Şah Abbas Kervansarayı (Gence)
| Şah Abbas Kervansarayı | |
|---|---|
 | |
| Yerel ad | |
| Konum |  Gence, Azerbaycan |
| Kuruluşu | 17 yüzyıl |
Şah Abbas Kervansarayı - Şah Abbas'ın emriyle Gence'de inşa edilen bir kervansaray. Kervansaray yer altı yollarıyla Çökek Hamamı ve Şah Abbas Camii'ne bağlanıyordu.
Anıt, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 2 Ağustos 2001 tarih ve 132 sayılı kararıyla ulusal öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edildi.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kervansaray'ın inşasına 1606 yılında Şah Abbas Safavi'nin emriyle başlandı.[1] Binanın tasarımı ve inşaatı Şeyh Bahaeddin tarafından yönetildi. Pişmiş kırmızı tuğlalardan yapılmış iki katlı bina 1613-1614'te hizmete girdi.
Rus şair Yakov Polonsky, 19. yüzyılın ortalarında Gence'yi ziyaret ederken Şah Abbas kervansarayında birkaç gün kalmıştı. Daha sonra 1847'de Zakavkazsky vestnik gazetesinin 21. sayısında yayınlanan "Gence" makalesinde şehir ve bu kervansaray hakkındaki izlenimlerini yayınladı.[2]
1905 yılında Gence'de Ermenilerin gerçekleştirdiği katliam sırasında bu kervansaray da yakılmış ve anıt büyük zarar görmüştür.[3] Firudin Bey Koçerli, kervansarayın yakılmasıyla ilgili olarak anılarında şunları yazmıştır:
| “ | 1905 belgesi ermeniler yüzünden günümüze ulaşamamıştır. Şah Abbas kervansarayı yakıldı.[4] | ” |
Nisan işgalinden sonra[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan'ın Bolşevikler tarafından işgal edilmesinden sonra kervansaray 1930 yılına kadar faaliyet göstermiştir. 1970'lerde Şah Abbas ve Uğurlu Han kervansaraylarında sanatçı Cavanşir Mammadov'un rehberliğinde karmaşık sanatsal tasarım, restorasyon ve güzelleştirme çalışmaları yapıldı. Daha sonra kervansarayda "Azerbaycan minyatürleri" müzesi, "Mahsati Gencevi" kadın yaratıcılığı müzesi kuruldu.[5] Binanın cephesine şaire Mehsati Gencevi'nin heykeli yerleştirildi.[6]
Bağımsızlıktan sonra[değiştir | kaynağı değiştir]
Anıt, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 2 Ağustos 2001 tarih ve 132 sayılı kararıyla ulusal öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edildi.[7]
Gence Koleji bir süre için kervansaray binasında yer almıştır. Restorasyon çalışmaları 2011 yılında başladı. İnşaat ve restorasyon sürecinde Şeki'de üretilen bir milyon kırmızı tuğla kullanıldı. Restorasyon çalışmalarında ağırlıklı olarak kil ve kum karışımı olmak üzere 17. yüzyılda kullanılan malzemelerin aynısı kullanılmıştır. Kervansarayın tarihi önemini korumak için daha önce inşa edilmiş olan ek yapılar sökülmüştür. Tarihi eserin güçlendirilmesi tamamlandı, hasarlı bölümler onarıldı ve elektrik hatları döşendi. Kervansarayın çatısı değiştirildi, cephenin tehlike altındaki sağ duvarı restore edildi ve binanın tüm hücreleri ve odaları eski ihtişamına kavuşturuldu.[8]
Şah Abbas Kervansarayı, bitişiğindeki Uğurlu Han Kervansarayı ile birlikte restore edildi.[9] İki kervansaray birlikte 120 odaya, 900 m² uzunluğunda bir koridora, 4 iç ve 3 dış girişe sahiptir. Restorasyondan sonra bir otel kompleksi olarak işlev görmektedirler.[10]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Kervansaray dörtgen planlıdır. Binanın arka avlusu boyunca çınar ağaçlarının dikili olduğu iki avlusu vardır. Binanın orta kısmı sekiz küçük ve büyük kubbeli revaktan oluşurken, yanlarda büyük tonozlu revaklar bulunmaktadır. Kervansarayda bir bodrum, bir mutfak, misafirler için küçük ve büyük odalar, mallar için depolama alanları, avluda bir açık hava çayevi, çok sayıda oda ve depo bulunmaktadır.[2]
Binanın birinci katı 17 büyük tonozdan oluşmaktadır. Birinci katın sağ ve sol taraflarının iç duvarlarında sekilere benzer nişler inşa edilmiş ve iç aydınlatma için lambaların yanı sıra avizeler de kullanılmıştır. Yapının bu bölümünde pencere bulunmamaktadır. İkinci katı destekleyen sütunlar 44 sütundan oluşur ve kervansarayın içinde yer alır. Sütunların kapladığı yüksek iç mekânın tavanında sekiz köşeli yıldız şeklinde ağ örgülü bir desen kompozisyonu vardır. Burada, iç aydınlatma ihtiyacı göz önünde bulundurularak iç mekanın karartılması sorunu, sekiz köşeli ajurlu bir yıldızın kullanılmasıyla çözülmüştür. Buna ek olarak, tavanın orta kısmı süs unsurlarıyla sıkıca örülmüş bir tasarıma sahiptir. Dekoratif unsurlar merkezden kenarlara doğru yayılarak kompozisyondaki gerilimi azaltıyor ve bir özgürlük hissi yaratıyor.[5]
Kervansarayda 54 tek kişilik oda, 15 büyük oda, bir kulübe, bir mutfak, bir çayevinin yanı sıra diğer amaçlı odalar, bir çatı ve depo odaları bulunmaktadır. Kervansaray yer altı yollarıyla Çökek Hamamı ve Şah Abbas Camii'ne bağlanıyordu.[8]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Şah Abbas karvansarasında aparılan bərpa işləri bu il başa çatacaq" (Azerice). mct.gov.az. 23 Şubat 2018. 13 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
- ^ a b Nigar Kərimova (11 Ekim 2015). "Gəncə Karvansaraları" (Azerice). Azərbaycan Yazıçılar Birliyi. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023.
- ^ "Gəncənin Şah Abbas karvansarasında aparılan bərpa işləri bu il tamamlanacaq" (Azerice). azertag.az. 15 Ocak 2018. 13 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
- ^ "Gəncədə 400 illik tarixə malik olan Şah Abbas karvansarayı" (Azerice). gencexeber.az. 16 Şubat 2022. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023.
- ^ a b Anar Burcəliyev (15 Mart 2019). "Gəncəni gözəlləşdirən Şah Abbas və Uğurlu xan karvansaraları" (Azerice). medeniyyet.az. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023.
- ^ Emil Eyyubov (27 Temmuz 2018). "Seven magnificent caravanserais of Azerbaijan" (İngilizce). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 13 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
- ^ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (Azerice). mct.gov.az. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023.
- ^ a b "Gəncə şəhərindəki Şah Abbas karvansarayının bərpası başa çatmaq üzrədir" (Azerice). Azerbaycan Devlet Haber Ajansı. 23 Ağustos 2018. 13 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
- ^ "İlham Əliyev Gəncədə "Şah Abbas" və "Uğurlu Xan" karvansara kompleksinin bərpadan sonra istifadəyə verilməsi mərasimində iştirak edib" (Azerice). president.az. 24 Haziran 2020. 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
- ^ "Gəncədəki tarixi karvansara hotelə çevrildi" (Azerice). oxu.az. 6 Temmuz 2020. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.