Paul Morphy

Paul Charles Morphy (d. 22 Haziran 1837 - ö. 10 Temmuz 1884), Amerikalı satranç ustası.

Biyografisi

Louisiana eyaletinin New Orleans kentinde doğmuştur. Babası İspanyol-İrlanda kökenli soylu Kreol ailesinden gelmeydi, annesi ise bir Fransızdı. "Satrancın Gururu ve Üzüntüsü" olarak anılır. Amerikalı bir satranç oyuncusudur. Zamanının en mükemmel satranç oyuncusudur ve gayri resmi Dünya Satranç Şampiyonu olarak kabul edilir. Bazı satranç üstatları Morphy'i bugüne dek yaşamış en büyük satranç oyuncusu olarak görürler. Ayrıca modern kurallarının yaratıcısıdır ve satrancın ilk dehası olarak bilinir.

Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Almanca dillerini ana dili gibi bilen Morphy, Philidor'un Analysis, Kieseritzky'nin Regence, Staunton'un Chess Players Chronicle, Andressen'in Deutsche Shach Zeitung dergilerini okuyordu.

Bilger'in 400 sayfalık Handbuch' unu, bunun yanında Staunton'un Chess Handbook 'unu da incelemiştir.

Okul hayatı

Görkemli derecede okulu bitiren Paul, iki senede Louisiana Üniversitesi'nden mezun olur ve 20 yaşında diplomalı bir avukat haline gelir. Ama ABD'de bu meslekte çalışabilmek için en az 21 yaşında olması gerekmektedir. Bu nedenle o, kendini tamamen sevdiği oyun olan satranca vermeye karar verir.

Kariyerinin başlangıcı ve sonrası

Paul Morphy'nin ailesindeki tüm erkekler satranç oynarlardı: dede, baba, ağabey ve kentin en kuvvetli satranççılarından birisi olan Ernest Amca. 10 yaşında satranç ile tanışan Paul Morphy, 12 yaşında geldiğinde yerli usta olan Russo'ya etkili bir mağlubiyet tattırır. (Bu maç Morphy'nin yayımlanmış ilk partisidir) Çok geçmeden ise Birleşik Devletleri'n güneyinde turnede olan Lowenthal'e üstünlük sağlar.

Londra Turnuvasından sonra yükselen satranç gürültüsü Yeni Dünya'ya ulaşmıştır. 1857 sonbaharında New York'ta 1. Amerikan Kongresi, ülkenin en iyi 16 satranççısını toplar. Londra-1851'de olduğu gibi, bu turnuvada da nakavt sistemi ile yapılıyordu: Maçlar üç, final ise beş galibiyet üzerindendi. Morphy hiç güçlük çekmeden (+9 =1) geldiği finalde o zaman birleşik Devletler'de yaşayan ve sonradan ünlü bir usta olan Alman Louis Paulsen'i +5 -1 =2 gibi bir skorla hezimete uğrattı. Bir de Paul her zamanki gibi hızlı, rakibi ise çok yavaş oynuyordu ve düşünme süresi sınırsız olduğu için partiler 10-11 saat sürüyordu. Hatta oyunlardan birisi 15 saat sürmüştür. (Bu sürenin 12 saatini Paulsen harcamıştır.)

Amerikan Şampiyonu olduktan sonra Morphy bir süreliğine New York'a taşındı ve orada avans vererek 161 oyun (+107 -36 =18)da 100 oyun (+87 -5 =8) oynadı. Oynadığı rakipler arasında Paulsen, Stanley, Lichtenhein ve Schulten gibi kuvvetli oyuncular da vardı.

Morphy, İngiliz Şampiyonu Staunton ile oynama arzusundaydı. Bu nedenle ona bir davetiye gönderdi. Fakat bu davetiye reddedilince Morphy Avrupa'ya gönderildi. 1858 Haziranında İngiltere'ye vardı. Burada etkili zaferler kazandı ve ustalara karşı bir üstünlük sağladı.

Bu sıralarda Morphy, Lowenthal'e karşı parlak bir zafer kazandı (Kazandığı ödülü ise maddi sıkıntılarla boğuşan rakibinin ev mobilyaları için harcadı.) Ama ne yazık ki uzun görüşmelerden sonra asıl amacına (48 yaşındaki İngiliz ile maç yapmak) ulaşamadı. Burada Fischer'ı hatırlayabiliriz: "Herhalde Staunton Morphy ile masada karşılaşmaktan korkuyordu ve fikrimce onun endişeleri yerindeydi. Morphy onu yenerdi, gerçi birçoğunun düşüncesinin aksine onların maçı tek kale oynanmaz ve çetin bir mücadeleye sahne olurdu."

1858 sonbaharının erken günlerinde Morphy Paris'e geçer ve orada Fransa şampiyonu Daniel Harrwitz'i maçta yener.

Aralık ayı ve Adolf Anderssen Paris'e geldi. Yedi galibiyete kadar oynanması konusunda anlaşmaya varıldı ve birkaç gün sonra 19. yüzyıl ortasının şüphesiz en kuvvetli ve en parlak iki satranççısının tarihi çarpışması başladı.

Harrwitz'le olan maçta olduğu gibi Morphy yine oyuna mağlubiyet ile başladı. Ama sonra durumu berabere yaptı ve beş oyun peş peşe kazandı. Anderssen artık ne yapacağını bilmiyordu: Beyazlarla 1.e4'ten umutsuzdu ve kendisine özgü olan 1.a3 (sonradan bu hamle için "kaçık" diyordu) hamlesini oynamaya başladı, siyahlarla ise başarısız bir şekilde hem 1...e5, hem 1...d5, hem 1...e6, hem 1...c5 denedi.

9. partide eski Dünya Şampiyonunun (Anderssen) bozguna uğratılması etkileyicidir. Bu parti toplam yarım saat sürmüştür.Bir sonraki partinin 77. hamlesinde rövanşı alan Anderssen hüzünlü bir espri yapar: "Morphy 17, ben ise 77 hamlede kazanıyorum.Buna rağmen bu durum daha katlanılabilir..." 11. partide kazanan Morphy böylece maçı da kazanır. (+7 -2 =2) Ayrıca bir sene içerisinde dünyada hiçbir rakibinin olmadığını kanıtlar.

De La Bourdonnais: "Bu adamla mücadele etmek boşunadır, bana çok fazla geldi. O, makine gibi dakik ve hatasızdır, ben ise basit bir faniyim!"

Adolf Anderssen: "Morphy satrancı bir ressamın ciddiyeti ve büyük bir itinayla yaklaşıyor... Satranç partisi onun için kutsal bir vazife."

Morphy Avrupa'dan ayrılmadan önce onuruna şatafatlı bir de ziyafet verildi. Morphy Avrupa'dan coşku ile ayrılışı ile birlikte New York'ta da daha önce görülmemiş bir coşku ile karşılandı. Satranççıların zaferinin bir daha hiçbir zaman ve hiçbir yerde bu şekilde kutlandığı görülmedi.

Ölümü

Morphy Amerika'ya dönüşünden sonra ne yazık ki, bundan sonra ciddi oyunlardan uzaklaştı. 1860'lı yılların başında ABD'de iç savaş patlak verdiği zaman, onun ilk ruhsal bozukluk belirtileri ortaya çıktı ve birkaç sene sonra büyük üstadın sadece satranç için yitirilmediği anlaşıldı ..

1884 yazında, henüz 47 yaşında olan efsanevi Amerikalı evinin banyosunda geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.

Kaynakça

Benim Ustalarım (G. Kasparov)