Ülker (mitoloji)
Ülker, Asya Türk mitolojisinde farklı anlatılara konu olan ve gökyüzündeki yedi yıldızdan oluşan küme ile ilişkilendirilen kavram.
Söylenceler[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Kırgız efsanesinde "Meçin" adlı böceğin Tanrı tarafından Ülker yıldızına dönüştürüldüğü söylenmektedir.[1]
Uygur Türkerindeki bir söylencede ise Güneş’e karşılıksız bir aşk duyan Ülker, bu aşkını açıklamak için Çolpan (Venüs) yıldızından yardım almaktadır. Bu efsaneye göre Güneş aslında Ay’ı sevmektedir ve bundan dolayı Ülker, Ay’ı kıskanır. Anlatıda “Ülker yıldızı, gece olmadan önce elindeki değneği Güneş'in kalbine saplamış. Değnek maşa gibi kızardığı için Güneş bunu sezmemiş. Değnek kıpkırmızı kor gibi olunca, Ülker yıldızı alta geçmiş ve uykuya dalmış olan güzel Ay'ın kutlu yüzüne değneği saplayıvermiş" ifadeleri yer almaktadır. Böylece Ay'ın yüzünde kara bir leke kalır.[2]
Astronomide[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülker Takımyıldızı Türklerin en eski kozmolojik figürlerinden biridir.[3] Anadolu’da mevsim döngüleri bu yıldız grubuna göre belirlenir. Yakut Türkleri'nin mitolojik inançlarına göre bir zamanlar gök kubbesi delikmiş. Gökteki deliklerden dünyaya soğuk doluyormuş. Soğuğu kesmek için, Yakutların efsanevî bir kahramanı 30 çift “kurt bacağı derisinden eldiven” dikerek üst üste giymiş ki elleri donmasın diye. Sonra göğe çıkarak Ülker'in yıldızları olan bu delikleri kapatmış.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Oğuzhan Pamukçu (Ocak 2020), “Oğuz Kağan Destanı’nda Erkek Çocuklarına Verilen Adların Mitolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, Türk Kültürü ve Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Sayfa: 172-197
- Gökçe Emeç (2019), Uygur Türklerinde Gök ve Gök Cisimleriyle İlgili Efsanelerin İncelenmesi, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2019/13, Sayfa: 87-100.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-2, Sayfa: 212)
- ^ Adem Öger (2008), Uygur Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme ve Metinler), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
- ^ Eski Türk Dünyasında Kronoloji Yöntemleri, Louis Bazin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ocak 2011, ISBN 9789751624260
- ^ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-1)