Kırgız alfabesi
Kırgız alfabesi, Kırgızcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Kırgızca 2 alfabe ile yazılır, bunlar;
- Kiril alfabesi: Kırgızistan'da,
- Arap alfabesi: Çin'da yaşayan Kırgızlar tarafından kullanılır.
Alfabe
Kırgızlar tarih boyunca çok alfabe kullanmış bu ise Kırgızcanın telaffuzda çok olmasa da değişmesine sebep olmuştur. Kırgızların millî alfabesi bütün Türk Dünyasının en eski ve özüne ait alfabesi olan Orhun alfabesi, Göktürk alfabesi, Runik, Turan alfabesi diye de adlandırılmış Eski Türk Alfabesidir.
Eski Türkçede olduğu gibi sağdan sola doğru KIRKIZ kelimesinin yazılışı :
Turan Alfabesinden sonra ise Sogdlardan alınan Uygur alfabesi kullanılmıştır. Ardından Türk Dünyasının Müslüman olmaya başlaması ile Müslüman olan bütün Türk toplulukları Arap alfabesine geçmeye başladılar. Uzun bir vakit Arap Alfabesi kullanılmıştır. Arap alfabesinden sonra kısa bir süre Latin alfabesi kullanılsa bile Sovyet baskısı sebebiyle Rusların kullandığı Kiril Alfabesi yerleştirilmiştir. Günümüzde Kırgızistan alfabesi Kiril Rus alfabesidir.
Günümüz Kırgız alfabesi Kırgızca'nın yazımı için kullanılan alfabedir. Kırgızca iki alfabe ile yazılır. Bunlar;
- Kiril alfabesi: Kırgızistan'da,
- Arap alfabesi: Çin'da yaşayan Kırgızlar tarafından kullanılır.
Kiril alfabesi | Kırgız isim | Arap alfabesi[1] | Başka alfabeyle yazma | Latin alfabesi (1928—1940) |
IPA |
А а | а | ا | A a | A a | /ɑ/ |
Б б | бе | ب | B b | B в | /b/, [w], [v] |
В в | ве | ۋ | V v | V v | /v/ |
Г г | ге | گ ع* |
G g | G g, Ƣ ƣ | /ɡ/ [ʁ] |
Д д | де | د | D d | D d | /d/ |
Е е | e | ه | E e | E e | /je/, /e/ |
Ё ё | ё | يو | Yo yo | Yo yo | /jo/ |
Ж ж | же | ج | J j | Ç ç (Ƶ ƶ 1938-1940) | /dʒ/ |
З з | зе | ز | Z z | Z z | /z/ |
И и | и | ى | İ i | I i | /i/ |
Й й | ий | ي | Y y | J j | /j/ |
К к | кa | ك ق* |
K k | K k, Q q | /k/, [q], [χ] |
Л л | эл | ل | L l | L l | /l/ |
М м | эм | م | M m | M m | /m/ |
Н н | эн | ن | N n | N n | /n/ |
Ң ң | ың | ڭ | Ñ ñ | Ŋ ŋ | /ŋ/ |
О о | о | و | O o | O o | /o/ |
Ө ө | ө | ۅ | Ö ö | Ɵ ɵ | /ø/ |
П п | пe | پ | P p | P p | /p/ |
Р р | эр | ر | R r | R r | /r/ |
С с | эс | س | S s | S s | /s/ |
Т т | те | ت | T t | T t | /t/ |
У у | у | ۇ | U u | U u | /u/ |
Ү ү | ү | ۉ | Ü ü | Y y | /y/ |
Ф ф | эф | ف | F f | F f | /f/ |
Х х | ха | ح | H h | X x (H h 1928-1938) | /χ/ (=/k/) |
Ц ц | це | تس | C c | Ts ts | /ʦ/ |
Ч ч | че | چ | Ç ç | C c | /tʃ/ |
Ш ш | ша | ش | Ş ş | Ş ş | /ʃ/ |
Щ щ | ща | - | Şç şç | Şc şc | /ʃtʃ/, /ʃː/ |
Ъ ъ | ажыратуу белгиси | - | - | - | - |
Ы ы | ы | ى | İ i | Ь ь | /ɯ/ |
Ь ь | ичкертүү белгиси | - | - | - | - |
Э э | э | ه | É é | E e | /e/ |
Ю ю | ю | يۋ | Yu yu | Yu yu | /ju/, /jy/ |
Я я | я | يا | Ya ya | Ya ya | /ja/, /jɑ/ |
Sayılar
Sayı | Kırgızca (Kiril) | Okunuşu | Sayı | Kırgızca (Kiril) | Okunuşu |
1 | бир | bir | 7 | жети | ceti |
2 | эки | eki | 8 | сегиз | segiz |
3 | үч | üç | 9 | тогуз | toguz |
4 | тѳрт | tört | 10 | он | on |
5 | беш | beş | 20 | жыйырма | cıyırma |
6 | алты | altı | 100 | жүз | cüz |
Kaynakça
- ^ "Kyrgyz alphabet, language and pronunciation". 17 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2007.
Yazı sistemi, alfabe veya harf ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |