedir.
*Yalı camii, 1655 yılında bir Orta Çağ Venedik binasının temelleri üzerine inşa edilmiş bir camidir. 1655 yılında müstakbel sadrazam [[Köprülü Mehmet Paşa]] tarafından yaptırılmıştır. Halen restorasyondadır.
*Namazgah çeşmesi (sarnıçlı) 1703 yılında yapılmıştır.
*Kimis Teodoku (Aziz Meryem) kilisesi 1869 yılında yapılmıştır.
*Aya Paraskevi Manastırı 
1867 yılında inşa edilen Rum Ortodoks Kilisesi, Venedikliler tarafından yapıldığı söylenen bir kilisenin temelleri üzerinde durur.

Adada faal durumda iki cami ve bir Rum Ortodoks kilisesi bulunmaktadır.

[[Dosya:Bozcaada 015a.jpg|küçükresim|sağ|Adada bir sokak]]

Ayazma plajı özellikle etrafındaki restoran ve kafeler nedeniyle adanın en önde gelen plajıdır. Ayazma plajının dışında hemen yanında yer alan Sulubahçe ve devamındaki Habbele plajı ve Akvaryum da tercih edilen plajlar arasındadır.

== Ekonomi ==
[[Dosya:Bozcaada_-_panoramio_(10).jpg|sol|küçükresim|upright=1.3|[[Bozcaada Kalesi]] ve limanı]]
[[Dosya:Turkish_pottery.jpg|sol|küçükresim|Bozcaada'da bir dükkânda el yapımı seramikler|upright=0.77]]

===Tarım===
Geleneksel ekonomi, [[balıkçılık]] ve şarap üretimine dayalıdır. Ekilebilir arazinin geri kalanı zeytin ağaçları ve buğday tarlaları ile kaplıdır. Tarımın çoğu, adanın orta ovalarında ve yumuşak tepelerinde yapılır.

Adanın kırmızı [[Gelincik (bitki)|gelincikleri]] az miktarda [[şerbet]] ve [[reçel]] yapımında kullanılır.

Adanın tarıma uygun olmayan tepelik kuzeydoğu ve güneydoğu kesimlerinde koyun ve keçi otlatılmaktadır.{{sfn|Takaoğlu|Bamyacı|2007|pp=115–116|ps=}} Çiftlik alanı {{dönüştürme|1800|ha|km2}} iken {{dönüştürme|1200|ha|km2}} seviyelerine düşmüş olsa da, son yıllarda üzüm yetiştiriciliği yapan çiftçi sayısı 210'dan 397'ye çıkmıştır.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|p=339|ps=}}

=== Şarap üretimi===
[[Dosya:Bozcaada - panoramio (22).jpg|küçükresim|Yerel şarap çeşitleri ile ünlü Bozcaada'da bir restoran.]]

Ada yıl boyunca rüzgarlı ve bu da iklimi üzüm yetiştirecek kadar kuru ve sıcak hale getirir.{{sfn|Parla|2012|ps=}}

Klasik antik dönemde şarap üretimi [[Dionysus]] kültüyle bağlantılıyken, üzümler de yerel paralarda tasvir ediliyordu.

Yerel şarap kültürü Osmanlı dönemini geride bıraktı.{{sfn|Manheim|1996|ps=}} [[Bağ (tarım)|Üzüm bağları]] adada antik çağlardan beri vardı ve bugün adanın toplam arazisinin üçte birini ve tarım arazisinin %80'ini kaplar.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|ps=}}

1800'lerin ortalarında ada, yılda 800.000 varil şarap ihraç etti ve Doğu Akdeniz'deki en iyi şarap olarak kabul edildi.{{sfn|Morewood|1838|ps=}}

Osmanlı gezgini [[Evliya Çelebi]] 16. yüzyılda dünyanın en kaliteli şaraplarının Bozcaada'da üretildiğini yazmıştır.{{sfn|Madd River Designs|ps=}}

Ada bugün başlıca [[Türk şarabı|şarap üretim bölgelerinden]] biridir ve dört tür yerel üzüm yetiştirilir: [[Çavuş (üzüm)|Çavuş]], [[Karasakız]] (Kuntra), Altınbaş ([[Vasilaki]]) ve [[Karalahna]]. Ancak son yıllarda [[Cabernet Sauvignon]] gibi geleneksel Fransız çeşitlerinin önemi artmıştır.{{sfnm|1a1=Akpınar|1a2=Saygın|1a3=Karakaya|1y=2011|2a1=Parla|2y=2012|ps=}}

1923'ten önce adada şarap üretimi yalnızca Rumlar tarafından yapılıyordu; ancak bundan sonra Türk yerli şarap üretimi arttı ve adadaki Rumlar Türk halkına şarap yapmayı öğretti.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|ps=}} 1980'de adada 13 şarap üretim tesisi vardı.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|ps=}} Yüksek vergiler, devletin şarap vergilerini düşürdüğü ve adadaki bazı üreticilere sübvansiyon sağladığı 2001 yılına kadar bunların çoğunun iflas etmesine neden oldu.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|ps=}}

Son yıllarda, yeni üreticiler üretimi iyileştirmek için İtalyan ve Fransız uzmanlara güvenir.{{sfn|Parla|2012|ps=}}

2010 yılında adada rekor düzeyde 5.000 ton şarap üretildi.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|ps=}} Corvus, Bozcaada'ya modern şarap yapım teknikleri getirdi.{{sfn|Parla|2012|ps=}}

Her yıl Eylül ayının ilk haftasında bağbozumu şenlikleri yapılır.{{sfn|BAĞ BOZUMU FESTİVALİ|ps=}}

===Balıkçılık===
Balıkçılık, adanın ekonomisinde büyük rol oynamaktadır,{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|p=341|ps=}} ancak diğer Ege adalarına benzer şekilde tarım daha önemli bir faaliyettir.{{sfn|Acer|2003|p=10|ps=}} Yerel balıkçılık endüstrisi küçüktür, liman otoritesi 2011 yılında 48 tekne ve 120 balıkçı olduğunu tespit etmiştir.

Balıkçılık yıl boyunca yapılır ve deniz ürünleri her mevsim elde edilebilir. 
Balık nüfusu yıllar içinde azaldığı için balıkçılık azalmıştır. Ancak turizmdeki artış ve bunun sonucunda daha fazla deniz ürünleri talebi sektöre fayda sağlamıştır. Ada açıklarındaki deniz, [[Ege Denizi]]'ndeki balıkların mevsimsel olarak göç ettikleri başlıca yollardan biridir. Göç döneminde dışarıdan tekneler balık tutmak için adaya gelirler.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|p=341|ps=}}

===Turizm===
Turizm, 1970'lerden beri önemli ancak sınırlı bir ekonomik faaliyet olmuştur ancak 1990'lardan itibaren hızla gelişmiştir.{{sfn|Parla|2012|ps=}}

Ada, 2010 yılında Condé Nast's Reader Choice ödülü tarafından dünyanın en güzel ikinci adası seçildi.{{sfn|Akpınar|Saygın|Karakaya|2011|p=340|ps=}} Bir sonraki yıl, ada aynı dergide Avrupa'nın en iyi 10 adası için okuyucu listesinin zirvesindeydi.{{sfn|Top 10 Islands in Europe|2011|ps=}}

2012 yılında Condé Nast, eski bina kalıntıları, daha az kalabalık plajları ve konaklama yerleri nedeniyle Bozcaada'yı dünyanın en iyi 8 adasından biri olarak seçti.{{sfn|Condé Nast Traveler: Reader's Choice Awards|2012|ps=}}

Adanın ana cazibe merkezi, en son 1815'te yeniden inşa edilen, geceleri aydınlatılan ve açık deniz manzaralı kaledir.{{sfn|Rutherford|2011|pp=189–192|ps=}}

Adanın geçmişi, Yunan mazisine ayrılmış bir oda ile adadaki küçük bir müzede sergilenmektedir.{{sfn|Yale|2012|ps=}}

Kasaba meydanında adanın spesiyalitesi olan domates reçeli ile birlikte taze yiyecek ve deniz ürünlerinin satıldığı bir pazar bulunur.

Anakaradan gelen kişiler tarafından barlar, butikler ve pansiyonlar işletilmektedir.{{sfn|Rutherford|2011|pp=189–192|ps=}}

===Enerji===
[[Dosya:Bozcaada_windfarm.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.68|Adanın batısında [[rüzgâr enerjisi]] santrali]]

2000 yılında, batı burnunda 17 türbinden oluşan bir [[rüzgâr çiftliği]] kuruldu.{{sfn|Bozcaada Wind Farm|ps=}} 10,2 MW enerji nominal güç kapasitesine sahip olup, her yıl 30 GWh elektrik üretmektedir.{{sfn|Ozerdem|Turkeli|2005|ps=}} Bu adanın ihtiyacından çok daha fazlasıdır ve fazlası yer altı ve kısmen deniz altı bağlantısıyla [[Anadolu]] anakarasına aktarılır. Estetik nedenlerle havai kablolar ve direklerden kaçınılarak manzara korunmuştur.{{sfn|Bozcaada Wind Farm|ps=}} 
Arazinin ortalama rüzgar hızı 6,4&nbsp;m/s ve meteoroloji istasyonunda ortalama 324 W/mat enerji yoğunluğu vardır.{{sfnm|1a1=Gungor|1y=2012|2a1=İncecİk|2a2=Erdoğmuş|2y=1995|ps=}}

[[Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü]] (UNIDO) projesi olan Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi (ICHET), 7 Ekim 2011 tarihinde Bozcaada Valiliği binasında deneysel yenilenebilir hidrojen enerji tesisi kurdu. Türkiye [[Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı]] tarafından desteklenmiş olan proje, ülkede türünün ilk örneğidir. Santral, 20&nbsp;kW'lık bir güneş fotovoltaik dizisi aracılığıyla enerji üretmektedir ve bu enerjiyi hidrojen olarak depolamak için 50&nbsp;kW'lık bir elektrolizör kullanmaktadır. Yakıt hücresi ve hidrojen motoru, depolanan bu enerjiyi gerektiğinde tekrar elektriğe dönüştürebilir ve deney sistemi günde 20 haneye kadar elektrik sağlayabilir.{{sfn|First hydrogen energy production on a Turkish Island has started on Bozcaada|2011|ps=}}

2011 itibarıyla, kasabanın hastanesi ve vali konağı dünyada hidrojen enerjisi kullanan yegane iki binaydı. Bir tekne ve bir golf arabası da aynı sistem tarafından desteklenmektedir. 
Valilik binasında, çatıdaki 20&nbsp;kW'lık güneş enerjisi paneli ve 30&nbsp;kW'lık bir rüzgar türbini vardır. Üretilen elektrik, suyu hidrojene elektroliz etmek için kullanılır. Bu gaz sıkıştırılmış halde depolanır ve daha sonra enerji üretmek için veya hidrojenle çalışan arabalarda yakıt olarak kullanılabilir. Haziran 2011'de [[Cook Adaları başbakanları listesi|Cook Adaları Başbakanı]] [[Henry Puna]], adanın hidrojen enerjisini nasıl kullandığını araştırmak için Bozcaada'ya gitmiştir.{{sfn|Harte|2011|ps=}}

== Altyapı ==
=== Ulaşım ===
Türkiye anakarasından ulaşım, [[Geyikli, Ezine|Geyikli]] ve [[Çanakkale]]'den feribotla yapılır.{{sfn|Rutherford|2009|ps=}} Ada, Geyikli’ye yaklaşık 5 kilometre uzaktadır. Geyikli iskelesinden hem yolcular hem de otomobiller için feribot seferi yaklaşık 35 dakika alır. Kış aylarında daha az sefer yapılır.{{sfnm|1a1=Bozcaada Ferry Timetable|2a1=Getting to Bozcaada|ps=}}

Ada, [[İstanbul]]'dan otobüsle ve ardından feribotla 7 saat uzaklıktadır.{{sfn|Parla|2012|ps=}}

2012 yılında, Türk hükûmeti adada bir gümrük ofisi açarak gelecekte Yunan limanları ile ada arasında doğrudan seyahatin önünü açmıştır.{{sfn|Tsolakidou|2012|ps=}}

===Konaklama===
Adada konaklamak için en ucuz ve yaygın imkân pansiyonlardır. Gerek Türk, gerekse Rum mahallelerindeki tarihi evler adalı aileler tarafından turistlere kiralanır. Ayrıca günlük fiyat prensibiyle kiralan evler de mevcuttur. Adada "Her şey dâhil kavramı" bulunmaz, ziyaretçilere genellikle sadece sabahları kahvaltı verilir. 
Son yıllarda artan kaliteli butik konaklama merkezleri sayesinde Bozcaada otelleri, son dönemin en önemli tatil ve cazibe merkezlerinden biridir. İlerleyen yıllarda adada bulunan eski Rum evlerinin restorasyonuna devam edilmesi sonucunda adada daha pek çok butik otel yapılması beklenmektedir.

== Nüfus ==
[[Dosya:Bozcaada sokak.jpg|küçükresim|sağ|upright=0.95|Adada bir sokak]]

Bozcaada'da yerleşim 14. yüzyılın son yıllarında adanın tümüyle boşaltılmasıyla kesintiye uğramıştır. 15. yüzyılın ortalarında ada [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] yönetimine girdiğinde boş olduğu yönünde belgeler vardır.

20. yüzyıl başında nüfusun yarısından biraz fazlasını [[Rum]]lar oluştururken, bugün adada sadece 30 kadar Rum kalmıştır. Bu nüfus azalmasının nedeni olarak Rum azınlığın bir "yıldırma" siyasetiyle kaçırıldığını öne sürenler vardır, diğer yandan; Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye'de sadece İstanbul kenti ile Gökçeada ve Bozcaada'da oturan Rumlar, Yunanistan'da ise sadece Batı Trakya Türkleri mübadeleden muaf tutulmuşlardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.hrw.org/legacy/reports/1999/greece/Greec991-04.htm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Ağustos 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160306143518/https://www.hrw.org/legacy/reports/1999/greece/Greec991-04.htm |arşivtarihi=6 Mart 2016 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye-Yunanistan_n%C3%BCfus_m%C3%BCbadelesi |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Ağustos 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140826115021/https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye-Yunanistan_n%C3%BCfus_m%C3%BCbadelesi |arşivtarihi=26 Ağustos 2014 |ölüurl=hayır }}</ref> Azınlığı yıldıran unsurlar arasında [[6-7 Eylül Olayları]], [[Kıbrıs Sorunu]], toprakların düşük bedelle kamulaştırılması, Yunanistan’daki Türk azınlığın mülkiyet hakları neden gösterilerek karşılıklılık ilkesi kapsamında Türkiye vatandaşı Rumların gayrimenkul edinmesine izin verilmesi zorlaştırılmıştır.{{kaynak belirt}}<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.nazliaydogan.av.tr/yabancilar-hukuku/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Ağustos 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140826115100/http://www.nazliaydogan.av.tr/yabancilar-hukuku/ |arşivtarihi=26 Ağustos 2014 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.taraf.com.tr/haber-sakincali-vatandasa-ev-yok-89743/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Ağustos 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140826161119/http://www.taraf.com.tr/haber-sakincali-vatandasa-ev-yok-89743/ |arşivtarihi=26 Ağustos 2014 |ölüurl=evet }}</ref><ref>http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=193314{{Ölü bağlantı|date=Eylül 2023 }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://bianet.org/bianet/azinliklar/138357-gokceada-da-rum-vatandas-ancak-rum-vatandastan-mulk-alabiliyor |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Ağustos 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140826115632/http://bianet.org/bianet/azinliklar/138357-gokceada-da-rum-vatandas-ancak-rum-vatandastan-mulk-alabiliyor |arşivtarihi=26 Ağustos 2014 |ölüurl=hayır }}</ref>

Özellikle, Lozan Antlaşması'nın 14. maddesi uyarınca, adadaki güvenlik güçlerinin yerel halktan müteşekkil olması kuralına Türkiye'nin uymadığı iddia edilmektedir.

Adadan ayrılan Rumların önemli bir kısmı, [[Avustralya]]'da [[Sidney]]'e ve [[Atina]]'ya göç etmiştir. 1923'teki büyük göçten sonra 1970'lere kadar duraklayan Rum nüfusundaki azalma, Kıbrıs Harekâtı sonrasında hızlanmıştır.
 
Bozcaada, Türkiye'nin büyükşehir ilçeleri hariç köyü olmayan tek ilçesidir.

{{Türkiye ilçe nüfus/Çanakkale/Bozcaada}}

== Önemli kişiler ==
* [[Tenedoslu Kleostratus]], [[Antik Çağ]] astronomu
* [[Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa]] (1832–1903), Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hüseyin Paşa'nın oğlu, [[İstanbul Deniz Müzesi]] kurucusu{{sfn|ERÜNSAL|2004|ps=}}
* Bozcaadalı Hüseyin Paşa, 19. yüzyıl Osmanlı kurmay amirali
* Democrates ({{Dil|el|Δημοκράτης}}), [[Antik Olimpiyat Oyunları|Antik Olimpiyat]] erkekler güreşi galibi. Leonidaion'da [[Milet]] Dionysicles ({{Dil|el|Διονυσικλῆς}}) tarafından yapılmış bir heykeli vardı.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0525.tlg001.perseus-grc1:6.17.1 |başlık=Pausanias, Description of Greece, 6.17.1 |erişimtarihi=19 Şubat 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231107092931/https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0525.tlg001.perseus-grc1:6.17.1 |arşivtarihi=7 Kasım 2023 |ölüurl=hayır }}</ref>
* Harpalus, MÖ 480 yılında [[I. Serhas]] için Hellespontos ([[Abidos]]'tan [[Sestos]]'a) üzerindeki dubalı köprüyü inşa eden mühendis.

== Dış bağlantılar ==
* [http://www.bozcaada.gov.tr Bozcaada Kaymakamlığı] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20030526080122/http://www.bozcaada.gov.tr/ |tarih=26 Mayıs 2003 }}
* [http://www.bozcaada.bel.tr Bozcaada Belediyesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201101021454/http://www.bozcaada.bel.tr/ |tarih=1 Kasım 2020 }}

==Kardeş şehirler==
*[[Dosya:Flag of Romania.svg|26px]] Valu lui Traian, Romanya 
*[[Dosya:Flag of Austria.svg|26px]] Gols kasabası, Avusturya

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|2}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
* Nurettin Arslan, Nurten Sevinç, “Die eisenzeitlichen Gräber von Tenedos.” [[Istanbuler Mitteilungen]] 53. sayısında, 2003, S. 223–250.
* Nurettin Arslan, “Goldbleche aus Tenedos”, [[Istanbuler Mitteilungen]] 53. sayısında, 2003, S. 251–263.
* Hakan Gürüney, From Tenedos to Bozcaada, Tale of a forgotten island, Derleme=Bozcaada Yerel Tarih Araştırma Merkezi, Numara=5, Yer=Bozcaada, Tarih=2012, ISBN=978-975-23-1036-0
* Turan Takaoğlu, Nurten Sevinç, “The Early Bronze Age on Tenedos/Bozcaada.” Studia Troica 14, 2004, S. 135–140.
* Turan Takaoğlu, “Ethnoarchaeological survey of modern agrarian sites on Tenedos/Bozcaada”, Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia 2, 2004, S. 90–105.
* Ruthy Gertwagen: ''Venice, Genoa and the fights over the Island of Tenedos (Late fourteenth and early fifteenth centuries)'', ''Venice and the Mediterranean'', özel sayı hgg. v. Ruthy Gertwagen, Jean-Claude Hocquet, Studi Veneziani 57 (2013) 329–381. ([https://www.academia.edu/8895821/_Venice_Genoa_and_the_Fights_over_the_Island_of_Tenedos_Late_fourteenth_and_early_fifteenth_centuries_in_Venice_and_the_Mediterranean_a_special_volume_Ed._by_Ruthy_Gertwagen_and_Jean-Claude_Hocquet_Studi_Veneziani_n.s._LXVII_2013_329-381 academia.edu] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20220423120124/https://www.academia.edu/8895821/_Venice_Genoa_and_the_Fights_over_the_Island_of_Tenedos_Late_fourteenth_and_early_fifteenth_centuries_in_Venice_and_the_Mediterranean_a_special_volume_Ed._by_Ruthy_Gertwagen_and_Jean-Claude_Hocquet_Studi_Veneziani_n.s._LXVII_2013_329-381 |tarih=23 Nisan 2022 }})

{{Çanakkale ilçeler}}{{Türkiye'nin adaları}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Bozcaada]]
[[Kategori:Türkiye'deki Antik Yunan sitler]]
[[Kategori:Çanakkale ilinin ilçeleri]]
[[Kategori:Türkiye'nin Ege Denizi'ndeki adaları]]