Acı odaklı etik
Acı odaklı etik, acının azaltılmasına öncelik veren etik tutumdur. Acının azaltılmasına haz, mutluluk ya da değerli sayılabilecek diğer şeylerden daha fazla önem verilir. Acı odaklı etik anlayışı benimseyen bazı insanlara göre insanlar etik açıdan yalnızca ıstırabı azaltmaya odaklanmalıdır; bazılarıysa bunun yanında başka ahlaki meselelere de önem verirler.[1]
Farklı acı odaklı etik anlayışlar[değiştir | kaynağı değiştir]
"Acı odaklı etik", acıya öncelik verme ortak unsurunu paylaşan farklı normatif konumları kapsayan bir şemsiye terimdir. Tüm bu doktrinler ortak bir genel amacı paylaşsalar da nasıl hareket etmemiz gerektiği konusunda farklı iddiaları vardır. Bu görüşlere bir örnek, acıyı en aza indirmemiz gerektiğine inanan negatif-sonuççuluktur. Buna göre bir durum ne kadar az acı içeriyorsa o kadar iyidir. Negatif sonuççuluğun bir türü, negatif-yararcılıktır. Negatif-yararcılığa göre herkesin acısına eşit miktarda negatif değer verirsek hangi durum daha az acı içeriyorsa o seçilmelidir.[2]
Deontolojik etik yaklaşımına göreyse acıyı azaltmak sonuçla ilgilenmeksizin ahlaki karakterimizin bir parçası olması gerektiği için önemlidir ve diğer tüm etik meselelerin üstünde tutulmalıdır.[3][4]
Acı odaklı etik anlayışını destekleyen görüşler[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazı filozoflar, özellikle asimetri olmak üzere nüfus etiği alanındaki bazı sorunları çözebilecek tek görüşün bu olduğunu düşündükleri için acı odaklı görüşleri desteklemişlerdir. Bu asimetriye göre, iyi bir yaşama sahip olmasını bekleyebileceğimiz bir bireyi meydana getirme zorunluluğu yoktur, ancak kötü bir yaşama sahip olacağını öngördüğümüz bir bireyi meydana getirmeme zorunluluğumuz vardır.[5][6][7] Bu asimetriye, mutlu hayatlar yaratma yükümlülüğümüz olduğunu veya mutsuz hayatlar yaratmama yükümlülüğümüzün olmadığını kabul ederek cevap vermek mümkündür. Fakat özellikle ikincisi olmak üzere her iki seçenek de oldukça mantıksız görünürken; ıstırabın meydana gelmesinden kaçınmanın mutluluğun teşvik edilmesinden daha öncelikli olduğu görüşü, bize bu soruna çok mantıklı bir çözüm sunar.[8][9]
Asimetri, birçok insanda zaten bulunan başkalarına haz vermeye çalışmak zorunda olmadığımız fakat acı çektirmekten kaçınmak zorunda olduğunuz sezgisini temsil eder. Bu fikir aynı zamanda, çoğumuzun bir bireye haz yaşatmak için bir başkasına süre ve şiddet bakımından biraz daha az bile olsa acı çektirmenin yanlış olacağına inandığımız fikrini öne sürerek savunulmaktadır.[3]
Istırabın azaltılması lehine bir başka argüman, aşırı ıstırap da dahil olmak üzere acının dünyada büyük miktarlarda mevcut olduğu ve kolayca azaltılabileceği; aşırı hazzın ise çok daha az ve meydana getirilmesinin çok daha zor olduğu gerçeği olabilir.[10] Budistlerin ve 19. yüzyıl filozoflarının görüşlerinde bu tutuma emsaller mevcuttur.[11][12]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Gloor, L. (2019). "The case for suffering-focused ethics". Center on Long-Term Risk. 23 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Negative Consequentialism". Ethics and Animals. Animal Ethics. 2014. 5 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Mayerfeld, J. (2002) Suffering and Moral Responsibility, Oxford: Oxford University Press.
- ^ Adams, Carol J. (1996) "Caring about Suffering: A Feminist Exploration", in Donovan, Josephine & Adams, Carol J. (eds.), Beyond Animal Rights: A Feminist Caring Ethic for the Treatment of Animals, Continuum, New York, 1996, pp. 170–196.
- ^ Elstein, Daniel J (2005). "The Asymmetry of Creating and Not Creating Life", 39. The Journal of Value Inquiry. ss. 49-59. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ Algander, Per (2012). "A Defence of the Asymmetry in Population Ethics". Res Publica. ss. 18 (2): 145-57. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ Bradley, Ben (2013). "Asymmetries in Benefiting, Harming and Creating". The Journal of Ethics. ss. 17,37-49. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ Narveson, Jan (1978) "Future People and Us". In R. I. Sikora and Brian Barry, eds., Obligations to Future Generations, Philadelphia: Temple University Press. pp. 38–60.
- ^ Frick, Johann David (2014). "Making People Happy, Not Making Happy People': A Defense of the Asymmetry Intuition in Population Ethics". PhD Dissertation, Cambridge: Harvard University. 28 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Pearce, D. (2010) "Why be negative?", The Hedonistic Imperative.
- ^ Goodman, C. (2009) Consequences of compassion: An interpretation and Defense of Buddhist Ethics, Oxford: Oxford University Press.
- ^ Schopenhauer, A. (2014) On the Suffering of the World, London: Penguin.