Meles Çayı

İzmir'de günümüzde Buca ilçesi sınırları içinde yer alan, Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş ve Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de kulanıllmış Kızılçullu su kemerleri tartışılan tarihi Meles Çayı olasılıklarından biri üzerinde yükselmektedir.

Meles Çayı İzmir şehir sınırları içinde doğan ve denize kavuşan, tarih ve literatüründe önemli bir yeri olan bir çay. Homeros'un doğumu ve eserlerine dair müşterek ve sürekli bir gelenekle ilişkilendirilmiştir.

Ancak tarihi Smyrna kentindeki Meles ile günümüzde Meles Çayı olarak anılan akarsunun aynı olup olmadığı konusunda çeşitli tartışmalar bulunmaktadır. Aynı şekilde, Meles isminin kaynağı hakkında da çeşitli tartışmalar sürmektedir.

Homeros ve Meles

Homeros Melesigenes ("Meles'in oğlu") sıfatı ile anılır. Destanlarını Meles Çayı'nın kaynağına yakın bir noktada yer alan bir mağarada yarattığı öne sürülür. Adına adanmış bir tapınağın (Homereion) bu çayın kıyılarında yer aldığı iddia edilmiştir. Eski Smyrna kentinin sikkeleri arasındaki Homerian tarzdaki sikke grubunun özelliği Homeros'u Meles Çayı'nın kıyısında tasvir etmesidir.

Antik Çağda ve günümüzde Meles

İzmir Körfezi dip kısmına pek çok çay ve dere dökülmektedir (bunlar saatin ters yönünde, Poligon, Meles, Halkapınar, Manda, Laka, Arap ve Bostanlı dereleri şeklinde sayılabilir). Günümüzde Meles Çayı olarak anılan çay Kadifekale'nin on beş kilometre kadar arkasında doğmakta, Kadifekale eteklerinden geçerek yağışlı aylarda yüksek ve çalkantılı bir debi ile denize kavuşur. Bu çay "Kemer Çayı" veya özellikle Batı kaynaklarında, İzmir tarihi alanı girişinde mevcut çok eski bir köprüye atfen, "Kervan Köprüsü Çayı" şeklinde de anılmaktadır. Yatağı yaz aylarında kurudur.

Ancak antik çağ kaynaklarındaki tariflerin Halkapınar'a daha uygun düştüğünü savunan kaynaklar mevcuttur. Tarihi Meles'in çok kısa olduğu ve kaynaklarından çıkışından hemen sonra bir göl oluşturarak gözle görünür bir mesafe içinde denize döküldüğü tarif edilmiştir. Bu tanım Halkapınar'a uymaktadır.

Ancak Halkapınar kaynağında mağara bulunmamazken, günümüz Meles Çayı (Kemer Çayı - Kervan Köprüsü Çayı) kaynağı yakınında bir mağara mevcuttur. Buca'nın önemli ziyaret yerlerinden birini oluşturan "Homeros Mağarası" Roma İmparatorluğu döneminden kalma ve günümüzde Kızılçullu olarak adlandırılan su kemerlerinin yakınındadır.

Tarihi Meles Çayı'na denk geldiği öne sürülmüş üçüncü akarsu ise Bayraklı'dadır. Yakın geçmişte "Homeros Vadisi" şeklinde düzenlenen alan Bayraklı Çayı havzasının arkalarındadır.

Meles aynı zamanda Tylonid hanedanından bir Lidya kralının adıdır (büyük ihtimalle M.Ö. 8. yüzyıl).

Dış bağlantılar

• Çiğdem Kılıçaslan, Bülent Aslan (2006). "Geçmişten günümüze Meles Deresi" (PDF). Karaelmas Üniversitesi, Bartın Ormancılık Fakültesi Dergisi. 6 Mart 2009 tarihinde Çalışma: kaynağından arşivlendi. 

Kitaplar

• Ekrem Akurgal (2002). Ancient Civilizations and Ruins of Turkey: From Prehistoric Times Until the End of the Roman Empire ISBN 0-7103-0776-4 (İngilizce). Kegan Paul. 
• George E. Bean (Ernest Benn, Londra). Aegean Turkey: An archaeological guide ISBN 978-0-510-03200-5, 1967 (İngilizce). 
• Cecil John Cadoux (1938). Ancient Smyrna: A History of the City from the Earliest Times to 324 A.D. (İngilizce). Blackwell Publishing.