Tzoibari Kalesi
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Yıkıntılar |
| Tür | Kale |
| Mimari tarz | Gürcü mimarisi |
| Konum | Esendal, Yusufeli |
| Koordinatlar | 40°57′50″K 41°34′01″D / 40.96389°K 41.56694°D |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Moloz taş, kireç harcı |
Tzoibari Kalesi (Gürcüce: წოიბარის ციხე) veya Zoybar Kalesi, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Esendal köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.[1][2] Bugün Esendal köyünün bir mahallesi olan eski Tzoibari (Zoybar) köyünde bulunduğu için bu adla bilinmektedir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tzoibar köyünün ve kalesinin bulunduğu Tao bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan yerlerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve yerleşimi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin Zoybar (زوٻبار) şeklinde kaydettiği bu yerleşim, 1835 yılında 41 haneden oluşan bir köydü. Tzoibari Kalesi, Parhali Çayı'nın bir kolu olan Arcivani Deresi'nin başlangıç kollarının birleştiği noktada yer alıyordu. Parhali vadisinden gelen tarihi bir yol Tzoibari köyünden geçerek Murgul vadisine ulaşıyordu. Gürcü idaresinden kalma Tzoibari Kalesi de bu tarihi yolu kontrol eden kalelerden biriydi.[3][4]
Tzoibari köyü ile Armaşeni köyü 1946 yılında birleştirilip Armaşen köyü kurulmuş, bu köyün adı 1959 yılında da Esendal olarak değiştirilmiştir. Bu isimlere istinaden Tzoibari Kalesi sonradan Armaşen Kalesi ve Esendal Kalesi olarak da adlandırılmıştır.[5]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Tzoibari Kalesi, Tzoibari köyünün yakında, yaklaşık 30 metre yükseklikte bir kayanın üzerinde moloz taşlar ve kireç harcıyla inşa edilmiştir. Kalenin surları, üzerinde yer aldığı kayanın dış hatları boyunca dolanır. Kale büyük ölçüde yıkılmış olup bugüne sadece doğudaki sur duvarları uzlaşmıştır. Bu duvarların yüksekliği 6 metreyi bulur. Kuzeyinde ana kayayla bütünlük sağlayan duvar kalıntıları mevcuttur. Tzoibari Kalesi'nin batı ucundaki sarnıç günümüze ulaşmıştır. İçi taş ve toprak dolu olan sarnıcın ebatları 1,5 x 1,6 metredir.[1][2][6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Erzurum'dan Yusufeli'ne Gürcü vadileri, kiliseleri" - Hürriyet gazetesi, 26 Eylül 2011". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 91. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (თაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 551. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "F. R. Maunsell – "Olti-Tortum" Haritası, 1902." 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 95, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ "Veli Ünsal, "Yusufeli Kaleleri" - A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 33, Erzurum, 2007". 22 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
