Eşanlamlı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 16.12, 24 Mart 2021 tarihindeki hâli

Örnekler
kara - siyah sene - yıl fiil - eylem kelime - sözcük ulaşmak - varmak

Eş anlamlı,^[1] anlamdaş, müteradif veya sinonim; yazılışları farklı olduğu halde anlamları aynı veya çok yakın olan sözcükler.^[2]

Bu tür kelimeler genelde birbirlerinin yerini tutabilir. Türkçede anlamdaş kelimelerin birisi genellikle yabancı kökenlidir.

kıymet-değer, cevap-yanıt, sene-yıl, medeniyet-uygarlık, imkân-olanak, acele-ivedi, zelzele-deprem, yoksul-fakir, misafir-konuk, sınav-imtihan, yöntem-metot, mesele-sorun, vasıta-araç.

Öztürkçe kelimeler arasında da eş anlamlılık olabilir:

deprem - yer sarsıntısı

Eş anlamlılık sadece isim soylu sözcüklerde görülmez. Eş anlamlı fiiller de mevcuttur:

saklamak - gizlemek, duymak - işitmek

Bileşik isim, deyim ve atasözlerinde yerleşmiş şekilde kullanılan sözcüklerin yerine anlamdaşı kullanılmaz. Örneğin kara bahtlı bileşik sözcüğü yerine siyah bahtlı kullanılmaz.

Kısmî eş anlamlılık

Birden fazla anlamı olan sözcüklerde bu anlamlardan biri veya birkaçı başka bir sözcükle eş anlamlı olabilir:

Pasaportum için resim çektirmeye gidiyorum.
Okulda bugün fotoğraf çekimi var.

Yukarıdaki ilk örnekte resim sözcüğü fotoğraf anlamında kullanıldığı için eş anlamlı görevi üstlenmiştir ancak "Bugün okuldaki suluboya resim sergisini gezmeye gideceğim." cümlesindeki anlamı fotoğraf değildir.

Kısmî eş anlamlı sözcüklere örnek olarak koymak-bırakmak, göz-çekmece, gezmek-dolaşmak, doğru-gerçek verilebilir.

Konotasyon

Eş anlamlı sözcükler arasında konotasyon farkı olabilir. Sözcüklerden biri daha olumlu iken diğeri daha olumsuz bir çağrışım yapıyor olabilir. Örneğin kilolu, tombul, şişman ve şişko sözcükleri eş anlamlı olmasına rağmen konotasyonları farklıdır. "Kilolu" sözcüğü normal bir diyalogda kabul edilebilirken, "şişko" hakaret kabul edilebilir. "Tombul" sözcüğü bazen sevimlilik anlamı da taşır. Bu tür eş anlamlı sözcük gruplarına örnek olarak züğürt-yoksul, kısa-bücür, ölmek-vefat etmek, ceset-naaş-leş, sakat-engelli-özürlü ve bedava-beleş verilebilir.

Kulağa kaba veya keskin gelebilecek bir söz yerine daha olumlu konotasyona sahip bir anlamdaşını kullanmaya "hüsnütabir" denir.

Kaynakça

^ "eşanlamlı." 26 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dildernegi.org
^ "synonym." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

Ayrıca bakınız

Eşsesli

[1] "eşanlamlı." 26 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dildernegi.org

[2] "synonym." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

[1]

[2]

@@ 5. satır: / 5. satır: @@
 * kelime - sözcük
 * ulaşmak - varmak}}
-'''Eşanlamlı''',<ref>[http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html "eşanlamlı."] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140426111055/http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html |tarih=26 Nisan 2014 }} Dildernegi.org</ref> '''anlamdaş''', '''müteradif''' veya '''sinonim'''; yazılışları farklı olduğu halde anlamları aynı veya çok yakın olan sözcükler.<ref>{{Oxford|synonym}}</ref>
+'''Eş anlamlı''',<ref>[http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html "eşanlamlı."] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140426111055/http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html |tarih=26 Nisan 2014 }} Dildernegi.org</ref> '''anlamdaş''', '''müteradif''' veya '''sinonim'''; yazılışları farklı olduğu halde anlamları aynı veya çok yakın olan sözcükler.<ref>{{Oxford|synonym}}</ref>
 Bu tür kelimeler genelde birbirlerinin yerini tutabilir. Türkçede anlamdaş kelimelerin birisi genellikle yabancı kökenlidir.
@@ 11. satır: / 11. satır: @@
 *kıymet-değer, cevap-yanıt, sene-yıl, medeniyet-uygarlık, imkân-olanak, acele-ivedi, zelzele-deprem, yoksul-fakir, misafir-konuk, sınav-imtihan, yöntem-metot, mesele-sorun, vasıta-araç.
-Öztürkçe kelimeler arasında da eşanlamlılık olabilir:
+Öztürkçe kelimeler arasında da eş anlamlılık olabilir:
 * deprem - yer sarsıntısı
-Eşanlamlılık sadece [[isim soylu sözcük]]lerde görülmez. Eşanlamlı fiiller de mevcuttur:
+Eş anlamlılık sadece [[isim soylu sözcük]]lerde görülmez. Eş anlamlı fiiller de mevcuttur:
 * saklamak - gizlemek, duymak - işitmek
@@ 20. satır: / 20. satır: @@
 Bileşik isim, deyim ve atasözlerinde yerleşmiş şekilde kullanılan sözcüklerin yerine anlamdaşı kullanılmaz. Örneğin ''kara bahtlı'' bileşik sözcüğü yerine ''siyah bahtlı'' kullanılmaz.
-== Kısmî eşanlamlılık ==
+== Kısmî eş anlamlılık ==
-Birden fazla anlamı olan sözcüklerde bu anlamlardan biri veya birkaçı başka bir sözcükle eşanlamlı olabilir:
+Birden fazla anlamı olan sözcüklerde bu anlamlardan biri veya birkaçı başka bir sözcükle eş anlamlı olabilir:
 * Pasaportum için '''resim''' çektirmeye gidiyorum.
 * Okulda bugün '''fotoğraf''' çekimi var.
-Yukarıdaki ilk örnekte resim sözcüğü fotoğraf anlamında kullanıldığı için eşanlamlı görevi üstlenmiştir ancak "Bugün okuldaki suluboya resim sergisini gezmeye gideceğim." cümlesindeki anlamı ''fotoğraf'' değildir.
+Yukarıdaki ilk örnekte resim sözcüğü fotoğraf anlamında kullanıldığı için eş anlamlı görevi üstlenmiştir ancak "Bugün okuldaki suluboya resim sergisini gezmeye gideceğim." cümlesindeki anlamı ''fotoğraf'' değildir.
-Kısmî eşanlamlı sözcüklere örnek olarak ''koymak-bırakmak, göz-çekmece, gezmek-dolaşmak, doğru-gerçek'' verilebilir.
+Kısmî eş anlamlı sözcüklere örnek olarak ''koymak-bırakmak, göz-çekmece, gezmek-dolaşmak, doğru-gerçek'' verilebilir.
 == Konotasyon ==
 {{Ana|Konotasyon}}
-Eşanlamlı sözcükler arasında [[konotasyon]] farkı olabilir. Sözcüklerden biri daha olumlu iken diğeri daha olumsuz bir çağrışım yapıyor olabilir. Örneğin ''kilolu, tombul, şişman'' ve ''şişko'' sözcükleri eşanlamlı olmasına rağmen konotasyonları farklıdır. "Kilolu" sözcüğü normal bir diyalogda kabul edilebilirken, "şişko" hakaret kabul edilebilir. "Tombul" sözcüğü bazen ''sevimlilik'' anlamı da taşır. Bu tür eşanlamlı sözcük gruplarına örnek olarak ''züğürt-yoksul'', ''kısa-bücür'', ''ölmek-vefat etmek'', ''ceset-naaş-leş'', ''sakat-engelli-özürlü'' ve ''bedava-beleş'' verilebilir.
+Eş anlamlı sözcükler arasında [[konotasyon]] farkı olabilir. Sözcüklerden biri daha olumlu iken diğeri daha olumsuz bir çağrışım yapıyor olabilir. Örneğin ''kilolu, tombul, şişman'' ve ''şişko'' sözcükleri eş anlamlı olmasına rağmen konotasyonları farklıdır. "Kilolu" sözcüğü normal bir diyalogda kabul edilebilirken, "şişko" hakaret kabul edilebilir. "Tombul" sözcüğü bazen ''sevimlilik'' anlamı da taşır. Bu tür eş anlamlı sözcük gruplarına örnek olarak ''züğürt-yoksul'', ''kısa-bücür'', ''ölmek-vefat etmek'', ''ceset-naaş-leş'', ''sakat-engelli-özürlü'' ve ''bedava-beleş'' verilebilir.
 Kulağa kaba veya keskin gelebilecek bir söz yerine daha olumlu konotasyona sahip bir anlamdaşını kullanmaya "[[hüsnütabir]]" denir.