Çark (film)
.jpg) Çark filminin posteri | |
| Yönetmen | Muzaffer Hiçdurmaz |
|---|---|
| Yapımcı | Sungur Esen İbrahim Mertoğlu |
| Senarist | Bekir Yıldız Haşmet Zeybek |
| Oyuncular | Tarık Akan Müge Akyamaç Cezmi Baskın İhsan Yüce Kenan Bal Ferdi Akarnur Erol Demiröz Ali Yaylı Zehra Alptürk Dursun Ali Sarıoğlu Hikmet Karagöz |
| Müzik | Cahit Berkay Cem Karaca |
| Görüntü yönetmeni | Erdoğan Ererez |
| Stüdyo | Burak Film |
| Türü | Dram, Politik |
| Yapım yılı | 1987, Türkiye |
| Süre | 80 dk. |
Çark, senaryosunu Bekir Yıldız ve Haşmet Zeybek'in yazdığı, yönetmenliğini ise Muzaffer Hiçdurmaz'ın üstlendiği 1987 çıkışlı Türk filmi. Tarık Akan, Müge Akyamaç, Cezmi Baskın, İhsan Yüce ve Kenan Bal gibi zengin bir oyuncu kadrosuna sahip olan eser, işçi sınıfının en örgütsüz ve en çok ezilen kesimlerinin yaşantısına ışık tutan özelliğiyle, döneminin dikkat çekici filmlerinden biri olarak değerlendirilmektedir.[1] Üretildiği dönem doğrudan sansürlenmemiş olmasına rağmen, polis baskısı nedeniyle İstanbul'da gösterime girememiştir.[2] Muzaffer Hiçdurmaz’ın tek yönetmenlik denemesi olan ve Türkiye’nin üç-beş işçi sınıfı sineması örneğinden biri olarak nitelendirilen film, İstanbul'da ilk kez "5. Uluslararası Sinema Tarih Buluşması Festivali" kapsamında gösterilmiştir.[3]
Cam atölyesinde başlayıp tersanede devam eden ve ortaçağ çalışma düzenine sahip Kazlıçeşme deri işçilerine kadar uzanan senaryosuyla, Türk sinema tarihindeki ilk salt işçi filmlerinden biri olarak kabul edilmektedir.[3] Yönetmen Muzaffer Hiçdurmaz, önceleri filmi çekmeye gönülsüz olsa da, daha sonra bu fikrinden vazgeçer ve çekimlere başlama kararı alır. Kazlıçeşme işçileri, filmden de etkilenerek, çekimlerden 20 gün sonra greve gitmiş ve grevin ardından Kazlıçeşme kapanmıştır.[4]
Gerçek adı "Direniş" olmasına rağmen, 12 Eylül askeri darbesi'nin hâlâ etkili olduğu bir dönemde, olumsuz sonuçlar doğurabileceği düşünülerek filmin adı "Çark" olarak değiştirilmiştir.[5] Ancak filmin adına yönelik uygulanan bu "yumuşatma" çabası da pek işe yaramamış ve üretici kadro birçok kez polis tarafından sorgulanmıştır.[4] Gelen baskılar nedeniyle sinema salonları filmi kaldırma kararı alır. İşletmecinin çabalarına rağmen birçok sinemada "Bu filmi oynatmayın" mantığı kabul görür ve film uzun yıllar boyunca gün yüzüne çıkamaz.[5] Film, DİSK’e bağlı Basın-İş ve Sine-Sen sendikaları ile, Halkevleri ve Sendika.org'un birlikte düzenlediği, 1-7 Mayıs 2006 tarihleri arasında İstanbul ve Ankara’daki katılımcılarıyla buluşan "1. Uluslararası İşçi Filmleri Festivali"nde de gösterilmiştir.[6] Filmin müzikleri Cahit Berkay ve Cem Karaca tarafından yapılmıştır.
Konusu
Dört fabrika işçisinin mücadele öyküsü. Bir cam fabrikasında çalışan dört arkadaş, emeklerinin karşılığını alamayınca patronla çatışmaya girerler. Ancak sonuç aleyhlerine gelişir ve kendilerini kapının dışında bulurlar. Bu kez dört emekçi bir tersanede iş bulur. Ne var ki bu yeni işlerinde de başka bir sömürü düzeni ortaya çıkar. Patron tarafından grev kırıcı olarak kullanıldıklarını farkederler. Dört arkadaşın çalışma yaşamındaki son durakları Kazlıçeşme'deki deri atölyeleridir. Denetimsiz, son derece kötü ve sağlıksız bir düzende çalışmasını sürdüren işçilerden biri yaşamını yitirir. Bu iş kazası sonucunda dört emekçi arkadaş, işçileri bilinçlendirerek haklı oldukları grevi başlatırlar.[7]
Oyuncu ve Karakterler
- Tarık Akan - Rauf
- Müge Akyamaç - Leman
- Erol Demiröz - Alamancı Recep
- Oktay Sözbir - Ali
- Cezmi Baskın - İşçi Çavuşu
- İhsan Yüce - Salim
- Kenan Bal - İşçi
- Ferdi Akarnur - İşçi
- Zehra Alptürk - Sabiha
- Günay Girik - Kerim
- Erdinç Dinçer - Süleyman
- Ferdi Altuner - Patron
Kaynakça
- ^ Alin Taşçıyan (27 Aralık 2002). "Çark" ne zaman dönmeye başladı; nasıl oldu da dişlileri sıkıştı?". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012.
- ^ Alin Taşçıyan (27 Aralık 2002). "Türk Sineması Veri Tabanı". Kamera Arkası. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012.
- ^ a b Alin Taşçıyan (27 Aralık 2002). ""Çark" 5. Uluslararası Sinema Tarih Buluşması Festivali kapsamında gösterildi". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012.
- ^ a b Alin Taşçıyan (27 Aralık 2002). ""Bir film çekti, işçiler greve gitti". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012.
- ^ a b Alin Taşçıyan (27 Aralık 2002). ""Çark" ne zaman dönmeye başladı; nasıl oldu da dişlileri sıkıştı?". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012.
- ^ Haber Başlığı (29 Mart 2006). ""İşçi filmleri beyazperdede". Milliyet. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012.
- ^ Türk Sineması: Çark (Tarih Bilinmiyor). ""Türk Sineması: Çark". Showtvnet. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012. Tarih değerini gözden geçirin:
|tarih=(yardım)