Şalva Vardidze
Şalva Vardidze (Gürcüce: შალვა ვარდიძე), Gürcü din ve siyaset adamı, yazar ve çevirmen. İstanbul Gürcü Katolik Kilisesi’ndeki görevi sırasında Gürcistan’ın bağımsızlığı için verilen mücadelede fiilen yer almış, Gürcü kültürünü tanıtmak için yazılar yazıp çeviriler yapmıştır.
Eğitimi ve İstanbul'da Gürcü okulu
Şalva Vardidze, Rusların Mesheti-Cavaheti bölgesini ele geçirip Katolik Gürcüleri göç etmek zorunda bırakmasından sonra Adigeni’ye bağlı Arali köyünde dünyaya geldi. 1885’te Katolik Gürcü Kilisesi ve Manastırı’nda eğitim almak için İstanbul’a gitti. Eğitimini tamamlayınca Gürcistan’a dönmedi ve din adamı olarak bu kilisede kaldı.
Vardidze 1911 yılında İstanbul’da Gürcü Kulübü adıyla bir cemiyet kurdu. İstanbul’da yaşayan Müslüman Gürcülerin de katıldığı bu cemiyet, 1914’te bir Gürcü okulu açmak için izin aldı; bu okulda okuyacak öğrenciler için Patara Kartuli Anbani ("Küçük Gürcü Alfabesi") adıyla ders kitabı hazırlandı. Aynı yıl I. Dünya Savaşı patlak verince Şalva Vardidze’nin öncülük ettiği bu proje gerçekleşemedi.
Siyasal çalışmaları
Şalva Vardidze, 1914’te kurulan ve Almanya’nın koruması altında Gürcistan’ın bağımsızlığı için mücadele eden Gürcistan Bağımsızlık Komitesi’ne katıldı. Gürcistan’a sınırı olan Osmanlı topraklarında faaliyet yürüten ve askeri birlikler kuran bu komitenin aktif üyelerinden biri oldu. Gürcistan Bağımsızlık Komitesi üyesi olarak 1917'de bir Alman denizaltısıyla Gürcistan'a silah ve cephane götüren grupta yer aldı. Gruptan birkaç kişi Gürcistan sahilinde Rus askerlerine tutsak düşünce, Şalva Vardidze de arkadaşlarıyla birlikte silah ve cephaneyle İstanbul'a geri döndü. Almanya ve Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkınca komite de başarılı olmadı. Şalva Vardidze, bu faaliyetinden dolayı komitenin ihdas ettiği Kraliçe Tamar Madalyası’yla ödüllendirildi.
Şalva Vardidze, Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti'nin Kızıl Ordu tarafından işgal edilmesinden sonra, 1921’de İstanbul’da yayımlanan Tavisupali Sakartvelo (“Özgür Gürcistan”) adlı gazetenin de kurucularından biriydi. Ne var ki bu gazetenin ömrü uzun olamadı; Sovyet Rusya’yla yakın ilişkileri olan Ankara Hükümeti İstanbul’u alıp Osmanlı Devleti’ne son verince, “Özgür Gürcistan” da kapanmak zorunda kaldı. Bu arada Şalva Vardidze, Fransa’da kurulan ve Gürcistan’ın bağımsızlığını yeniden kazanması için mücadele eden Tetri Giorgi (Beyaz Giorgi) adlı örgütle birlikte çalıştı.
Yazarlığı ve çevirileri
Şalva Vardidze dokuz yabancı dil biliyordu. Bu dillerde çeviri yapıyor ve Gürcü kültürünü tanıtan yazılar yazıyordu. İtalyan diplomat Eugène Dallegio d'Alessio’nun İstanbul ile Marmara bölgesinde yaşayan Gürcüler üzerine Fransızca yazdığı kitabı Kartvelebi Konstantinopolşi adıyla Gürcüceye çevirdi ve kitap 1921’de İstanbul’da yayımlandı. Bu kitap 2003 yılında İstanbul Gürcüleri adıyla Türkçe de yayımlanmıştır.
İstanbul’da baskılara maruz kalan Şalva Vardidze 1945’te Lübnan’a gitmek zorunda bırakıldı. Beyrut’ta Fransız üniversitesinde ders verdi. Gürcü kralı Kurucu Davit hakkında Arapça “Büyük Gürcistan’ın Efendisi” adıyla Arapça bir kitap kaleme aldı. Bu kitapla Gürcistan'ın Altın Çağı’nı Arap dünyasına tanıtmayı amaçladı.
Arşivi
Şalva Vardidze 1950’lerde Lübnan’da öldü. Vardidze’nin arşivi, onun öğrencisi ve yeğeni olan Katolik Gürcü iş adamı Pol Zazadze tarafından İstanbul’a getirildi ve İstanbul Katolik Gürcü Kilisesi kütüphanesine verildi. Şalva Vardidze “Benim Duam” (1950), “Azize Nino’ya” (1951) gibi şiirler de yazmıştır.
Kaynakça
- სტამბოლის ქართული სავანე - შუშანა ფუტკარაძე "st'ambolis kartuli savane - şuşana putk'aradze" (İstanbul Gürcü Manastırı - Şuşana Putkaradze), 2012, Tiflis, ISBN 978-9941-421-61-7.
- Yurtdışındaki Gürcüler - Şalva Vardidze (Gürcüce)
- Biografik Sözlük - Şalva Vardidze (Gürcüce)
- Gürcistan Ansiklopedisi - Şalva Vardidze (Gürcüce)
- Gürcü-Alman Arşivi (Gürcüce)
- "დამოუკიდებლობის კომიტეტი საზღვარგარეთ - 1914" (Yurtdışındaki Bağımsızlık Komitesi-1914"