1947 Texas City faciası

Vikipedi, özgür ansiklopedi
SS Wilson B. Keene, facianın ikinci patlamasında yok edildi

1947 Texas City faciası, 16 Nisan 1947'de Galveston Körfezi'ndeki Texas City Limanı'nda meydana gelen bir endüstriyel kazaydı. Bu, Amerika Birleşik Devletleri tarihindeki en ölümcül endüstriyel kazaydı ve tarihin nükleer olmayan en büyük patlamalarından biriydi. Fransız tescilli SS Grandcamp (limanda demirli) gemisinde sabahın ortasında bir yangın başladı ve yaklaşık 2.300 ton (2.100 metrik ton) amonyum nitrat yükünü patlattı.[1] Bu, diğer gemilerde ve yakındaki petrol depolama tesislerinde zincirleme bir yangın ve patlama reaksiyonu başlattı ve Texas City itfaiye teşkilatının bir üyesi dışında en az 581 kişiyi öldürdü.[2]

Facia, 1946 Federal Haksız fiil Talepleri Yasası uyarınca, 8485 mağdur adına Birleşik Devletler hükûmetine karşı toplu dava açtı.

Gemiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Grandcamp, yakın zamanda yeniden etkinleştirilen 437 fit uzunluğunda (133 m) bir Liberty gemisiydi. Aslen 1942'de Los Angeles'ta SS Benjamin R. Curtis olarak adlandırılan gemi, Pasifik harekâtında görev yaptı görev yaptı ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra Philadelphia'da kızağa çekildi.[3] Bir Soğuk Savaş jesti olarak, gemi, Avrupa'daki diğer çabalarla birlikte Fransa'nın yeniden inşasına yardımcı olmak için Amerika Birleşik Devletleri tarafından Fransız Hattı'na atandı. Açık denizlerde çok yaygın bir yük olan amonyum nitratın yanı sıra, güvertede hafif silah mühimmatı, makineler ve sisal sicim balyaları taşıyordu. Limandaki başka bir gemi, SS High Flyer, SS Grandcamp'tan yaklaşık 600 fit (200 m) uzakta demirlenmişti. High Flyer, ek olarak 961 küçük ton (872 t) amonyum nitrat[1] ve 1.800 küçük ton (1.600 t) kükürt taşıyordu. İki gemideki amonyum nitrat ve bitişikteki depodaki gübre, Avrupa'daki çiftçilere ihraç edilmek üzere tasarlandı. Grandcamp, liman otoritesinin amonyum nitratın yüklenmesine izin vermediği Houston'dan gelmişti.

Kargo[değiştir | kaynağı değiştir]

Gübre veya patlayıcı olarak ihtiyaç duyulan Amonyum Nitrat, Nebraska ve Iowa'da üretildi ve grandcamp'a yüklenmeden önce demiryolu ile Texas City'ye gönderildi.[4] Nem topaklanmasını önlemek için kil, petrolatum, rosin ve parafin mumu ile karıştırılmış patentli bir işlemle üretilmiştir. Kağıt torbalarda paketlenmiş, daha sonra kimyasal aktivitesini arttıran daha yüksek sıcaklıklarda taşınmış ve depolanmıştır. Longshoremen, torbaların yüklemeden önce dokunmak için sıcak olduğunu bildirmişti.

Yangın[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Nisan 1947'de saat 8:00 civarında sabah, Grandcamp'ın kargo bölümünde o hala demirliyken duman görüldü. Sonraki bir saat boyunca, yangını söndürme ve kontrol altına alma girişimleri başarısız oldu, yangını söndürmek için her çabadan sonra ateş tekrar ortaya çıkıyordu.

Sabah 9:00'dan kısa bir süre önce, kaptan adamlarına kargoyu korumak ve yangınları söndürmek için buhar borularının verildiği bir yangınla mücadele yöntemi olan ambarı buharla çalıştırmalarını emretti. Amonyum nitrat bir oksitleyici olduğundan, bu nedenle buharın söndürme özelliklerini nötralize ettiği için bunun etkili olması olası değildi. Buhar, gemi ambarındaki zaten yoğun olan ısıyı artırırken, amonyum nitratı nitröz okside dönüştürerek yangına katkıda bulunmuş olabilir.[5]

Yangın, kıyı şeridi boyunca güvenli bir mesafede olduklarına inanan seyircileri çekti.[6] Sonunda, geminin içindeki buhar basıncı, kapakları patlattı ve sarı-turuncu duman çıktı. Bu renk, nitrojen dioksit dumanları için tipiktir.[1] Dumanın olağandışı rengi daha fazla izleyici çekti. Seyirciler ayrıca yanaşmış geminin etrafındaki suyun sıcaktan kaynadığını ve gövdeye değen suyun buharlaşarak buhara dönüştüğünü de kaydetti. İçerideki buharın basıncı arttıkça kargo ambarı ve güverte şişmeye başladı.

Patlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu 2 tonluk çapa, Grandcamp patladığında 1,6 milden fazla fırlatıldı

Sabah 9:12'de, amonyum nitrat, ısı ve basıncın birleşiminden patlama eşiğine ulaştı.[7] Tekne patlayarak liman genelinde büyük tahribat ve hasara neden oldu. Muazzam patlama, Texas kıyı şeridinden yaklaşık 100 mil (160 km) uzaklıkta tespit edilebilen 15 fit (4,5 m) bir dalga üretti. Patlama, karada yaklaşık 1000 binayı yerle bir etti. Grandcamp patlaması Monsanto Chemical Company tesisine zarar verdi ve deniz kıyısındaki rafinerilerin ve kimyasal tankların yanmasına neden oldu. Geminin yükünden düşen yanan sicim balyaları hasarı artırdı ve Grandcamp'ın çapası şehrin dört bir yanına fırlatıldı. Yakınlarda uçan iki gezi uçağı havada uçarken,[8] 16 km uzakta Galveston'daki pencerelerin yarısı paramparça oldu.[9] Patlama, geminin çeliğinin yaklaşık 6.350 tonunu (5.760 metrik ton) havaya uçurdu.

Resmi zayiat tahminleri, Grandcamp'ta kalan tüm mürettebat dahil olmak üzere toplam 567'ye ulaştı. 28 kişilik Texas City gönüllü itfaiye teşkilatının bir üyesi hariç tümü, gemide çıkan yangınla mücadele ederken rıhtımdaki ilk patlamada öldü. Texas City'de yangınlar devam ederken, diğer bölgelerden ilk müdahale ekipleri başlangıçta facia bölgesine ulaşamadı.

İlk patlama, yakındaki kargo gemisi High Flyer'da amonyum nitratı ateşledi. Ekipler, High Flyer'ı hareket ettirmek için çapasından ve diğer engellerden kurtarmaya çalışmak için saatler harcadı, ancak başarılı olamadı. 5 saatten fazla bir süre boyunca ambardan duman görüldü ve Grandcamp'taki patlamalardan yaklaşık 15 saat sonra, High Flyer patladı, yakındaki SS Wilson B. Keene'yi yıktı, en az iki kişiyi daha öldürdü ve hasarı artırdı. High Flyer'daki pervanelerden biri havaya uçtu ve ardından neredeyse bir mil içeride bulundu. Şimdi bir anıt parkın parçası ve Grandcamp'ın çapasının yakınında bulunuyor. Pervane birkaç yerinden çatlamış ve bir kanadın büyük bir parçası eksik.

Grandcamp'taki ilk yangının nedeni hiçbir zaman belirlenemedi. Bir gün önce atılan bir sigarayla başlamış olabilir, yani patlamanın olduğu günün sabahında yangın fark edildiğinde geminin kargosu gece boyunca için için yanıyordu.[1]

Facianın ölçeği[değiştir | kaynağı değiştir]

1 numaralı slipin yanında beş katlı bir kauçuk fabrikası

Texas City faciası genellikle Amerikan tarihinin en kötü endüstriyel kazası olarak kabul edilir.

Ölenlerin 405'inin kimliği belirlendi ve 63'ünün kimliği henüz belirlenemedi. Son kalıntılar, Texas City'nin kuzeyindeki Musa Gölü yakınlarındaki bir anıt mezarlığa yerleştirildi. Ek olarak 113 kişi kayıp olarak sınıflandırıldı, çünkü hiçbir tanımlanabilir parça bulunamadı. Bu rakam, Grandcamp patladığında gemide bulunan itfaiyecileri içeriyor. Ziyarete gelen denizciler, nüfus sayımı yapmayan işçiler ve aileleri ve sayısız gezgin de dahil olmak üzere yüzlerce kişinin öldürüldüğüne dair bazı spekülasyonlar var ama sayılamayacak kadar çok. Ancak rıhtımdan 21 m'ye kadar yakın mesafedeki insanlar arasında hayatta kalanlar da vardı. Kurbanların cesetleri hızla yerel morgu doldurdu. Aile veya arkadaşlar tarafından kimlik tespiti için yerel lisenin spor salonuna birkaç ceset yerleştirildi.

Patlamadan 1⁄4 mil (400 m) uzakta bir park yeri

5.000'den fazla kişi yaralandı ve 1.784 kişi 21. bölge hastanesine kaldırıldı. 500'den fazla ev yıkıldı, yüzlercesi hasar gördü ve 2.000 kişi evsiz kaldı. Liman yıkıldı ve birçok işletme yerle bir oldu ve yandı. 1.100'den fazla araç hasar gördü ve 362 yük vagonu yok edildi; maddi hasarın 100 milyon dolar [10] olduğu tahmin edildi (2020 11 milyar dolara eşdeğer).

Grandcamp'ın 2 kısa tonluk (1.8 metrik ton) çapası 1,62 mil (2,61 km) fırlatıldı ve 10 fitlik (3 m) bir kraterde bulundu. Bir anıt parkta kuruldu. Diğer ana 5 kısa tonluk (4.5 metrik tonluk) çapa, Texas City Dike'nin girişine 1⁄2 mil (800 m) fırlatıldı. Girişte "Texas şeklindeki" bir anıtın üzerinde durmaktadır. Yanan enkaz, düzinelerce petrol depolama tankı ve kimyasal tank dahil, kilometreler içindeki her şeyi tutuşturdu. Yakınlardaki Galveston, Texas şehri, açıkta kalan her dış yüzeyde tortu bırakan yağlı bir sisle kaplıydı.

İtfaiye kayıpları[değiştir | kaynağı değiştir]

Texas City Afet İtfaiyeciler Anıtı

Texas City'deki ölümlerin ve hasarların bir kısmı, birkaç kimyasal tesisin (Monsanto ve Union Carbide dahil), petrol deposunun ve patlamaların yakınındaki diğer tesislerin yıkılması ve ardından yanmasından kaynaklanıyordu. Yanan geminin yanındaki rıhtımda bulunan Texas City gönüllü itfaiye teşkilatının 28 üyesinden 27'si ve Texas City Heights Gönüllü İtfaiye Teşkilatı'nın 4 üyesinden 3'ü öldü. İlk çağrıya yanıt vermeyen bir itfaiyeci olan Fred Dowdy, 100 km'ye kadar mesafedeki topluluklardan gelen diğer itfaiyecileri koordine etti. Heights Gönüllüsü itfaiyecilerinden tek kurtulan Alvin Fussell, radyoda yangını duyduğunda Alvin'de çalışmaya gidiyordu. Sonunda Los Angeles kadar uzaklardan 200 itfaiyeci geldi. Facia sonucu çıkan yangınlar, faciadan bir hafta sonra hala yanıyordu ve vücudun iyileşme süreci yaklaşık bir ay sürdü. Texas City'nin dört itfaiye aracı da bükülmüş ve yanmıştı.

Tepkiler ve yeniden yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Facia, ülkenin dört bir yanından gelen yardım teklifleriyle ulusal medyanın ilgisini çekti. Bağışları işlemek için çeşitli fonlar kuruldu, özellikle de şehrin belediye başkanı Curtis Trahan tarafından oluşturulan Texas City Yardım Fonu.[11] Şehir ve facianın kurbanları için en büyük bağış toplama çabalarından biri, o zamanlar Galveston'da organize suç işleyen iki kardeşten biri olan Sam Maceo tarafından organize edildi. Maceo, adada Phil Harris, Frank Sinatra ve Ann Sheridan gibi sanatçılarının yer aldığı büyük ölçekli bir yardım düzenledi.[12][13] Texas City Yardım Fonu, 1 milyon dolardan (bugünün şartlarıyla 12,3 milyon dolar) fazla para topladı. Yangın sigortası talepleri için yapılan ödemeler yaklaşık 4 milyon dolara (bugünün şartlarıyla 45,8 milyon dolar) ulaştı.

Faciadan sonraki günlerde, patlamalarda tesislerini kaybeden büyük şirketler Texas City'de yeniden inşa planlarını ve bazı durumlarda operasyonlarını genişletmeyi planladıklarını açıkladılar. Bazı şirketler, daha önce yıkılan tesislerde çalışmış olan tüm saatlik işçileri yeniden inşa etme planlarıyla birlikte tutma politikaları uyguladı. Endüstriyel yeniden yapılanmanın maliyet tahminleri yaklaşık 100 milyon dolar (enflasyona göre 1,16 milyar dolar) olarak tahmin edildi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d "Texas City, Texas Disaster". Fire Prevention and Engineering Bureau of Texas. 29 Nisan 1947. 28 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014. 
  2. ^ The Texas City Disaster, 1947. University of Texas Press. 1997. s. 100. ISBN 0-292-77723-X. 
  3. ^ Catastrophe: A Guide to World's Worst Industrial Disasters. Alpha Editions. 2015. ISBN 978-93-85505-17-1. 
  4. ^ "Fertilizer explosion kills 581 in Texas". HISTORY. 28 Temmuz 2019. 8 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020. 
  5. ^ "Fire on the Grandcamp". Moore Memorial Public Library. 23 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014. 
  6. ^ "Pyrotechnics, Explosives & Fireworks". Greg Goebel / Advameg, Inc. 2 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Hundreds killed, thousands injured in Texas City disaster of 1947". abc13. 16 Nisan 2019. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020. 
  8. ^ Engines of our Ingenuity: No. 1138: The Texas City Disaster. Radio broadcast: University of Houston. 1996. 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  9. ^ "The First Explosion – 1947 Texas City Disaster". www.texascity-library.org. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Fertilizer explosion kills 581 in Texas – Apr 16, 1947 – HISTORY.com". 8 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Stephens (1997), p. 104–105.
  12. ^ Galveston: a history and a guide. Austin: University of Texas Press. 2000. s. 176. ISBN 0-292-72049-1. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 
  13. ^ City on Fire: The Explosion That Devastated a Texas Town and Ignited a Historic Legal Battle. Harper. 2003. s. 201. ISBN 978-0-06-095991-3. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nihai raporlar
  • Fransız Buharlı Gemi Grandcamp ve ABD Buharlı Gemilerindeki Yangınlar ve Patlamalardan Kaynaklanan Kayıpların Soruşturulmasına İlişkin Kurul Soruşturma Tutanakları Kaydı. 538-550 29 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yasal belgeler
Koleksiyonlar ve galeriler
Diğer bağlantılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=1947_Texas_City_faciası&oldid=32511536" sayfasından alınmıştır