Abdulla Dagci
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2023) |
| Abdulla Dagci | |
|---|---|
| Lakabı | Uncle Volodya (Rusça: Дядя Володя) |
| Doğum | 1900 Körbekül, Rusya İmparatorluğu (şu anda: Izobilne, Kırım) |
| Ölüm | 26 Haziran 1943 (42–43 yaşında) Simferopol |
| Bağlılığı | Sovyetler Birliği |
| Branşı | Partizan |
| Hizmet yılları | 1941–1943 |
| Çatışma/savaşları | |
Abdulla Dagci (1900 - 26 Haziran 1943), İkinci Dünya Savaşı sırasında Simferopol şehri civarında bulunan bir Kırım Tatar Sovyet partizan komutanıydı. Hem Simferopol direnişini hem de etnik Kırım Tatarları arasındaki direnişi örgütlemekten sorumlu olan Dağcı, Temmuz 1943'te Almanlar tarafından yakalandı ve idam edildi. Ölümünün ardından iki kez (1943 ve 1966'da) Sovyetler Birliği Kahramanı unvanına aday gösterildi, ancak her iki adaylık da Sovyet hükûmeti tarafından kabul edilmedi.
İlk yılları ve kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]
Abdulla Dağcı 1900 yılında, o zamanlar Rus İmparatorluğu'nun bir parçası olan Körbekül köyünde (şimdi İzobilne, Aluşta Raion) doğdu.[1] 1924 yılında Tüm Birlik Komünist Partisi'nin bir kadrosu olmak için eğitimini tamamladı ve Massandra Şarapçılık Kombinası'nın başına geçti. 1932 yılında Balaklava Bölgesi parti komitesi başkanlığına atandı. Daha sonra Yalta Raion parti komitesi başkanı oldu.[2]
II. Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Barbarossa Harekâtı'nın başlamasının ardından Dağcı, sivillerin Kırım'dan tahliyesinde görev aldı ve ayrıca Alman işgalinin ardından yeraltı faaliyetlerine temel teşkil edecek bir geride kalma ağının inşasında rol oynadı. Dağcı, Akmescit'in Alman kuvvetleri tarafından ele geçirilmesinden kısa bir süre önce ailesiyle birlikte Stilâ [ru] köyüne kaçtı. Stilâ'dan Sivastopol'a kaçan Dağcı ve ailesi, burada geri çekilmekte olan Kızıl Ordu güçlerine katıldı. Ancak kısa bir süre sonra Kızıl Ordu Yalta civarında kuşatıldı ve Dağcı'nın ailesi Kırım'da faaliyet gösteren Sovyet partizanlarıyla buluştukları Kırım Dağları'na kaçmak zorunda kaldı. Dağcı ve kız kardeşi partizanlara katıldı ve Büyük Özenbaş köyünün belediye başkanını yakalamakla görevlendirildiler ve bu görevi başarıyla tamamladılar.[2]
Eylül 1942'de Dağcı, aralarında kız kardeşinin de bulunduğu on partizandan oluşan ve Simferopol şehrinde bir yeraltı ağı kuracak olan bir grubun lideri olarak görevlendirildi. Ağ, Simferopol'ün 3 km (1,9 mil) dışında bulunan Kara Kiyat [uk] köyünde kuruldu. Bu sırada Dağcı "Volodya Amca" (Rusça: Дядя Володя, romanize: Dyadya Volodya) lakabını aldı.[2]
Dağcı'nın ağı İkinci Dünya Savaşı sırasında Kırım'daki en geniş ağdı ve Alman güvenlik güçlerinin üyelerini, hastaneleri ve işbirlikçi Yalta yerel hükûmetini kapsıyordu. Demiryolu savaşına ve Alman askeri üslerine yapılan saldırılara katıldı, partizanlara malzeme sağladı[3] ve Sovyetler Birliği'ne gönderilen ve bir uçak yapımında kullanılan 20.000 ruble topladı.[2]
Mayıs 1943'ten itibaren Dağcı'nın grubu, Dağcı'nın hedefini Kırım Tatar işbirlikçilerini partizanlara katılmaya ikna etmeye kaydırmasını isteyen askeri komutanlığın emriyle diğer partizan gruplarına tabi olmaya başladı. Dağcı'nın çabaları sonucunda Schutzmannschaft Taburu 147 üyesi Baki Gaziyev partizanlara iltica etti. Gaziyev'in ilticası, partizan güçlerinin Qarabiy yayla sıradağlarındaki partizanlar tarafından işletilen havaalanına yönelik Alman ablukasına son vermesini sağladı.[3] Dağcı'nın ağı en yoğun olduğu dönemde 35 ya da 78 kişiden oluşuyordu[3] ve ailesinin birkaç üyesi de buna dahildi. Kırım Tatar Ansiklopedisi'nin yazarı Refik Muzafferov'a göre Dağcı'nın teşkilatının üçte ikisi etnik Kırım Tatarlarından oluşuyordu.[3]
Ölümü ve mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Dağcı'nın grubunun nasıl dağıtıldığı halen bir tartışma konusudur. Partizan Galina Skripnichenko-Korovyakovskaya'nın anı kitabı The Long Way to the Truth'a göre partizan grubu, üyelerinden birinin Sicherheitsdienst tarafından tutuklanması ve Alman yetkililere bilgi vermesinin ardından çöktü.[4] Kırım Tatar hakları örgütü Milliy Fırqa'ya göre ise örgüt, Zoya Martynova ve Tatyana Andreyeva adlı iki Alman yanlısı sızıntı tarafından içeriden yok edildi.[1] 12 Haziran 1943'te Dağcı ve aile üyeleri Naziler tarafından tutuklandı. Dağcı'nın kendisi 26 Haziran 1943'te idam edildi ve ailesinden beş kişi de Gestapo tarafından infaz edildi. Örgütünün diğer üyeleri ya işkenceyle öldürüldü, ya kurşuna dizilerek idam edildi ya da Krasny toplama kampına hapsedildi.[1]
Dağcı'nın ölümünün ardından, Tüm Birlik Komünist Partisi Kırım Bölge Komitesi, Devlet Savunma Komitesi'ne Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı verilmesi için dilekçe verdi. Ancak bu talep cevapsız kaldı.[1] 1966 yılında, Dağcı'nın bu unvana aday gösterilmesi için 24 Kırım Tatar aydını tarafından bu kez partizan izci Alime Abdenanova (daha sonra 2014 yılında Rusya Federasyonu Kahramanı unvanına layık görüldü) ile birlikte bir girişim daha yapıldı. Adaylık bir kez daha başarısızlıkla sonuçlandı ve bu kez çoğu Kırım Tatar sivil haklar hareketinin destekçisi olan söz konusu aydınlar Sovyet hükûmeti tarafından siyasi muhalifler olarak kaydedildi.[5]
1998 yılında Kamianka köyünde yaşayan ve ülkelerine geri gönderilen Kırım Tatarları bir sokağa Dagci'nın adını verdiler.
2017 yılında Aluşta Kırım Tatarları İhtiyar Heyeti, Kırım Cumhuriyeti Başkanı Sergey Aksyonov'a bir dilekçe göndererek Dağcı ve ailesi için doğduğu köy olan İzobilne'de bir anıt dikilmesini talep etti.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e "Абдулла Дагджи достоин звания Героя" [Abdulla Dagci deserves the title of Hero]. Milliy Fırqa (NGO) (Rusça). 16 Kasım 2017. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
- ^ a b c d Osman, Ayder; Maltsev, S. V. "Народные мстители" [The People's Avengers]. Russian Field, Commonwealth Literary Projects (Rusça). 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.
- ^ a b c d Malgin, A. V. (2009). Партизанское движение Крыма и «татарский вопрос». 1941—1944 гг [The Partisan Movement of Crimea and the "Tatar Question": 1941-1944]. 2nd (Rusça). Simferopol: SONAT. ss. 105-107. ISBN 9789662178036.
- ^ Skripnichenko-Korovyakovskaya, Galina (2009). Долгий путь к правде [The Long Way to the Truth] (Rusça). Simferopol: Antikva. ISBN 9789662930368.
- ^ Gubernsky, Bogdan (19 Temmuz 2017). "«Крымские татары живут в ссылке с клеймом «предателей»" ["Crimean Tatars live with the stigma of being 'traitors'"]. Radio Free Europe/Radio Liberty (Rusça). 10 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.