Aktopraklık Höyüğü
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Aktopraklık Höyüğü |
| il: | Bursa |
| İlçe: | Nilüfer |
| Köy: | Akçalar |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | |
| Tescil durumu: | Tescilli[1] |
| Tescil No ve derece: | 6176 |
| Tescil tarihi: | 31.01.1998 |
| Araştırma yöntemi | Kazı |
Aktopraklık Höyüğü, Bursa İl merkezinin 25 km. güneybatısında, Nilüfer İlçesi'nin batısında, Ulubat Gölü'nün doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Akçaları Sırtı Höyüğü[2] ve Aktopraklık Mevkii[3] olarak da bilinmektedir.
Akçalar mahallesinde, yüksekliği iki metre olan, 150 x 100 metre boyutlarında bir tepedir. İlk iskanın MÖ 6. binyılda başladığı tahmin edilen höyükte yaşam Bizans çağına kadar devam etmiştir. Höyük alanı 2002 yılında tespit edilmiş ve koruma altına alınarak bir açık hava müzesi haline getirilmiştir. 2004 yılında başlayan kazılar 2020 yılı itibarıyla devam etmektedir.[4][5]
Yerleşimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyük, göle dökülen iki dere yatağının ayırdığı iki yükselti üzerinde, bir de bu yükseltilerden birinin güney yamacında olmak üzere ayrı üç alana yayılmıştır. Bu yerleşimler A, B ve C olarak adlandırılmaktadır. Bir Neolitik Çağ yerleşmesi olan Aktopraklık C yerleşmesi daha sonra Aktopraklık B yerleşmesine taşınmış ve bundan sonra, Erken Kalkolitik Çağ'da Aktopraklık C mezarlık olarak kullanılmıştır. Aktopraklık C mezarlığının 1.400 metrekarelik bir alana yayılmış olduğu belirtilmektedir.[2] Tepe, 150 x 100 metre boyutlarında olup yüksekliği iki metredir.[6]
Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyük ilk olarak 2002 yılında, sanayi sitesi yapılacak alanda, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Prehistorya Anabilim Dalı'ndan bir ekibin yaptığı yüzey araştırmaları sırasında tespit edilmiştir. Söz konusu kürsüden Prof. Dr. Necmi Karul başkanlığında 2004 yılında kurtarmak kazılarına başlanmıştır. Ertesi yılki kazıların hemen ardından Bursa Arkeoloji Müzesi'nin sit alanı belirleme çalışmalarında höyüğün 100 metre kadar kuzeyine Kalkolitik Çağ'a tarihlenen bir mezarlık tespit edilmiştir. Mezarlık kazısı da 2006 yılı programına katılmıştır.[2]
Tabakalanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Tepelerin Neolitik Çağ'da iskan edildiği ve bu iskanın Erken Kalkolitik Çağ ve Orta Kalkolitik Çağ boyunca devam ettiği belirtilmektedir.[2]
Buluntular
[değiştir | kaynağı değiştir]Aktopraklık A, Ilıpınar V tabakasıyla benzerlik göstermektedir.[7]
Aktopraklık B yerleşimindeki tabakalardan birinde Erken Kalkolitik Çağ'a tarihlenen Ilıpınar VII – VIII tabakalarıyla denk olan Balkanlar'ın Orta Neolitik tipteki figürinleri, kemik aletler ve çok miktarda mermer bilezik ve boncuk bulunmuştur.[7]
Aktopraklık C yerleşimi mimarisi, dal örgü ve yuvarlak planlı yapılar olarak görülmektedir. Kuzeybatı Anadolu'daki Menteşe, Fikirtepe ve Temenye gibi yerleşimlerde görülen yuvarlak ya da oval biçimli, basit dal örgülü, çukur tabanlı evler Aktopraklık Höyük'de de karşımıza çıkmaktadır.[8] Ölüler evlerin taban altına gömülmüştür. Fikirtepe Kültürü özellikleri taşımaktadır. Roma Dönemi'nde yeniden iskan edilmiştir.[9]
Aktopraklık C Neolitik çanak çömleği bölgedeki diğer yerleşimlerde olduğu gibi monokram mallarla temsil edilmektedir. Ancak bu tabakalarda Menteşe Höyüğü ve Barcın Höyük'te sık rastlanan krem ve bej rengi mallar da oldukça fazladır. Bu tip mallar Fikirtepe Höyüğü ve Temenye Höyüğü'nde (Pendik) az rastlanırsa da Fikirtepe Kültürü'nün erken evrelerinde daha yoğundur.[2]
Aktopraklık C nekropolünde ölülerin "hocker" (ana rahmindeki gibi) gömüldüğü görülmektedir. Mezarlarda bulunan çanak çömlek, mermer bilezik ve boncuklar, Aktopraklık B ile ilişkilendirilmektedir. Bunun altındaki tabaka ise "Fikirtepe tabakası" olarak tanımlanmaktadır ve Ilıpınar IX – X ile denk görülmektedir.[7]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyükteki ilk iskanın MÖ 6. binyıla dayandığı anlaşılmaktadır. Yerleşmenin geçim stratejisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır.[10]
Höyükte elde edilen buluntular Ilıpınar Höyüğü'nün Son Neolitik – Kalkolitik tabakaları ile benzerlik göstermektedir.[6]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 30 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ a b c d e "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ Turan Efe, I. Eskişehir Bölgesi Tarihöncesi Dönem Araştırmaları ve Önasya Arkeolojisi İçindeki Yeri 3 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 18
- ^ "Aktopraklıkhöyük Açık Hava Müzesi". Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursamuze.com sitesi. 14 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ Şahin, Mustafa (Eylül-Ekim-Kasım 2020). "Apolyont'u Tanımak: Kültür Mirası Açısından Uluaba Gölü ve Çevresi". Bursa Günlüğü, 10.
- ^ a b "paleoberkay". 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ a b c "Curren Archaeology in Turkey". 3 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ Arkeoloji Dergisi XIII (2009/1)[ölü/kırık bağlantı] sh.: 8
- ^ "Arkeoloji Dünyası". 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.
- ^ "ulubat.org". 9 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2012.