Mervânîler
مروانيون Marwānīyūn Mervânîler | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 990-1100[1] | |||||||
 En geniş sınırları. | |||||||
| Başkent | Meyyafarkin | ||||||
| Yaygın dil(ler) | Arapça[kaynak belirtilmeli] | ||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||
| Nasıruddevle | |||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| |||||||
Mervânîler (Arapça: مروانيون Marwānīyūn), 10. ve 11. yüzyıllarda Diyarbakır'da 100 yıl hüküm sürmüş Kürt [2][3][4][5][6] Devletidir. 16. yüzyılda yazılmış Kürt hanedanlar tarihi Şerefname'nin bağımsız devletleri içeren ilk bölümü Mervaniler ile başlar.[7]
Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el-Hüseyn bin Düstek el-Baz-El Kurdi[7] (Bad) onuncu asrın ortasından itibaren Doğu Anadolu'da fetihlere girişti[kaynak belirtilmeli]. İlk önce güneyden gelerek Erciş'i ve çevresindeki müstahkem (sağlam) mevkileri aldı. Baz(Bad), nüfüzunu kuvvetlendirerek, Büveyhiler’in hakimiyetindeki Amid ve Silvan ve Nusaybin'i ele geçirdi. Büveyhi nüfuzunun azalmasından istifade ederek, 984 senesinde Şii-Büveyhoğulları'nın sultanı Samsamüddevle Merzubani'yi mağlub edip Musul'u ele geçirdi.[7] Bağdad'ı almak istediyse de başaramadı ve Musul'u boşaltmak zorunda kaldı. 991 senesinde tekrar Musul'u ele geçirmek için harekete geçen Baz, şehrin hakimi olan Hamdaniler karşısında mağlub oldu ve bu savaşta öldü. Bunun üzerine kız kardeşinin oğlu Ebû Ali Hasan bin Mervan 990 yılında tahta geçerek Meyyafarikin'i (Silvan) başkent yaptı. Hamdaniler ile mücadeleye devam ederek onları iki defa mağlup etti. Hasen bin Mervan, 997 senesinde Diyarbakır'da suikast öldürülünce, yerine kardeşi Mumehhüdüddevle Said bin Mervan geçti. Said, 1011 yılında veziri Şerve tarafından öldürtüldü. Ancak bu sırada Siirt’te sürgünde bulunan Said'in kardeşi Nasruddevle Ebû Nasr harekete geçerek Mervani tahtına geçti.[8]
1011'de hükümdar olan Ebu Nasr, elli seneden fazla hüküm sürdü[kaynak belirtilmeli]. Mervanilerin bölgedeki hakimiyetini kuvvetlendirip refahını yükseltti. Abbasi Halifeliğin yüksek hakimiyetini tanıdı. Devrin kuvvetli komşu devletlerinden Bizanslılar ve Fatımiler'e karşı istiklalini korumak için maharetle iyi münasebete bulundu. Mervanilerin hakim olduğu bölgede Hanefi ve Şafii mezhebi yayıldı.
Nasır, 1071 senesinde Selçuklu Sultanı Alp Arslan'a tabi oldu[kaynak belirtilmeli]. Nasır'ın ölümünden sonra yerine oğlu Mensur geçti. Selçuklu veziri Fahrüddevle bin Cehir Mervani topraklarını ele geçirmek için Sultan Melikşah'dan izin aldı. 1085 senesinde Selçuklu ordusu şiddetli bir çarpışmadan sonra bölgeyi ele geçirdi. Son Mervani hükümdarı Mensur, 1096 senesinde ölünceye kadar Ceziret-i İbni Ömer'de yaşadı Ahlatşahlar Beyliğinin Kurucusu Sökmen El-Kutbî'nin Ahlatı Ele geçirmesiyle son bulmuştur[kaynak belirtilmeli]. Silvan’daki tarihi (Mala Badi) köprüsü Bad’ın adını taşır. Diyarbakır ve Muş yöresinde bulunan Badıkan aşireti’nin kökleri Bad’a dayanır.
| Mervani sultanları | Tahta geçişi |
|---|---|
| Baz (Bad) | 983[9] |
| Hasan bin Mervan | 990 |
| Mumehhidüddevle Said | 997 |
| Ebu Nasr bin Mervan | 1011 |
| Said (Amid´de) | 1061-1063 |
| Nizamüddevle Nasir (Meyyafarikin'de) | 1061-1080 |
| Nâsırüddevle Mansûr | 1080-1085 |
Kaynakça
- ^ https://www.academia.edu/11292575/V.F._Minorski._K%C3%BCrdl%C9%99r_v%C9%99_k%C3%BCrd%C3%BCstan
- ^ "Stefan Heidemann: A New Ruler of the Marwanid Emirate in 401/1010 and Further Considerations on the Legitimizing Power of Regicide. In: Aram 9-10 (1997-8), pp. 599-615" (PDF). 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2010. 90. harf sırasında bulunan
|başlık=parametresi soft hyphen character içeriyor (yardım) - ^ The Cambridge History of Iran, 5. cilt, s. 199.
- ^ The History of al-Tabari Vol. 21: The Victory of the Marwanids A.D. 685-693/A.H. 66-73 (SUNY series in Near Eastern Studies) Paperback – March 16, 1990, s. 89.
- ^ Disadur dari buku: “Kritik terhadap Gus Dur dan Sa’id Aqil & Menyiasati Bahaya Syi'ah di Kalangan Nahdlatul Ulama di Penghujung Abad ini, karya KH. Abdul Hamid Baidlowi, Pengasuh Pondok Pesantren Al-Wahdah Sumber Girang Lasem Rembang Jawa Tengah, Penerbit Pondok Pesantren Al-Wahdah, Rajab 1431/Juni 2010, s.13-26.
- ^ The Encyclopedia of Islam, Volume 6, Fascicules 102-112.
- ^ a b c İbn Şeddâd, "Nusaybin Tarihi", çeviren: Doç. Dr. Hüseyin Güneş, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018/1, cilt: IX, sayı: 19, s. 232
- ^ Prof. Dr. Adnan Demircan, "Müslümanların Fethinden Mervanîlerin Yıkılışına Kadar Meyyâfârikîn", İSTEM, Yıl: 9, Sayı: 17 (Aralık 2011), s. 17 (ayrıca: Uluslararası Silvan Sempozyumu'na [Diyarbakır, 26 - 27 Nisan 2008] tebliğ olarak sunulmuş)
- ^ Abdurrahim Tufantoz, "Mervaniler", DİA, c. 29, Ankara 2004, s. 231