Vardan Mamikonyan
| Vardan Mamikonyan | |
|---|---|
 1898 tarihli Resimli Ermenistan ve Ermeniler kitabında Vardan Mamikonyan'ın illüstrasyonu[1] | |
| Doğum | y. 387 Ashtishat, Ermenistan Krallığı |
| Ölüm | 451 (63-64 yaşlarında) Avarayr Düzlüğü, Sasani İmparatorluğu |
| Rütbesi | Sparapet |
| Çatışma/savaşları | Avarayr Muharebesi |
Vardan Mamikonyan (Ermenice: Վարդան Մամիկոնեան; y. 387 - 451), 450-451'de Sasani İran'ına karşı isyana öncülük eden bir Ermeni askeri lideridir. Mamikonyan soylu ailesinin reisi ve Ermeni silahlı kuvvetlerinin baş komutanı olan sparapet unvanının kalıtsal unvanının sahibiydi. Vardan ve yoldaşlarının çoğu 451'deki Avarayr Muharebesi'nde öldüler, ancak onların fedakarlıkları Ermeni tarihçiler Yeğişe ve Gazar Parpetsi'nin eserlerinde ölümsüzleştirildi. Ermeniler arasında ulusal bir kahraman olarak kabul edilir ve Ermeni Kilisesi'nin bir şehidi ve bir azizi olarak saygı görür. Vardan ve önderlik ettiği isyan pek çok sanat ve edebiyat eserinde anılmaktadır. Arşak Çobanyan'a göre, "Vardan, Ermeni milleti için en sevilen şahsiyettir, tarihlerinin en kutsalıdır, milli ruhu temsil eden sembolik bir kahramandır."[2]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Vardan Mamikonyan, yaklaşık 387 yılında Taron bölgesinin Aştişat yerleşiminde Hamazasp Mamikonyan ile Ermenistan Patriği Sahak'ın kızı Sahakanoyş'un oğlu olarak dünyaya geldi.[3] Hamazasp ve Hmayeak adında iki küçük erkek kardeşi vardı.[3] Eçmiyazin'de Patrik Sahak ve Mesrop Maştots'un kurduğu okulda eğitim gördü.[4] Babasının ölümünden sonra Mamikonian soylu ailesinin başına geçti.[4] 420 yılında Mesrop Mashtots ile birlikte Konstantinopolis'e gitti ve II. Theodosius tarafından Bizans Ermenistanı'nın stratelates'i (general) olarak atandı.[4] 422'de Eçmiyazin'e döndü, ardından Tizpon'a gitti; burada Sasani kralı V. Behrâm onu Ermenistan Krallığı'nın sparapet olarak tanıdı; Ermeni silahlı kuvvetlerinin başkomutanı olan sparapet makamı, kalıtsal olarak Mamikonyan ailesine aitti.[4] Vardan, 428 yılında Ermenistan Krallığı'nın kaldırılmasından sonra da bu unvanı korudu.[4]
439 yılında II. Yezdicerd'in tahta geçmesiyle Sasani Ermenistanı'nda koşullar kötüleşti.[5] Yezdicerd ve yetkilileri ilk başta Ermenistan'a ve onun soylularına daha ağır vergiler ve yükümlülükler yükledi, ancak henüz Ermeni Kilisesi'ne karşı açıkça hareket etmediler.[5] 442 yılında Yezdicerd, Hunlarla savaşmak üzere Vardan komutasındaki Ermeni süvarilerini doğuya gönderdi.[4] 449'da Sasani kralı, Zerdüştlüğü Ermenistan'a resmen kabul ettiren bir ferman yayınladı.[4] Aynı yıl, Ermeni elitleri Artaxata'da marzpan Vasak Siwni, İberya Yürüyüşünün bidaxsh'ı Vardan ve Ermenistan Katolikosu vekili başkanlığında Sasani devletine ve Hristiyan inançlarına bağlılıklarını ilan etmek için toplandılar.[5] Yezdicerd bu kararı kabul etmedi ve Ermeni ileri gelenlerini (nakharars) Tizpon'a çağırarak onları Zerdüştlüğe geçmeye zorladı.[5] Yezdicerd, doğudan gelen beklenmedik bir saldırının ardından soyluların çoğunu serbest bıraktı ve Ermenistan'ı dönüştürmek için müneccimleri gönderdi.[6]
Ermenistan'a döndüklerinde Vardan ve Ermeni soyluların çoğu din değiştirmeyi reddettiler; ancak Yeğişe ve Gazar Parpetsi, Vardan'ın başlangıçtaki din değiştirmesi ve 450'de patlak veren Ermeni isyanının kökenleri hakkında çelişkili bilgiler veriyor.[7] Vardan başlangıçta sürgüne gitmeyi planlamış olabilir, ancak kısa süre sonra Zerdüştlüğün dayatılmasına karşı halk isyanının lideri olarak ortaya çıktı.[6] Vardan ve müttefikleri ciddi bir yemin ederek çok sayıda kale ve yerleşim yerini ele geçirdiler.[8] Vardan'ın güçleri 450 yazında Perslere karşı büyük bir zafer kazandı ve kuzey Hunlarla ittifak sağladı; ancak Bizans'a yardım isteyen elçilik başarısız oldu.[8] Vardan'a, Ermeni soylulardan oluşan önemli bir Pers yanlısı hizip karşı çıktı ve marzpan Vasak Siwni, muharebede Perslerle buluşmak için onu Ermenistan'dan çıkarmayı reddetti.[8]
451 yazında, Ölümsüzler'in seçkin süvari birlikleri ve savaş fillerini içeren büyük bir Sasani ordusu, Ermeni isyancıların üzerine yürüdü.[8] Vardan'ın ordusu 2 Haziran'da Maku yakınlarındaki Avarayr'da Perslerle savaştı.[8] Vasak Siwni'nin destekçileri muharebe sırasında firar etti ve Vardan'ın güçleri yenildi, Vardan ve Ermeni soylularının çoğu çatışmada öldü.[8] Avarayr Muharebesi'nin sonrası tam olarak belli değil, ancak Perslerin kayıplarından paniğe kapılan Yezdicerd'in birliklerini geri çektiği ve Vasak Siwni'yi hapsettiği anlaşılıyor.[8] Vardan'ın hayatta kalan destekçileri İran'da hapsedildi, ancak birçoğu sonraki yıllarda serbest bırakıldı.[8] 481 yılında Vardan'ın yeğeni Vahan Mamikonyan'ın önderliğinde yeni bir isyan çıktı ve 484 Nvarsak Antlaşması ile Ermeni dini haklarının ve özerkliğinin tanınmasını sağlamayı başardı.[9]
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Vardan Mamikonyan, Şuşanik olarak bilinen ve MS 439 civarında doğan Vardeni Mamikonyan'ın babasıydı. Şuşanik, Mihranîlerin önde gelen derebeylerinden (pitiakhsh) Varsken ile evlendi. Varsken, Hıristiyanlığı reddedip Zerdüştlüğü benimseyerek Pers yanlısı bir pozisyon aldığında, karısı Şuşanik'i de din değiştirmeye zorlamaya çalıştı, ancak o, Hristiyan inancına boyun eğmeyi ve vazgeçmeyi şiddetle reddetti, bu yüzden MS 475'te kocasının emriyle idam edildi. emirler. Şuşanik, Gürcü Ortodoks ve Apostolik Kilisesi tarafından aziz ilan edilmiş ve Ermeni Apostolik Kilisesi tarafından saygıyla karşılanmıştır. Aziz Şuşanik olarak bilinen onun bayram günü 17 Ekim'de kutlanıyor.
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Aziz olarak kutsanması[değiştir | kaynağı değiştir]
| Vardan | |
|---|---|
 | |
| Şehit | |
| Kutsayanlar | Ermeni Apostolik Kilisesi Ermeni Katolik Kilisesi |
| Yortu | Büyük Perhiz öncesindeki son Perşembe |
| Koruyucu aziz | Ermenistan |
Vardan Mamikonyan Ermeni Apostolik Kilisesi'nin bir azizidir.[10][11]
Resmi Ermeni Kilisesi takviminde anma günü genellikle Şubat ayına denk gelir ve çok nadir durumlarda Mart ayının ilk haftasına da denk gelebilir. Aziz Vardan'ın asıl bayram günü, Büyük Perhiz'den önceki son Perşembe günü olduğu gibi hareketli bir bayramdır . Onun adını taşıyan Ermeni kiliseleri arasında New York'daki Ermeni Apostolik Kilisesi'nin St. Vardan Katedrali[11] ve Bloomfield Hills, Michigan'daki St. Vardan Ermeni Katolik Kilisesi bulunmaktadır.[12][13] Katedralin yakınında ayrıca St. Vardan Parkı bulunmaktadır.
Vardan Şövalyeleri (ABD)[değiştir | kaynağı değiştir]
Ermeni-Amerikan kardeşlik örgütü Vardan Şövalyeleri adını Vardan Mamikonyan'ın onuruna almıştır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ Gaidzakian 1898, s. 132.
- ^ Tchobanian 1914, ss. 10–11.
- ^ a b Sarafian 1951, s. 55.
- ^ a b c d e f g Katvalian 1985.
- ^ a b c d Garsoïan 1997, s. 99.
- ^ a b Garsoïan 1997, ss. 99–100.
- ^ Avdoyan 2018.
- ^ a b c d e f g h Garsoïan 1997, s. 100.
- ^ Garsoïan 1997, ss. 101–102.
- ^ "Saint Vardan Mamikonian | Biography, Death, & Facts | Britannica". www.britannica.com. 1 Mayıs 2024. 23 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2024.
- ^ a b "St. Vartan and the Battle of Avarayr". The Armenian Church (İngilizce). 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2024.
- ^ "Eastern Catholic Churches". info.aod.org. 27 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2024.
- ^ Kezelian, Harry (4 Mayıs 2023). "Detroit Churches Commemorate Genocide Anniversary". 27 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2024.
- Genel
- Armot, Robert; Aghajanian, Alfred (2007). Armenian Literature: Comprising Poetry, Drama, Folklore, and Classic Traditions. Los Angeles: Indo-European Publishing. ISBN 9781604440003.
- Avdoyan, Levon (2018). "Vardan Mamikonean". Nicholson, Oliver (Ed.). The Oxford Dictionary of Late Antiquity (İngilizce). Oxford: Oxford University Press. s. 1551. ISBN 978-0-19-866277-8.
- Bedrosian, Robert (1983). "The Sparapetut'iwn in Armenia in the Fourth and Fifth Centuries" (PDF). Armenian Review. 36 (2): 6-46.
- Gaidzakian, Ohan (1898). Illustrated Armenia and the Armenians. Boston.
- Garsoïan, Nina (1997). "The Marzpanate (428–652)". Hovannisian, Richard G. (Ed.). The Armenian People from Ancient to Modern Times. 1. New York: St. Martin's Press. ss. 95-115. ISBN 0-312-10169-4.
- Katvalian, M. (1985). "Vardan Mamikonyan". Arzumanian, Makich (Ed.). Armenian Soviet Encyclopedia (Ermenice). 11. Erivan. ss. 314.
- Sarafian, Krikor A. (1951). Vardanantsʻ paterazmě ew Vardan Mamikonean: Vardanantsʻ paterazmi 1500-ameakin aṛitʻov [Battle of Vardanantz and Vardan Mamikonian] (Ermenice ve İngilizce) (Second bas.). Fresno: Nor Or.
- Suny, Ronald Grigor (1993). Looking Toward Ararat: Armenia in Modern History
. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 9780253207739. - Tchobanian, Archag (1914). The People of Armenia: Their Past, Their Culture, Their Future. Gregory, G. Marcar tarafından çevrildi. Introduction by Viscount Bryce. Londra: Dent.
