Ancona sayfasının kaynağını görüntüle

{{Yerleşim bilgi kutusu
| ad         = Ancona
| yerli_ad   =  
| resmi_ad   = Città di Ancona
| diğer_ad   = 
| takma_ad   = 
| yerleşim_türü     = [[İtalya'nın belediyeleri|Komün]] 
| görüntü           = AnkonPanorama.jpg
| görüntü_boyutu    = 270px 
| görüntü_açıklaması= Ancona'nin havadan görüntüsü
| harita            = 
| harita_boyutu     = 
| harita_açıklaması = Ancona'nin İtalya ve Marche Bolgesi'nde konumu
| bayrak            = Flag of Ancona.svg
| bayrak_boyutu     = 100px
| damga             = 
| damga_boyutu      = 
| arma              = 
| arma_boyutu       = 
| raptiye_harita    = İtalya 
| altbölüm_türü     = [[Ülkeler listesi|Ülke]]
| altbölüm_adı      = {{bayraksimge|İtalya}} [[İtalya]]
| altbölüm_türü2    = [[İtalya'nın bölgeleri|Bölge]]
| altbölüm_adı2     = [[Marche]]
| altbölüm_türü3    = İl
| altbölüm_adı3     = [[Ancona (il)|Ancona]]
| kuruluş_sıfatı    = 
| kuruluş_tarihi    = 
| önder_türü      = Belediye Başkanı
| önder_adı       = Valeria Mancinelli
| önder_parti     = 
| önder_türü1     = 
| önder_adı1      = 
| önder_parti1    = 
| yüz_ölçümü_toplam_km2 = 123,71
| yüz_ölçümü_su_km2     = 
| nüfus_as_of     = 30 Nisan 2015
| nüfus_not       = 
| nüfus_urban     = 
| nüfus_toplam    = 101,300
| km2_nüfus_yoğunluğu       = 820
| nüfus_yoğunluğu_urban_km2 = 
| nüfus_yoğunluğu_metro_km2 = 
| nüfus_metro     = 
 | zaman_dilimi    = [[Orta Avrupa Saati|OAS]]
 | utc_offset      = +01.00
 | zaman_dilimi_DST= [[Orta Avrupa Yaz Saati|OAYS]]
 | utc_offset_DST  = +02.00
|latd=43 |latm=37|lats=01 |latNS=N
|longd=13 |longm=31 |longs=0 |longEW=E
| rakım_m       = 16
| posta_kodu_türü = Posta kodu
| posta_kodu    = 60100, 60121-60129, 60131
| alan_kodu     = 071
| website       = [http://www.comune.ancona.it/ www.comune.ancona.it]
}}

'''Ancona''' veya '''Ankona'''<ref>''Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi'', 1, Kültür Bakanlığı, 1993. ISBN 9789757306016.</ref> (İtalyanca: Ancona), [[İtalya]]'nin merkezi [[Marche]] bölgesinin ve ayni adli [[Ancona (il)|Ancona]] ili merkezi olan [[Adriyatik Denizi]] kıyısında (1 Ocak 2016 itibarıyla) 100.861 nüfuslu bir liman kentidir. Ancona, Adriyatik Denizi'nin en büyük ticaret limanıdır ve gemi yapım tersaneleri bulunur.

== Tarihçe ==
[[Dosya:Ancona_by_Piri_Reis.jpg|küçükresim|sağ|[[Pîrî Reis]]'in [[Kitâb-ı Bahriye]]'sinde Ancona]]
Ancona İ.O. 4. yüzyılda [[Siracusa]] Yunan sömürgesi olarak kuruldu. Ancona'yı İ.O. 268'de antik Romalılar aldı. Şehir uzun süre [[Roma İmparatorluğu]]'nun egemenliğinde kaldı. Batı Roma İmparatorluğu zayıflayıp barbar kavimler istilasına maruz kaldığı dönemde Ancona Gotlar ve Lombardlar hücumlarına uğradı ama bunları püskürttü.

[[Bizans İmparatorluğu]]'nun İtalya'da bulunan arazilerinin idarecisi olan [[Ravenna Eksarhlığı]] idaresinde bulunan "Pentopolis" adı verilen büyük şehirlerinden biri oldu. Emeviler ve Abbasiler dönemlerine Arapların Akdeniz'de filoları bulunduğu dönemde denizden Arap hücumlarına karşı koydu.

Kuzey İtalya'nın [[Karolenj İmparatorluğu]] Franklarınca istilasından (Marche isminin geldiği) Ancona Marklığı merkezi oldu.

MS 1000 civarında Ancona gittikçe serbestlik kazanmaya başlayıp çok geçmeden (Gaeta, Tranı ve Raguşa ile aynı zamanda) denizcilikle uğraşan bir İtalyan şehir Cumhuriyeti - Ancona Cumhuriyeti hüviyetini aldı. Ancona Cumhuriyeti şehrin üç mahallesinden ''terzieri'') seçilen altı kişiden oluşan "İhtiyar Heyeti" tarafından idare edilen oligarşi idi. Cumhuriyet Akdeniz bölgesinde çok geçerli "agontano" adlı bir para bastırmaktaydı. Ancona Cumhuriyeti çok kere [[Ragusa]] Cumhuriyeti ile müttefik olarak, çok kere [[Venedik]]'e karşı, hareket etti. Ancona Cumhuriyeti gemi filoları [[Haçlı Seferleri]]ne büyük destek sağladı. 12. yüzyılda Ancona Papa ve Kutsal-Roma Germen İmparatorluğu mücadelelerine çok defa "Guelfolar (Papalar Yanlısı)" olarak katıldı. "Ancona'lı Cyriacus" 15. yüzyılda Akdeniz bölgesi üzerinde ve özellikle Osmanlı İmparatorluğu arazileri üzerinde yazdığı 6 cilt kitap o yüzyılın en önemli birincil kaynakları arasındadır.

1532 yılında Ancona Cumhuriyeti istiklalini kaybetti ve Papa VII. Clement tarafından [[Papalık Devleti]]'ne dahil edildi. Bu dönemdeki tek-erkli idarenin gücü Ancona'nın güçlü kalesinden anlaşılır. Papalık idaresi limanı genişletti ve 18. yüzyılda ünlü karantina istasyonu olan Ancona "Lazaretto" binasını inşa ettirdi.

Ancona 1797 [[Napolyon Bonapart|Napolyon]] Fransa'sı tarafından işgal edilip "Ancona Cumhuriyeti" tekrar kurulduğu ilan edildiyse de 1798'de "Roma Cumhuriyeti"ne bağlanıp "Metauro Departmanı" merkezi oldu. Fransız idaresi 1814'e kadar devam etti.

1815 [[Viyana Kongresi]] tarafından Papalık Devleti'ne geri verildi. 1830 devrimleri sırasında Papalık Devleti'nde de ortaya karışıklıkları bastırmak için Fransız desteği istendi ve şehir 1832-1838 arasında Fransız birlikleri işgali altında kaldı. 1849'daki [[Birinci İtalyan İstiklal Savaşı]] sırasında Ancona, "Papalık Devleti"'nden ayrıldığı ve "Roma Cumhuriyeti"ne katıldığını ilan etti. Papa topraklarını geri almak Avusturya ordusundan yardım istedi. Venedik ve Roma şehirleri gibi, Ancona Avusturya ordularının kuşatma hücumlarına birkaç hafta mukavemet ettiyse de sonunda Avusturyalılar tarafından işgal edildi.

1850li yıllarda Ancona şehri gelişti ve balıkçılık ve gemi yapımcılığı önem kazandı. Yeni yapılan demiryolu ve karayolu kavşağı oldu.

Avusturyalılara karşı [[Sardinya Krallığı]] ve Fransa tarafından yapılan [[İkinci İtalyan İstiklal Savaşı]] sonunda, 1860'ta Sardinya Krallığı ordusuna karşı Castelfidardo'da yenilen Papalık Devleti ordusu General Lamoriciere komutasında Ancona şehrine sığındı. Şehir Sardinya-Piyemont Krallığı ordu ve donanma birlikleri tarafından kuşatıldı ve 29 Eylül'de Papalık Ordusu teslim oldu. Yapılan bir plebisitle Ancona'nın bulunduğu Papalık Devleti ([[Parma Dükalığı]], [[Modena Dükalığı]] ve [[Toskana Gran-Dükalığı]] ile birlikte) Sardinya-Piyemonte Krallığı'na katıldı.

Ancona Kraliyet İtalyan donanmasının bir üssü olarak 1914'te kızıl isyan haftasında, Birinci Dünya Savaşı sırasında Adriyatik Denizi'nde İtalyan donanmasının hücumları ve harp sonrası 1919-1920'de solcu kızılların çıkardığı karışıklıklar, 1920'de bir donanma isyanı haberleri dolayısıyla İtalya'da ilgi çekti.

İtalya'nın [[Benito Mussolini|Mussolini]] Faşist diktatörlüğü ile idaresi sırasında Ancona önemli şehir imar hareketlerine sahne oldu ve Adriyatik kıyısı geliştirilip "Vittoria (Zafer) Bulvarı" açıldı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Ancona'nın donanma ussu olması ve stratejik önemi yüzünde müttefik hava kuvvetlerinin bombardıman hücumlarına sahne oldu ve tarihi liman bölgesi tümüyle tahrip edildi. Temmuz 1944'te müttefiklere birlikte savaşan serbest Polonya orduları Ancona'yı girip şehri Faşist idaresinden kurtardılar.

Ancona savaşın büyük tahribinden nispeten çabuk kendini kurtardı. 20. yüzyıl ikinci yarısında şehir üç önemli doğal afetten (1959 seli, 1972 depremi ve 1982 toprak kayması) zarar gördü. Şehir 1950'li ve 1960'lı yıllarda kırsal alanlardan göçler dolayısıyla büyümesini korudu. Ama 1980'li yılların başlarında İtalya tarımının, özellikle Marche'de tarla, sebzecilik, bağcılık ve hayvancılık sektörlerinin büyük düşüş göstermesi dolayısıyla şehir ekonomisi durgunlaştı ve hatta geriledi.

== Coğrafi konumu ==
{{Başlık genişlet}}

== Demografi ==

Ancona komününün belediye sınırları içinde nüfusunun 19. ve 20. yüzyıllarda gelişmesi resmi nüfus sayımı sonuçlarına göre şu gösterimde özetlenmiştir:<ref>Kaynak: Fransızca ve İtalyanca Wikipedia</ref>
<small>''Kişi''</small>
<timeline>
Colors=
  id:lightgrey value:gray(0.9)
  id:darkgrey  value:gray(0.7)
  id:sfondo value:rgb(1,1,1)
  id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize  = width:650 height:373
PlotArea   = left:50 bottom:50 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period     = from:0 till:150000
TimeAxis   = orientation:vertical
AlignBars  = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:50000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:10000 start:0
BackgroundColors = canvas:sfondo

BarData=
  bar:1861 text:1861
  bar:1871 text:1871
  bar:1881 text:1881
  bar:1901 text:1901
  bar:1911 text:1911
  bar:1921 text:1921
  bar:1931 text:1931
  bar:1936 text:1936
  bar:1951 text:1951
  bar:1961 text:1961
  bar:1971 text:1971
  bar:1981 text:1981
  bar:1991 text:1991
  bar:2001 text:2001
  bar:2006 text:2006

PlotData=
  color:barra width:20 align:left

  bar:1861 from:0 till: 49375
  bar:1871 from:0 till: 48738
  bar:1881 from:0 till: 50703
  bar:1901 from:0 till: 57689
  bar:1911 from:0 till: 65804
  bar:1921 from:0 till: 68907
  bar:1931 from:0 till: 74227
  bar:1936 from:0 till: 79677
  bar:1951 from:0 till: 85763
  bar:1961 from:0 till: 100485
  bar:1971 from:0 till: 109789
  bar:1981 from:0 till: 106498
  bar:1991 from:0 till: 101285
  bar:2001 from:0 till: 100507
  bar:2006 from:0 till: 101480

PlotData=

  bar:1861 at: 49375 fontsize:S text: 49.375 shift:(-8,5)
  bar:1871 at: 48738 fontsize:S text: 48.738 shift:(-10,5)
  bar:1881 at: 50703 fontsize:S text: 50.703 shift:(-10,5)
  bar:1901 at: 57689 fontsize:S text: 57.689 shift:(-10,5)
  bar:1911 at: 65804 fontsize:S text: 65.804 shift:(-10,5)
  bar:1921 at: 68907 fontsize:S text: 68.907 shift:(-10,5)
  bar:1931 at: 74227 fontsize:S text: 74.227 shift:(-10,5)
  bar:1936 at: 79677 fontsize:S text: 79.677 shift:(-10,5)
  bar:1951 at: 85763 fontsize:S text: 85.763 shift:(-10,5)
  bar:1961 at: 100485 fontsize:S text: 100.485 shift:(-10,5)
  bar:1971 at: 109789 fontsize:S text: 109.789 shift:(-10,5)
  bar:1981 at: 106498 fontsize:S text: 106.498 shift:(-10,5)
  bar:1991 at: 101285 fontsize:S text: 101.285 shift:(-10,5)
  bar:2001 at: 100507 fontsize:S text: 100.507 shift:(-10,5)
  bar:2006 at: 101480 fontsize:S text: 101.480 shift:(-10,5)

TextData=
  fontsize:S pos:(20,20)
  text:Kaynak - ISTAT
</timeline>

== Görülecek turistik yerler ==

Çok sayıda ve kayda değer [[Roma]] Dönemi kalıntıları ve [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] öğelerinin karıştığı Romanesk Mimarı tarzı Ancona'da yaygındır. Gezilecek yerler arasında şunlar sıralanabilir
* [[Trajan]]'ın Zafer Taki; 
* Yunan hac planlı ön ikigen kubbeli S. Ciriaco katedrali (11.-13. yüzyıllar arasında daha eski yapıların kalıntıları üzerine kuruldu); 
* Orta Çağ'dan kalma kiliseler; 
* 15. yüzyılda inşa edilmiş Tüccarlar Loncası; 
* Mimar Luigi Vanvitelli'nin yaptığı 18. yüzyıldan kalma Lazaretto; 
* İlginç bir arkeolojik koleksiyon ile Marche Ulusal Müzesi; 
* Şehir Güzel Sanatlar Galerisi'sınde bulunan önemli resim sanatı eserleri ([[Tiziano]], [[Lorenzo Lotto|Lotto]]) 
* Katedral Diocesan Müzesi.

==Kardeş şehirler ==
Ancona şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:
*{{kardeş şehir|İzmir|Türkiye}}<ref>[http://www.izmir.bel.tr/kardeskentler.asp "İzmir'in kardeş kentleri".] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120727014301/http://www.izmir.bel.tr/kardeskentler.asp |tarih=27 Temmuz 2012 }} İzmir Büyükşehir Belediyesi. 28 Haziran 2012 tarihinde erişildi.</ref>
*{{kardeş şehir|Galaţi|Romanya}}
*{{kardeş şehir|Split|Hırvatistan}}
*{{kardeş şehir|Ribnica|Slovenya}}
*{{kardeş şehir|Svolvær|Norveç}}
*{{kardeş şehir|Castlebar|İrlanda}}

==Konsolosluklar ==

Ancona'da şu ülkelerin konsoloslukları bulunmaktadır:
*[[Dosya:Flag of Bulgaria.svg|20px]] [[Bulgaristan]]
*[[Dosya:Flag of France.svg|20px]] [[Fransa]]
*[[Dosya:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Hollanda]]
*[[Dosya:Flag of Mexico.svg|20px]] [[Meksika]]
*[[Dosya:Flag of Romania.svg|20px]] [[Romanya]]
*[[Dosya:Flag of Greece.svg|20px]] [[Yunanistan]]

<gallery>
File:Crkva Chiesa del Santissimo Sacramento u Anconi.jpg
File:Rimokatolička crkva Chiesa di San Domenico (Ancona) 2017.jpg
File:Chiesa di Santa Maria della Piazza.jpg
File:Pogled iz ankonskoga muzeja.jpg
File:Muzej u Anconi.jpg
File:Ankonska katedrala.jpg
File:U Anconi spomenik.jpg
</gallery>

== Ünlü erkekler ==

[[Ciriaco d'Ancona]] (Ancona, 1391 - Cremona, 1452) bir arkeolog (arkeoloji kurucusu), insancıl, epigrafi.

== Resimler ==

<div class="NavFrame" style="clear:both; text-align:center;">
<div class="NavHead" style="background:#2380c1; border:1px solid silver;text-align:left; font-size:100%">[[Dosya:Nuvola apps digikam.png|sol|20px]]<center>'''<span style="color:white">Ancona</span>'''</center></div>
<div class="NavContent">

[[Dosya:Pano Ancona 2.jpg|küçükresim|orta|upright=1.82|Ancona limanı panoraması]]

<center>
<Gallery>
Dosya:Palazzo_Popolo-Ancona.jpg|Ancona Belediye Sarayı

Dosya:Ancona arch of Traiano and Clementino.JPG|Ancona Trajan'ın Zafer Taki ve Clementino şehir kapısı
Dosya:Ancona-porto01.jpg|Ancona Limanı.
Dosya:Porto ancona.jpg|Ancona Limanı
Dosya:Lazzaretto-Ancona.JPG|Ancona'da Luigi Vanvitelli yapısı "Lazzaretto (Karantina İstasyonu)"
Dosya:Galleria d'ingresso alla Cittadella di Ancona.jpg|Ancona Kalesinin giriş galerisi
Dosya:Cattedrale di San Ciriaco (Ancona).JPG|Ancona. San Ciriaco Katedrali 
Dosya:San Francesco church-Ancona.jpg|Ancona San Francesco kilisesi giriş kapısı
Dosya:Teatro delle Muse-Ancona.jpg|Ancona "Teatro delle Müse"
Dosya:Museo Marche-Ancona.jpg|Ancona Marche Millî Arkeoloji Müzesi
Dosya:Stadio Conero-Ancona.jpg|AC Ancona futbol kulübü "Stadio Conero" Stadı
</Gallery>
</center>

</div></div>

== Ayrıca bakınız ==
*[[Marche]]
*[[Ancona (il)]]
*[[İtalya'daki şehirler listesi]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
* [http://it.wikipedia.org/wiki/Ancona İtalyanca Wikipedia "Ancona" maddesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110514102847/http://it.wikipedia.org/wiki/Ancona |tarih=14 Mayıs 2011 }} {{it icon}}

== Dış bağlantılar ==

{{Commons|Ancona}}
* [https://web.archive.org/web/20090217134517/http://comune.ancona.it/  Ancona Belediyesi resmi websitesi] {{it}}

{{Denizci cumhuriyetler}}
{{İtalya'daki şehirler|durum=collapsed}}
{{Ancona ili|durum=collapsed}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Ancona| ]]