İçeriğe atla

Banin

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ümmülbanu Şemsikızı Esedullayeva
Doğum18 Aralık 1905(1905-12-18)
Bakü, Rus İmparatorluğu (şimdiki Azerbaycan)
Ölüm23 Ekim 1992 (86 yaşında)
Paris, Fransa
Takma adBaninv
MeslekYazar
MilliyetAzerbaycanlı
VatandaşlıkFransa
Önemli eserKafkasya Günleri
Kız kardeşleri ile birlikte bir fotoğrafı

Ümmülbanu Şemsikızı Esedullayeva (18 Aralık 1905 - 23 Ekim 1992), Azerbaycan kökenli Fransız yazar[1], Azerbaycanlı milyoner Musa Nagiyev'in torunu; Azerbaycanlı iş adamı ve siyasetçi Mirza Esedullayev'in kızıdır.[2] Yazıtlarını Banin adı altında yazmıştır.

Ölümünden önce Banin, Azerbaycan’daki durum hakkında birkaç makale yayınlamıştır. Ekim 1992'de ölmüştür. Ölümü Le Figaro gazetesinde, "Bir asırdan geçen ve zamanın tüm tekil şahsiyetlerini taşıyan bir mıknatıs taşı gibi çeken La vie romanesk kişiliklerinden biri." olarak nitelendirildi.[3]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ünlü Azerbaycan milyonerleri Şemsi Esedullayev ve Musa Nagıyev'in torunu, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin bakanlarından biri olan milyoner Mirze Esedullayev'in kızı Ümmülbanu, 18 Aralık 1905 tarihinde dünyaya geldi. Kendi otobiyografisinde şöyle yazar:[2]

"Ben öz annemi tanımıyordum. 1905 yılında devrimci gerginliği ortadan kaldırmak isteyen hükümet, Kafkasya'da milletlerarası çatışmaları körükledi. Babam, annemi bu zulüm ve yağmadan korumak ve doğum yapması için doğup büyüdüğümüz Bakü’den uzak bir köye gönderdi. Doğum çok zor geçti, yakında doktor olmadığı için annem hayatını kaybetti, ben ise sağ kaldım."

Bu olaydan sonra annesinin şerefine ona Ümmülbanu adı verildi. Banin, babasını hapisten kurtarmak, yurt dışı pasaportu alarak Türkiye’ye kaçmak için istemediği, ancak nüfuzlu bir adamla evlenmek zorunda kaldı. 19 yaşında Türkiye’de kocasından (Balabey Kocayev) ayrılarak Paris’e, akrabalarının yanına gitti. Üvey annesiyle olan gergin ilişkisi Banin’i evden ayrılmaya ve bağımsız bir hayat kurmaya mecbur etti. İş aramaya başladı. Kaynaklara göre bir süre model, mağazada satıcı, ofiste sekreter ve tercüman olarak çalıştı.[4]

Elinden gelen tüm meslekleri öğrenen Banin, Fransız dostlarının önerisiyle anılarını yazmaya başladı.

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir yandan, yeni topluma tam yetkili bir üye olarak katılmaya çalışırken, diğer yandan Banin, anavatanında meydana gelen süreçlerden bilinçli olarak uzak duruyordu. Yeni bir felsefi bakış açısı kazanıyor, bu da geçmiş olaylara ve kendi eski hayatına karşı keskin, gerçekçi ve bazen de pragmatik bir perspektif geliştirmesine neden oluyordu. Ancak diğer taraftan, Banin yaratıcılığında doğrudan Azerbaycan’la ilgili konulara geri dönüyor ve eserlerini genellikle kendi kişisel yaşam deneyimi üzerine kuruyordu. Burada herhangi bir özel durum yaratmasına veya hayalî kahramanlarını bu dünyaya yerleştirmesine gerek yoktu—çünkü hayatın kendisi, bireyin belirli koşullar altındaki davranışlarını, onun karmaşık sosyo-politik ve felsefi-sanat süreçlerindeki evrimini veya çöküşünü gözler önüne seriyordu.[3]

1946 yılında yayımlanan "Kafkas Günleri" kitabı Banin’e büyük bir başarı kazandırdı.[5] Kitap yayımlandıktan sonra André Malraux, Ivan Bunin, Nikos Kazancakis, Henri de Montherlant, Ernst Jünger ve diğer birçok yazar ona duygu dolu mektuplar yazdı. İki dünya savaşına katılan Alman yazar ve filozof Ernst Jünger ile Banin’in dostluğu yarım asırdan fazla sürdü. Banin, Jünger’e birkaç kitap adadı. Onların tanışması 1943 yılında, Banin’in Azerbaycan’daki sosyal düzenin trajedisini anlatan "Bizimle" romanının yayımlanmasının ardından gerçekleşti. Romandan etkilenen Jünger, Banin’i telefonla aradı, kendini tanıttı ve ertesi gün onunla tanışmak için evine gitti.[4]

Banin’e ün kazandıran "Kafkas Günleri" kitabının ardından, "Paris Günleri" (1947), "Ernst Jünger ile Buluşma" (1951), "Ben Afyonu Seçtim" (1959), "Sonra" (1961), "Yabancı Fransa" (1968), "Son Umudun Çağrısı" (1971), "Ernst Jünger’in Portresi" (1971), "Ernst Jünger Farklı Kimliklerde" (1989) gibi romanları geniş bir okuyucu kitlesine ulaştı. Banin’in yayımlanan son kitabı "Meryem’in Bana Anlattıkları" adlı romanı, ölümünden bir yıl önce, 1991 yılında basıldı.[6]

Banin, Fransa’da yalnız romanlarıyla değil, aynı zamanda Rusça, İngilizce ve Almancadan mükemmel edebi çeviriler yapan bir çevirmen olarak da ünlüydü. Banin, Bunin’in ve Dostoyevski’nin eserlerini en iyi bilenlerden biri olarak kabul edilirdi. Banin’in yakın arkadaşı, Rus İmparatorluk Sarayı’nın nedimesi ve Romanov ailesine yakın olan Canet Andronikova idi. Diğer bir arkadaşı ise Rusya’da tanınmış bir yazar ve satirik olan Teffi’ydi. İşte tam da Teffi’nin yanında Ümmülbanu, birçok ünlü Rus yazarıyla, özellikle de İvan Bunin ile tanıştı.[7]

Banin, hemşehrileriyle görüşmekten kaçınıyordu. Azerbaycan’ın hiçbir mücadele vermeden bu kadar çabuk Bolşevizme boyun eğmesini kabullenemiyordu. Onunla ilk tanışan Azerbaycanlı, Ramiz Abutalıbov oldu. Bu olay, 1981 yılında Paris’te düzenlenen Azerbaycan halıları sergisi sırasında gerçekleşti. Açılış öncesinde Abutalıbov ona bir davetiye gönderdi. İlginçtir ki Banin, yaşlı bir Fransız beyefendiyle sergiye katıldı. Yaşına rağmen genç görünüyordu. Banin, her zaman Azerbaycan kökeniyle gurur duyardı. Din konusunda "halk için afyon" diyen Bolşeviklere cevap olarak "Ben Afyonu Seçtim" adlı kitabını yazdı.[8]

Fransız edebiyatına karışmasına rağmen, Banin kendi halkını asla unutmazdı.[9] O, Dağlık Karabağ'da meydana gelen olaylardan son derece derin bir heyecan duyardı. Banin, Paris’te "Azerbaycan Evi" derneğinin üyesiydi. Fransa'nın kitle iletişim araçlarında düzenli olarak Karabağ olaylarında kendi halkını savunan makalelerle çıkış yapardı. 29 Ekim 1992'de Fransa'nın "Figaro" gazetesi, bir haber yayınladı: "İlk Fransızca yazan Azerbaycanlı yazar Banin vefat etti..."

Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Paris Günleri (1942)
  • Nani (1943)
  • Kafkasya Günleri (1943)
  • İvan Buni’nin Son İnadı (1949)
  • Ernst Jünger ile Toplantılar (Rencontres avec Ernst Jünger)
  • J'ai choisi l'opium
  • Après
  • La France étrangère
  • L'appel de la dernière chance
  • Portrait d'Ernst Jünger : lettres, textes, rencontres
  • Ernst Jünger aux faces multiples
  • Ce que Marie m’a raconté : le dit de la Servante Marie

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Diaspora hərəkatında qadınların rolu" (Azerice). olaylar.az. 11 Mart 2014. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2014. 
  2. ^ a b "Mühacirət övladı". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2011. 
  3. ^ a b "Dünyada ilk azərbaycanlı model: milyonçu nəvəsi, nazir qızının Fransa həyatı – Banin haqda eksklüzivlər". aztv.az. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  4. ^ a b "Умм-Эль-Бану Асадуллаева". 26 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2019. 
  5. ^ "Axisxa.narod.ru — Arzu Yolçuyeva: Ümmulbanu yaradıcılığı: Fransa-Azərbaycan ədəbi əlaqələri kontekstində". 26 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2012. 
  6. ^ "Асадуллаева, Банин". 26 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2019. 
  7. ^ "Montherlant et l'écrivain Banine (1905-1992) convertie au catholicisme, par Henri de Meeûs". www.montherlant.be. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2022. 
  8. ^ "Банин Асадуллаева "Кавказские дни"" (PDF). 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  9. ^ "La mort de Banine - Née à Bakou, la romancière de " Jours caucasiens " était installée en France depuis les années 20". Le Monde. 20 Kasım 1992. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Banin&oldid=35509491" sayfasından alınmıştır