Riyazet

Riyazet, nefsin isteklerini dizginlemek amacıyla kişinin kendisine çeşitli şeyleri yasak etmesini veya onlardan kaçınmasını ifade eder.

Riyazet içinde özellikle haz veren bedensel aktivitelerin sınırlandırılması veya kontrol altında tutulması hedeflenir. Bu bağlamda riyazet, cinsel tatmin, gıda tüketimi, alkol tüketimi, sigara kullanımı, uyuşturucu kullanımı gibi aktivitelerden uzak durmayı kapsar. Riyazetin temelinde farklı motivasyonlar olabilir. Bunlar dini saiklerle benimsenen bir tercih ve kaçınma olabileceği gibi günlük yaşamı kolaylaştırıcı gerekçelere de dayanabilir. Sürekli benimsenen bir kaçınma halini belirtebileceği gibi belli koşullar altında terk edilecek bir kaçınma halini ve tercihini de ifade edebilir. Kişinin gıda tüketimini sınırlandırması sürekli bir riyazet olabilir; oysaki oruç gibi ibadetler altında bu gıda tüketmeme hali belli vakitlerle sınırlıdır. Nikâhsız cinsel birlikteliğe karşı olan bir kişi, nikâh sonrası bu riyazeti terk eder. Bir çeşit arınma, kontrol etme ve iradi uzak durma çabası olarak değerlendirilebilecek riyazet, tasavvufta da mutasavıffın yemek yeme, uyuma, konuşma gibi temel dürtülerine dahi karşı koyma gibi yöntemlerle nefsini denetleme çabasını da ifade eder.

Dini riyazet

Dini riyazette amaç iç yolculuk ile kuralları tatbik etmek ve manevi olgunluğa erişmektir. Dini yasakların riyazet olabilmesi için kişisel bir muhasebe ve mücadele gereklidir ve bu yasakların veya kısıtlamaların iradi olarak benimsenmesi ve uygulanması gereklidir. Tasavvufta ise nefis terbiyesi olarak özetlenmektedir. İslam'a göre riyazetin kapsamına domuz eti yememek, içki içmemek, nikâhsız cinsel birliktelikten yani zinadan kaçınmak, uyuşturucu kullanmamak gibi yasaklar bu kapsamdadır. Ayrıca Ramazan ayında farz orucu tutarken orucu bozacak şeylerden kaçınmak da geçici bir riyazet örneğidir. Bunun yanında helal yemek, yalan söylememek, tecessüs etmemek, başkasının hakkına tecavüz etmemek gibi davranışsal riyazet çeşitleri de vardır. Manevi haz için dünyevi hazlardan uzak durmak çilecilik olarak adlandırılır. Farklı inançlardaki oruç pratikleri de riyazet kapsamına girer. Yahudilerin Kefaret Günü olarak adlandırdığı Yom Kippur'da oruç tutma, deri ayakkabı giymeme, yıkanmama, koku sürmeme ve cinsel birliktelikten kaçınma gibi uygulama ve kısıtlamaları vardır. Hinduların Ekdaşi gününde oruç tutması da oruç benzeri bir riyazet örneğidir. İslam'da olduğu gibi Hıristiyan inancında da nikâh öncesi cinsel birliktelik yasaktır. Mormon tarikati için sağlık gerekçesi ve ruhsal disiplin amacıyla belirli gıda ve içeceklerden uzak durmak, ayda bir kez oruç tutmak dini riyazet örnekleridir. Budistler'de Anatta anlayışı, Sihler ve Hindular'ın et ve balık gibi yaşayan hayvanları tüketmekten kaçınması, Hinduların inek eti yememesi de bunun bir çeşididir. Tayland ve Myanmar'da yaygın olan bir Budizm yolu olan Theravada'da ise öğleden sonra yemek yememek, para kabul etmemek bir örnektir. Jainizm'de herhangi bir canlıyı öldürmekten kaçınmak veya her türlü şiddet eyleminden uzak durmak yine riyazet örneğidir.

Tıbbi riyazet

Tıbbi riyazet, tıbben alınan ancak bağımlılık yaratabilecek bir ilacın tıbbi gerekçelerle kullanılmasını bırakmayı ifade etmektedir.

Tüketimsel riyazet

Tütün ürünleri

Sigara ve tütün ürünlerinden uzak durmayı ifade eder. Riyazetin iradi olması gereklidir. Devlet eliyle ve baskıyla bu tür bir uzak durmaya zorlama örneği olarak Nazi Almanyası'nda tütün karşıtı hareket tütün karşıtı bir hareket olmakla birlikte iradi olmayıp zoraki olduğu sürece riyazet örneği sayılamaz.

Uyuşturucu

Uyuşturucu kullanımından uzak durmayı ifade eder. Adsız Narkotik örgütü de uyuşturucu riyazeti için yardım sağlamaktadır.

Alkol

İçki ve alkollü ürünlerin tüketilmesinden uzak durmayı ifade eder. Teetotalizm ise alkollü içecek kullanmama veya kullanmamaya özendirme ile ilgili davranışlara denmektedir. Alkol riyazeti amacını güden Adsız Alkolikler örgütü, "içki içmeyi istememek" temelli yardımda bulunmaktadır.

Zevk ve zaman

Kişisel zevklerden ve serbest zaman kullanımından uzak durmayı ifade eden bir riyazet örneğidir. Bu iradi tercihin oluşmasına nedenler arasında hırs, kariyer hedefleri, iş hayatında yükselme ve çalışma motivasyonu bulunabilir. İş-yaşam dengesi ifadesi de özel hayat ile iş hayatına ayrılan sürelern çakışması ve birinin diğerine feda edilmesi durumuna işaret etmektedir.

Cinsel riyazet

Cinsel riyazet, cinsel aktivitelerden ve cinsel birliktelikten dini, sosyal, tıbbi, maddi, hukuki, psikolojik, felsefi veya ahlaki gerekçelerle uzak durma iradesini ifade etmektedir. Bu uzak durma hâli genellikle nikâhsız birliktelik durumuna işaret etmektedir. Bunun dışında cinsel yolla bulaşıcı hastalığa sahip birinin eşiyle veya başkasıyla cinsel ilişkiden uzak durması da tıbbi, hukuki ve ahlaki saiklerle alınmış bir cinsel riyazet örneğidir. Bazı inanç önderlerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklarla mücadelede önceliği riyazet olmuştur. Bazı dini veya felsefi görüşlerde uzun yıllar süren ve hatta hayat boyu benimsenen cinsel riyazet örnekleri de mevcuttur.

Ayrıca bakınız

• Oruç
• Teetotalizm