Sandal ağacı

Sandal ağacı
	Sandal ağacı'nın yaprakları.
Korunma durumu
	; Hassas (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Plantae;
Klad	Angiosperms (Kapalı tohumlular);
Klad	Eudicots (İki çenekliler);
Klad	Core eudicots;
Takım:	Santales;
Familya:	Santalaceae;
Cins:	Santalum;
Tür:	S. album;
İkili adlandırma
	Santalum album; L.

Sayfanın 6 Aralık 2020 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.

Sandal ağacı (Santalum album), Santalaceae familyasından tropik bir ağaç türü.

Hoş kokusu ve tıbbi yararlılıkları ve kaliteli ağaç dokusu sebebiyle ticari olarak da yararlanılmaktadır. Kültür türleri ticari amaçlı olarak insan eliyle yetiştirilse de, doğadaki yabani sandal ağaçlarının durumu azalan orman alanları ve kesilen ağaçlar yüzünden büyük tehlike altındadır. Bu ağaç Türkiye'de sıklıkla halk arasında "sandal ağacı" olarak da adlandırılan kocayemiş ile akraba olan Arbutus andrachne ile karıştırılmakla birlikte bu türle hiçbir alakası yoktur.

Ağaçları ağır, sarı ve ince tanelidir ve diğer birçok aromatik ağacın aksine kokularını onlarca yıl korurlar. Sandal ağacı yağı kullanım için ağacından çıkarılır. Sandal ağacı African blackwood 'dan sonra dünyanın en pahalı ikinci ağacıdır.^[1] Agarwood, Afrika kara ağaçlarından daha pahalı aromatik ağaç üretir. Afrika kara ağacı ve sandal ağacı ahşap işlemede kullanılır. Sandal ağacı ahşap işleme için kullanılan en pahalı ahşap (Afrika kara ağacından sonra) ve aroma için ikinci en pahalı ağaç olabilir (agarwood'dan sonra). Hem Yavaş büyüyen ağacı hem de yağı çok değerli ayırt edici bir koku üretir.

Özellikleri

Sandal ağacının boyu 4 ila 9 metre arasında değişir. Ağaç 100 yaşına kadar yaşayabilir. Kökler dik iken gelişigüzel yayılmaya başlar. İnce, mızrak biçiminde yaprakları vardır. 3 yıl içinde büyüyen ağaç meyve verecek hale gelir ancak tam veriminde ağacın meyve verebilmesi ancak beşinci yıldan sonra görülür. Azonal topraklarda yetişir. Hoş kokusu sebebiyle dallarından ve gövdesinden özellikle Hindistan ve Uzak Doğu'da tütsü üretiminde yararlanılır, bunun dışında ağaçtan elde edilen kokulu yağ, sanayi ve parfümeri de kullanılır.

Gerçek sandal ağaçları

Sandal ağaçları orta büyüklükte yarıparazitik ağaçlardır ve Avrupa ökseotu ile aynı botanik ailesinin parçasıdır. Bu grubun önemli üyeleri Hint sandal ağacı ( Santalum album ) ve Avustralya sandal ağacı ( Santalum spicatum ); cinsindeki diğerlerinin de kokulu ahşapları vardır. Bunlar Hindistan, Nepal, Bangladeş, Pakistan, Sri Lanka, Avustralya, Endonezya, Hawaii ve diğer ülkelerde Pasifik Adalarında bulunur.

S. album Güney Hindistan'a özgü tehdit altındaki bir türdür ve Western Ghats ve Kalrayan ve Shevaroy Hills gibi birkaç dağlık alanlarda yetişir. Hindistan, Pakistan ve Nepal'deki sandal ağaçları devlete ait olmasına ve hasatının kontrol altında olmasına rağmen birçok ağaç yasadışı olarak kesilmektedir. Sandal ağacı yağı fiyatları son zamanlarda kg başına 2.000 $ 'a çıktı.

Kırmızı sanders, Seshachalam, Veliganda, Lankamala ve Palakonda tepe aralıklarına endemiktir, Rayalaseema bölgesindeki Kurnool ve Kadapa, Chittoor ilçelerinde ve Nellore‘nin kısımlarında ve Andhra Pradeş’teki Prakasam’da, Karnataka’nın (eski adıyla Mysore Eyaleti) Mysore bölgesi’nde bulunur ve güney Hindistan'daki Kerala’daki marayoor ormanlarının kalitesi yüksektir.

Ekonomik sömürü için Tamil Nadu'da uluslararası yardım ile yeni plantasyon oluşturuldu. Batı Avustralya'daki Kununurra 'da Hint sandal ağacı büyük ölçekte yetiştirilir. Bu tür ticari yağ üretiminde kullanılan sandal ağacının birincil kaynağıdır ve Batı Hint Sandal Ağacı Amyris balsamifera ile karıştırılmamalıdır.

S. ellipticum , S. freycinetianum ve S. paniculatum , Hawaii sandal ağacı ( ʻ iliahi ) de kullanıldı ve yüksek kaliteli kabul edildi. Bu üç tür 1790-1825 yılları arasında ağaçların temini bitmeden bitirildi (dördüncü tür S. Haleakalae , sadece subalpin alanlarda meydana gelir ve asla ihraç edilmez). S. freycinetianum ve S. paniculatum bugün nispeten yaygın olmasına rağmen, eski bolluklarını veya boyutlarını geri kazanmamışlardır ve S. eliptik nadirdir.

Dağılışı

Sandal ağacı'nın anavatanı Hindistan yarımadası, Avustralya ve Doğu Endonezya'dır. Günümüzde ise Çin, Sri Lanka, Filipinler gibi çeşitli ülkelerin ormanlarına yayılmıştır.

Kaynakça

^ Kumar, A. N. Arun; Joshi, Geeta; Ram, H. Y. Mohan (25 Aralık 2012). "Sandalwood: history, uses, present status and the future" (PDF). Current Science. 103 (12). 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2020.

[1] Kumar, A. N. Arun; Joshi, Geeta; Ram, H. Y. Mohan (25 Aralık 2012). "Sandalwood: history, uses, present status and the future" (PDF). Current Science. 103 (12). 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2020.

[1]