Sosyal kabadayılık
Sosyal kabadayılık veya sosyal eşkıyalık, kanunen yasadışı olan[1] ancak "mazlum" toplum tarafından ahlaki, hatta kahramanca[1] olarak görülen davranışları içeren bir sosyal direniş biçimidir. Sosyal kabadayılık, kayıtlı tarih boyunca pek çok toplumda meydana gelen yaygın bir olgudur. "Sosyal eşkıya" terimi Marksist tarihçi Eric Hobsbawm tarafından icat edildi.[2][3][4]
Tarihi örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]
Gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Abrekler - Kuzey Kafkasya'daki Rus karşıtı gerilla akıncıları
- Dacoity - medya ve kendileri tarafından sosyal haydutlar olarak tasvir eden Hintli haydutlar[5]
- Efeler - Kurtuluş savaşı gerilla liderleri
- Kamulaştırıcı anarşizm, Arjantin ve İspanya'daki soygun ve dolandırıcılık uygulamaları
- Vahşi Batı Kaçakları - 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında ABD'nin seyrek yerleşimli "uzak batı" bölgelerindeki kanun kaçakları
- Rapparee, 1690'lardaki William savaşı sırasında İrlandalı gerillalar
Kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Billy the Kid[6] - İrlandalı[7]-Amerikalı kovboy, kanun kaçağı. 21 kişiyi vurarak öldürmüştür.[8][9]
- Çerkez Ethem - Kurtuluş Savaşı'nda Yunan işgaline direnmiş çete lideri. Valinin oğlunu kaçırmış ve aldığı fidyeyi Kurtuluş savaşına bağışlamıştır.[10]
- Demirci Mehmet Efe - Kurtuluş Savaşı'nda Yunan işgaline direnmiş çete lideri, daha sonra TBMM'ye teslim olmuştur.
- Karmin Crocco[4] - İtalyan eşkıya. Güney İtalya'da kahraman olarak görülür.[11]
- Köroğlu - Türk halk destanlarında zalim Bolu beyinin gözünü oyan çete lideri ve ozan
- Mahatma Gandi[1] - İngiliz hükümeti tarafından suçlu, halk tarafından kahraman olarak görüldü[1]
- Ned Kelly[4] - Avustralyalı çete lideri. Hükûmete karşı son çatışmasında kurşun geçirmez özel bir zırh giymesiyle tanınır.
- Laysat Baysarova - Dağlara çıkarak NKVD subaylarını öldüren İnguş kadın keskin nişancı abrek. Asla öldürülmedi veya ele geçirilmedi.
- Pancho Villa[4] - Meksikalı devrimci ve asi. Daha sonra orduda general olmuştur.
- Robin Hood - Zenginden çalıp fakire dağıtan İngiliz destan kahramanı okçu ve kılıç ustası.[12]
- Zelimhan Guşmazukayev - Rus hükûmetinden soyduklarını Çeçen halkına dağıtmış abrek.[13]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Ali, Siobhan (1 Mart 2022). ""Social Bandits": Criminals or Heroes?". StAndrews Law Review (İngilizce). 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
- ^ Lea, John (August 1999). "Social crime revisited". Theoretical Criminology. 3 (3): 307–325. doi:10.1177/1362480699003003003. S2CID 144985928.
- ^ Bandits, E J Hobsbawm, Pelican 1972. Revised ed, Weidenfeld & Nicolson, 2001. 978-0-349-11302-9
- ^ a b c d Eric J. Hobsbawm, Bandits, Penguin, 1985, p.25
- ^ Paul Salopek (6 Şubat 2019). "Trekking India's wild north, where bandits ruled". National Geographic. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019.
- ^ Hobsbawn, Eric J. (1959). Primitive Rebels: Studies in Archaic Forms of Social Movement in the 19th and 20th Centuries. WW Norton. ss. 13-29.
- ^ "Life and death of Billy the Kid". The Clare Champion (İngilizce). 15 Temmuz 2010. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2020.
- ^ Wallis 2007, ss. 244–245.
- ^ Rasch 1995, ss. 23–35.
- ^ "TARİHİMİZİ DOĞRU BİLELİM : Çerkez Ethem, İzmir valisi Rahmi Beyin oğlunu neden kaçırdı? – Emeğin Serüveni". 5 Mart 2021. 7 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
...Teşkilatı Mahsusacı Hasan Tahsin’in de Çerkez Ethem’i savunduğu düşünülürse, amacın Milli Mücadele için para toplamak olduğu ve büyük olasılıkla ittihatçı olmakla birlikte bu direnişi kabul etmeyen Rahmi Bey’i zorlamak için olma olasılığı daha yüksek görünüyor.
- ^ Mario Monti, I briganti italiani, vol.2, p.17
- ^ Victor Rouă (20 Nisan 2017). "The Tale Of Robin Hood Of Sherwood Forest: Between Fact And Fiction". The Dockyards. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2021.
- ^ Lemka T. Agieva (2020). "Абречество как одна из форм социального протеста". Nasledie Vekov. 1 (21): 94. doi:10.36343/SB.2020.21.1.008. 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023.
Зелимхан со своими сподвижниками ограбил Кизлярский банк и деньги (золото) раздал бедным людям. Доказательством тому является «Прошение», которое абрек направил 15 января 1909 г. на имя председателя III Государственной Думы октябриста Н. А. Хомякова: «Хозяйства, как сосланных, так и заключенных, совершенно разорились, жены, и дети их живут подаянием добрых людей, да тем, что я иногда уделю им из своего добра после удачного набега» [7, с. 138].