Utahraptor
| Utahraptor | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| †Utahraptor ostrommaysorum (Kirkland, Gaston & Burge, 1993) | |||||||||||||||||||
Utahraptor ("Utah'ın avcısı" anlamına gelir), yaklaşık 136 milyon yıl önce, erken Kretase Devri'nde yaşamış bir dromaeosaurid dinozor cinsi.[1][2][3]
Hakkında[değiştir | kaynağı değiştir]
Fosillerinde 'tüy' kalıntıları olmasa da kuvvetli filogenetik kanıtlara göre prehistorik dönem yırtıcı kuşlar gibi tüylerle kaplı olduğu düşünülmektedir ve bulgulara göre en büyük yırtıcı kuş unvanına sahiptir. Kretase döneminin Kuzey Amerika dinozorlarının çoğunun Avrupa ve Asya'da da benzer görünümlü muadilleri vardır. Utahraptor'un kensinden biraz daha küçük ve daha yakın dönemde yaşamış olan (baş-kuyruk sadece yaklaşık 5 metre) ve kalıntıları Orta Asya'da bulunan Achillobator ile benzerlikleri söz konusudur. Dromaeosauridaeler içinde en büyük dinozordur.[4] Arka ayaklarının daha geniş pençelere sahip olması sürü halinde avlandığı, hızlı hareket ettiği düşünülmektedir.[5][6]
Morfolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir kaval kemiği, kafatası, pençeler ve kuyruğa ait olduğu düşünülen parçalar Utahraptor'un rolotip sirkülerini oluşturmaktadır. Bu unsurların büyüklüğü bu türün Deinonychus' tan iki kat daha büyük olduğunu düşündürmektedir. Diper dromaeosauridlerden Achillobator gibi ayaklarının ikinci parmak uçlarında keskin orak şeklinde pençeler bulunmaktadır. Pençe numunesinin bugüne kadar sağlan kalmış fosil uzunluğu 22 santimetredir, bunun normal halinde yaklaşık 24 cm. olduğu ön görülmüştür. Fosil analizleriyle 500–950 kg (1,000-1,900 pound) ağırlığında, 7 metre (23 ft) uzunluğunda çıkarımı yapılmıştır.[7] Güçlü çene yapısı içinde keskin, testere biçimli dişler, dört hareket uzvunun her birinde üçer parmak ve iki ayağın her birinde orak biçimli pençeler, denge ve hızlı hareket imkânı sağlayan omurgaya bağlı uzun bir kuyruk, esnek eğri bir boyun ve büyük bir kafa ile tasvir edilmiştir.[8][9]
Keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk fosil kalıntıları 1975 yılında Kuzey Amerika, Utah'ın doğusundaki, Moab kasabası yakınlarındaki “Utah Dalton Wells Ocağı”nda “Jim Jensen” tarafından bulunmuştur, fakat fazla önemsenmemiştir. 1991 Ekim'inde “Carl Limoni” büyük bir ayak pençesi bulduktan sonra diğer fosil kalıntıları paleontolojist James Kirkland, Robert Gaston ve Donald L. Burge tarafından Cedar Point dağ oluşumu çevresindeki kazılarla ortaya çıkarılmıştır.[10][11] Radyometrik testleri Cedar Dağ oluşumundaki bu parçaların yaklaşık 124 milyon yıl önce çökelmiş[16] olduğunu göstermiştir.[12][13]
Utahraptor fosilleri koleksiyonunun büyük bir kısmının ev sahipliğini İsviçre, “Brigham Young Üniversitesi”, “Aathal Dinozor Müzesi” yapmaktadır. “CEU 184v.86” tipi numune ise “Doğu Utah Prehistorik Müzesi”ndedir.[14]
1954 doğumlu, Eolambia, Jeyawati, Gastonia, Mymoorapelta, Nedcolbertia, Zuniceratops ve Diabloceratops türlerine isim vermiş Amerikalı paleontolojist James Ian Kirkland, Gaston ve Burge tarafından türü Utahraptor ostrommaysorum olarak 1993 yılında sınıflandırılmıştır.[15][16]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Dinozorlar listesi
- Aynı familyadan diğer dinozorlar
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- dino olgusu: Utahraptor 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
- James Kirkland, 2005 Makalesi,PDF(İngilizce)
- National Geographic Blog- 18 Aralık 2008 2 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
- about.com 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
- Discovery Channel.,2011 Dinosaur Revolution26 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BBC Utahrapfor belgeseli , video 2 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ [1][ölü/kırık bağlantı] Raptor kelimesi-19 Mart 2012 erişim (Almanca)
- ^ [2] 4 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Utah -19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [3] 1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. INDIAN PLACE NAME-19 Mart 2012 erişim PDF,(İngilizce)
- ^ [4] 14 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Royal Society 2008 -19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [5] 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bob Strauss , About.com 10 Facts About Utahraptor-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [6] 22 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. dinoruss.com,
- ^ [7] 1 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. memphisgeology-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [8] 26 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Utahraptor,dinozor-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [9] 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bob Strauss,,Utahraptor Facts-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [10] 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2005 Utah Üni. Makalesi,Down to Earth-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)PDF
- ^ [11] 27 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Abc.net Utahraptor-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [Paleontology of the Greenhorn Cyclothem (Cretaceous: late cenomanian to middle turonian) at Black Mesa, northeastern Arizona|Paleontology ]James Ian Kirkland,New Mexico Museum of Natural History and Science, 1996 - 131s.
- ^ [12] 4 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. nationalgeographic UTAH-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [13] 29 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. AT McDonald - 2010,Cedar Mountain Formation-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)
- ^ [14] 2 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mayıs 2007,Amerikan Jeoloji Birliği, Makale, Utah Geological Asssociation Publication 3-19 Mart 2012 erişim (İngilizce) PDF
- ^ [15] 28 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.“Paleontologists”-19 Mart 2012 erişim (İngilizce)