Ümmügülsüm
| Ümmügülsüm | |
|---|---|
| Kendi dilinde adı | Ümmügülsüm Rəsulzadə |
| Doğum | 1899 Novhanı, Bakü Guberniyası, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 1944 Şamahı, Azerbaycan SSC, Sovyetler Birliği |
| Defin yeri | Şahendan |
| Meslek | şair, yazar |
| Milliyet | Azerbaycanlı |
| Evlilik | Seyyid Hüseyin Sadık |
| Çocuklar | Oktay Sadıkzade Toğrul Sadıkzade Kumral Sadıkzade |
Ümmügülsüm Resulzade (Azerice: Ümmügülsüm Rəsulzadə) veya Ümmügülsüm Sadıkzade (Azerice: Ümmügülsüm Sadıqzadə; 1899, Novhanı – 1944, Şamahı), Azerbaycanlı şairdi.
Müsavat Partisi'nin kurucularından Muhammet Ali Resulzade'nin kız kardeşi, Müsavat Partisi ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Milli Konseyi'nin başkanlığını yapmış Muhammed Emin Resulzade'nin kuzeni ve baldızıydı.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ümmügülsüm 1899'da Novhanı köyünde dindar bir ailede, Abdülaziz'in çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.[1] Evde babasından Arapça ve Farsça öğrenmiştir.[2]
1908'de şiir yazmaya başlamıştır[3] Şiir ve öyküleri İqbal, Yeni iqbal, Açıq söz, Qurtuluş, Dirilik, Məktəb, Qardaş köməyi, Azərbaycan gibi gazete ve dergilerde yayınlanmıştır.[4] 1914'te öyküleri basında yayınlanmaya başlamış[5] ve 1915'te Solğun çiçək adlı öyküsü Qurtuluş dergisinin açtığı yarışmada ödül almıştır.[3]
1918–1920 yıllarında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla ilgili olarak Türk ordusuna, Ey türk oğlu!, Çəkil, dəf ol!, Əsgər anasına, Dərdli nəğmə, Yurdumuzun qəhrəmanlığına, Yollarını bəklədim gibi şiirler yazmıştır. Nisan işgalinden sonra Hicran ve Bayrağım enərkən şiirlerini yazmıştır. Bayrağım enərkən şiirini 3 Mayıs 1920'de Azerbaycan bayrağının parlamento binasından kaldırılmasıyla ilgili olarak yazmıştır.[6][7] Bu şiirler 1920'li ve 1930'lu yıllarda Türkiye'deki Azerbaycanlı siyasi göçmenler arasında geniş çapta dağıtılmıştır. İşgalden sonra ailesiyle birlikte Hızı'ya taşınmıştır.
1937'de kocası Seyid Hüseyin tutuklanınca,[8] Ümmügülsüm de "halk düşmanının eşi" olarak hapse atılmıştır. Evinde arama yapılmış ve mal varlığına el konulmuştur. Hapishanede kaldığı süre boyunca yazıları yasaklanmıştır. Bayıl hapishanesindeyken Qala xatirələrim başlıklı bir anı yazmıştır. Bayıl hapishanesinde birkaç ay tutuklu kaldıktan sonra 8 yıl hapis cezasına çarptırılmış ve Mordovya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ndeki Temlag çalışma kampına gönderilmiştir.[9]
Ümmügülsüm, 1943'te SSCB İçişleri Halk Komiserliği'ne başvurarak serbest bırakılmasını istemiştir. Nisan 1944'te hapisten çıkmıştır. Bakü'de birkaç gün yaşadıktan sonra şehirde ikamet etmesine izin verilmemiş,[10] bu yüzden Şamahı'ya taşınmıştır. Birkaç ay Şamahı'da yaşamış ve Eylül 1944'te 45 yaşında vefat etmiştir.[11] Şahendan mezarlığına defnedilmiştir.
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Müsavat Partisi'nin kurucularından Muhammet Ali Resulzade'nin kız kardeşi, Müsavat Partisi ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Milli Konseyi'nin başkanlığını yapmış Muhammed Emin Resulzade'nin kuzeni ve baldızıydı.[12] 1916'da Celil Memmedguluzade'nin Ölülər adlı oyununun Tağıyev Tiyatrosu'nda ilk gösterimi sırasında yazar Seyid Hüseyin ile tanışmış, daha sonra 1920'de onla evlenmiştir.[13]
Bu evliliğinden Kumral Sadıkzade adında yazar olan bir kızı ve ressam olan Oktay ve Toğrul adında üç oğlu olmuştur. En küçük oğlu Çağatay ise istihkam taburunda görev yapmıştır ancak zorlu koşullarda çalıştığı için ağır bir tüberküloz hastalığına yenik düşmüş ve 24 yaşında vefat etmiştir. Oktay Sadıkzade, Azerbaycan Cumhuriyeti Halk Ressamı olarak tanınmıştır.[14]
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Kızı Kumral Sadıkzade, Son mənzili Xəzər oldu adlı romanının kitabının ikinci bölümünü Ümmügülsüm'e ithaf etmiştir.[15] 18 Aralık 2022'de Bakü Sanat Galerisi'nde Ümmügülsüm'ün anısına ithaf edilen Çəmən ayrısı başlıklı sergi açılmıştır.[16]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Bağırzadə, Nəcibə (2018). Vətən ayrısı Rəsulzadələr. Bakı: Ecoprint.
- ^ Morkoç, Ayvaz (31 Ağustos 2021), "Azerbaycan'ın istiklal şairesi Ümmügülsüm Sadıqzade", Journal of Social and Humanities Sciences Research, s. 2238
- ^ a b tərtib edən Aydın Hüseynzadə (1992). Gözümüz yaşlıdır, sinəmiz dağlı. Bakı: Nicat nəşriyyatı. s. 4.
- ^ "101 yaşlı "Azərbaycan"". worldinfo.az (Azerice). 1 Ocak 1970. 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ Aydın Hüseynzadə (2005). İstiqlal şairi Ümmügülsüm. Baku: Chashioghlu. s. 19.
- ^ Nasiman Yagublu (2018). Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı Ensiklopediyası. Baku: Qanun Nəşriyyatı. s. 110. ISBN 978-9952-36-521-4.
- ^ "Ümmügülsüm xanımdan yeni soraq – Vəfatından bir il sonra yazılan məqalə". Teleqraf.com (Azerice). 24 Nisan 2023. 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ "Садыгзаде Сеид Гусейн Мир Казым оглы (1887)" (Azerice). ru.openlist.wiki. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023.
- ^ Nazim İbrahimov (1999). Min beş yüz ilin oğuz şeri. Antologiya (PDF). I. Baku: Azernashr. s. 711. 18 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ "Gecikmiş etiraf..." web.archive.org. 31 Ocak 2017. 31 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ "Cavid ona elçi gəldi, ərini güllələyib Xəzərə atdılar, öz qəbri 57 il sonra tapıldı - Rəsulzadənin baldızı, Azərbaycanın ilk yazıçı qadını..." Kulis.az (Azerice). 8 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ Bağırzadə, Nəcibə (2018). Vətən ayrısı Rəsulzadələr. Baku: Ecoprint. s. 176.
- ^ tərtib edən Aydın Hüseynzadə (1992). Gözümüz yaşlıdır, sinəmiz dağlı. Baku: Nicat nəşriyyatı. s. 1.
- ^ Gumral Sadigzade (2002). Mənim nakam qardaşım. Baku: Chashıoghlu. s. 5.
- ^ Niyarlı, Mənzər (16 Şubat 2019). "Seyid Hüseyn yadigarı - Qumral Sadıqzadə". Ədəbiyyat qəzeti. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ ""Çəmən ayrısı" – Ümgülsüm Sadıqzadə yad olunub". medeniyyet.az. 18 Aralık 2022. 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.