Beyaz başlı yunus
| Beyaz başlı yunus | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kaikoura, Yeni Zelanda'da beyaz başlı yunus
| ||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Cephalorhynchus hectori
Van Beneden, 1881 | ||||||||||||||||
 Beyaz başlı yunus doğal yaşam alanı | ||||||||||||||||
Alttürler
| ||||||||||||||||
|
Beyaz başlı yunus (Cephalorhynchus hectori), Cephalorhynchus cinsinde bulunan dört tür arasında en çok bilinen yunus türüdür.
Beyaz başlı yunus, 1,4 metrelik boyu ile en küçük deniz memelileri arasındadır. Yeni Zelanda yunusu ya da Hector yunusu olarak da bilinir.[1]
Beyaz başlı yunusun bilimsel adı, şu anda Yeni Zelanda Te Papa müzesi olan Wellington'daki Koloni Müzesi'nin müdürü olan Sir James Hector'un (1834-1907) anısına verilmiştir. Hector, bu yunusun bulunan ilk örneğini inceleyen kişidir.[2]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyaz başlı yunusun ağzı belirgin bir şekilde çıkıntılı değildir. Kendine özgü yuvarlak bir sırt yüzgeci bulunur. Kuyruğunun uçları sivridir ve arka kenarları içbükeydir. Genel rengi soluk gri olmasına karşın yakından bakıldığında aslında karmaşık bir renk yapısına sahip olduğu görülür. Alın içinde siyah çizgiler bulunan gri renktedir. Ağzının ucu siyahtır. Boğazı ve göğsü beyazdır. Göğsün üzerinde koyu gri renkteki yan yüzgeçlerden gözlere kadar giden koyu gri bir leke vardır. Beyaz olan karın bölgesinde de sırt yüzgeçinin altında yanlarda yer alan bir kuşak bulunur. Sırtın büyük kısmı ve yanlar ağızla aynı gri renktedir. Kuyruk bağlantısı dardır.[3]
Yaklaşık dokuz kilogram doğan yunus erişkin olduğunda 40 ile 60 kg arası büyüklüğe erişir.Yaklaşık yirmi yıl yaşar.
Beyaz başlı yunuslar iki ile sekiz bireyden oluşan gruplar hâlinde yaşar. Çok hareketli hayvanlardır, hemen hemen her zaman teknelerin baş dalgasını takip eder, su yosunlarıyla oynarlar. Denizden sıçrayan yunuslar yan olarak denize düşer ve büyük bir ses çıkarır. Dik ya da yatay düştüklerinde çok daha az ses çıkarırlar.
Nüfus ve dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyaz başlı yunus yalnız Yeni Zelanda'nın kıyı bölgelerinde bulunur. Güney Adası'nın her iki yanında yer alan başlıca iki popülasyon vardır. Bu iki popülasyonun Cook Boğazı'ndaki ve Güney Adası'nın güneybatı ucundaki derin su nedeniyle birbirlerinden koptukları düşünülmektedir. Türün ya derin suyu geçemediği ya da geçmek istemediği sanılmaktadır. 1980'lerin ortalarında toplam popülasyonun 3.500 civarında olduğu tahmin edilmişti. Yakın geçmişte yapılan bir araştırma sonucu sayılarının 2.000-2.500 civarında olduğu sanılmaktadır. Hatırı sayılır bir popülasyon Yeni Zelanda Christchurch yakılarında Akaroa'da bulunur.
Beyaz başlı yunuslar yazları kıyıya 10 km'den az mesafelerde kışları da biraz daha uzak bir mesafede gözlemlenir. Avustralya ve Malezya'da bu yunusların görüldüğü bildirilmiştir ancak bunlar yanlış tanımlanan başka tür yunuslardır.
Maui alttüründe yaklaşık 100 birey bulunmaktadır.
Korunma durumları
[değiştir | kaynağı değiştir]Balık ağları beyaz başlı yunuslar için oldukça önemli bir tehdit oluşturur. Balık ağlarına yakalanma nedeniyle ölümlerin 1970'lerden beri yunus popülasyonunu yarıya düşürdüğü tahmin edilmektedir. 1988 yılında Banks Yarımadası etrafında yaratılan deniz koruma alanında balık ağı ile avlanma yasaklanmıştır. Bu sayede popülasyonun azalışı önlenmiştir ancak henüz bir artış gözlemlenmemiştir. Tekne pervanelerine takılma gibi diğer tehditler bu artışı engellediği düşünülmektedir.
Mart 2004'te Yeni Zelanda Koruma Bakanlığı üç beyaz başlı yunusu işaretleyerek uydu ile takip etmeyi test etmeye başlamıştır. Eğer bu yunusların hareketleri başarılı bir şekilde izlenebilirse bu sistem türleri büyük tehlike altındaki Maui alttürünün izlenmesi için kullanılacaktır.
(Cephalorhynchus hectori maui) Yeni Zelanda'nın Kuzey Adası'nın kuzeybatı kıyısının açıklarında bulunan bir beyaz başlı yunus alttürüdür. Deniz memelileri arasında en tehlikeli durumda olan tür Maui yunusudur. Benzer durumdaki diğer deniz memelileri yalnızca nehir ve haliçlerde yaşar. Doğal yaşam alanında yaklaşık 100 kadar Maui yunusu kaldığı söylenmektedir. Maui yunusunun soyu balık ağlarına yakalanarak ve tekne pervanelerine takılarak oluşan ölümler nedeniyle tükenmeye başlamıştır. Erişkin Maui yunusları genellikle 1,2 - 1,4 metre boyunda ve 50 kg ağırlığındadır. Yuvarlak sırt yüzgeçleri vardır ve karın kısımları beyaz, yanları ise gridir. Maui yunusları 90 saniyelik kısa dalışlarla okyanus tabanındaki küçük balıklar ve kabuklu deniz hayvanlarıyla beslenir.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Cephalorhynchus hectori ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- WDCS - Balinalar ve yunuslar derneği24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- www.wwf.org.nz30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Catlins'de Porpoise Koyu'nda beyaz başlı yunuslar. -
Bir insan ve beyaz başlı yunusun boyut karşılaştırması -
Beyaz başlı yunus -
Kaikoura, Yeni Zelanda'da beyaz başlı yunus
Malene Thyssen tarafından çekilmiştir.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Balinalar Uzmanlık Grubu (1996). Cephalorhynchus hectori.5 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2006 IUCN Kırmızı Liste. IUCN 2006. 5 Mayıs 2006'da çekildi. Bilgibankası girişinde bu türün neden tehdit altında olduğu açıklanmaktadır.
- National Audubon Society: Guide to Marine Mammals of the World ISBN 0-375-41141-0
- Encyclopedia of Marine Mammals ISBN 0-12-551340-2
- Whales, Dolphins and Porpoises, Mark Carwardine 1995 ISBN 0-7513-2781-6
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Baker, Alan N.; Smith, Adam N. H.; Pichler, Franz B. (Aralık 2002). "Geographical variation in Hector's dolphin: Recognition of new subspecies of Cephalorhynchus hectori". Journal of the Royal Society of New Zealand (İngilizce). 32 (4): 713-727. doi:10.1080/03014223.2002.9517717. ISSN 0303-6758. 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
- ^ "Hector's Dolphin | Species | WWF". web.archive.org. 26 Temmuz 2024. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
- ^ Slooten, Elisabeth (1 Haziran 1991). "Age, growth, and reproduction in Hector's dolphins". Canadian Journal of Zoology (İngilizce). 69 (6): 1689-1700. doi:10.1139/z91-234. ISSN 0008-4301. 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.