Savaşan Dinozorlar
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Nisan 2024) |
.jpg)
Savaşan Dinozorlar, 1971 yılında Moğolistan'ın Geç Kretase yaşlı Djadokhta Formasyonu'nda bulunan bir fosil örneğidir. Bu örnek yaklaşık 80 milyon yıl önce savaşır durumda kalan Protoceratops andrewsi ve Velociraptor mongoliensis'i koruyor ve kuş olmayan dinozorlardaki yırtıcı davranışlara ilişkin doğrudan kanıt sağlıyor. Örnek, her iki hayvanın da göreli bir bütünlük içinde nasıl bir arada korunduğuyla ilgili birçok tartışmaya neden oldu. Boğulma senaryosu, kumul çökmesi veya kum fırtınası nedeniyle gömülme veya alternatif olarak aynı anda gömülmeme gibi çeşitli hipotezler öne sürüldü.
Keşif tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
1963'ten 1971'e kadar Gobi Çölü'nde fosil bulma amacıyla Polonya - Moğolistan paleontolojik keşif gezileri düzenlendi. 1971'deki keşif gezisi Djadokhta ve Nemegt formasyonlarının çeşitli yerlerini ziyaret ederek ikincisinin alt katmanlarını keşfetti. Aynı yıl 3 Ağustos'ta paleontologlar Tomasz Jerzykiewicz, Maciej Kuczyński, Teresa Maryanska, Edward Miranowski, Altangerel Perle ve Wojciech Skarżyński'den oluşan bir ekibin saha çalışması sırasında Tugriken Shire yöresinde (Djadokhta Formasyonu) onların bir çiftini içeren blok dahil çok sayıda Protoceratops ve Velociraptor fosili bulundu. Bu bloktaki bireyler, V. mongoliensis ile mücadele eden bir P. andrewsi olarak tanımlandı. Her ne kadar gömülme koşulları bilinmese de, durumları bir ölüm kalım mücadelesinde aynı anda öldüklerini gösteriyordu.[1]
Protoceratops'un kafatası parçalarının çökellerin üzerinde üst üste binmesi sayesinde numunenin sahada varlığı fark edildi ve bu da sonunda kazı yapılmasına yol açtı. Fosil örnek kısa süre sonra Savaşan Dinozorlar olarak adlandırıldı. P. andrewsi bireyi MPC-D 100/512 örnek numarası altında ve V. mongoliensis MPC-D 100/25 (Moğol Paleontoloji Merkezi; orijinal olarak GIN veya GI SPS) olarak kataloglandı.[2] 2000 yılında Amerikan Doğa Tarihi Müzesi, artık Moğolistan'ın ulusal bir hazinesi olarak kabul edilen Savaşan Dinozorlara vurgu yaparak, başlıca önemli Moğol fosillerine odaklanan Savaşan Dinozorlar: Moğolistan'dan Yeni Keşifler gezici sergisini düzenledi.[3]
Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]
1974 yılında Moğol paleontolog Rinchen Barsbold, bir gölün bataklık kumu benzeri tabanının onları bir arada tutmuş olabileceğini veya her iki hayvanın da bataklık benzeri bir su birikintisine düşerek mücadelelerinin son anlarını su altında geçirdiklerini öne sürdü.[4] 1993 yılında Polonyalı paleontolog Halszka Osmólska, ölüm mücadelesi sırasında büyük bir kumulun çökerek hem Protoceratops'u hem de Velociraptor'u aynı anda gömmüş olabileceğini öne sürdü. Alternatif olarak, Velociraptor zaten ölü bir Protoceratops'u yiyor olabilir ve daha sonra gömülmüş ve sonunda bilinmeyen bir olay nedeniyle öldürülmüş olabilir.[5]
1995 yılında David M. Unwin ve meslektaşları, eş zamanlı ölüme dair çok sayıda belirti bulunduğundan leşçilliğin pek olası olmadığını savundu. Protoceratops'un yarı dik bir duruşu vardır ve kafatası yatay olarak yönlendirilmiştir; hayvan çoktan ölmüş olsaydı bu mümkün olmazdı. Velociraptor'un sağ eli Protoceratops'un çeneleri arasında sıkışmış ve sol eli Protoceratops'un kafatasını çizer durumdadır. Ayakları avın karın ve boğaz bölgelerine doğru uzatılmış şekilde yerde yattığı için Velociraptor'un leşçil olması pek olası değildir. Unwin ve meslektaşları ayrıca numuneyi çevreleyen çökelleri de incelediler ve fosil çiftinin bir kum fırtınası veya kum taşınan bir olay nedeniyle canlı canlı gömüldüğü sonucuna vardılar. Protoceratops'un alçakta bulunan Velociraptor tarafından atılan tekmelerle yakalanıp öldürülmesiyle son etkileşimi yorumladılar. Son olarak, Velociraptor popülasyonlarının, Protoceratops'un şiddetli kum fırtınaları sırasındaki çömelme davranışlarından haberdar olabileceğini ve bunu başarılı avlar için kullanabileceğini öne sürdüler.[6]
.jpg)
1998'de Kenneth Carpenter, Velociraptor'un Protoceratops boğazında açtığı çok sayıda yaranın, Protoceratops'un kan kaybından ölmesine yol açtığı başka bir senaryo öne sürmüştür. Son bir çaba olarak Protoceratops, yırtıcının sağ elini ısırdı ve onu kendi ağırlığı altında alarak Velociraptor'un ölümüne ve sonunda kurumasına neden oldu. Protoceratops'un eksik uzuvları daha sonra leşçiller tarafından parçalandı. Son olarak her iki hayvan da kumlu çökellere gömüldü. Velociraptor fosilinin görece tam olduğu göz önüne alındığında Carpenter, bunun tamamen veya biraz kuma gömülmüş olabileceğini öne sürdü. Savaşan Dinozorların, kuş olmayan teropodların katı leşçiller değil aktif yırtıcılar olduğuna ilişkin doğrudan kanıt sağlayan örnekler arasında olduğu sonucuna vardı.[2]
2016 yılında Barsbold, Protoceratops bireyinde birkaç anomali olduğunu bildirmiştir: Her iki korakoidde de pektoral kemerin kırıldığını gösteren küçük kemik parçaları vardır ve sağ ön ayak ve skapulokorakoid, gövdesine göre sola ve geriye doğru parçalanmıştır. Barsbold, pektoral öğelerin ve sağ ön ayağın belirgin bir şekilde yer değiştirmesinin, onları koparmaya çalışan bir dış kuvvetten kaynaklandığı sonucuna varmıştır. Barsbold, Protoceratops'un diğer beden parçaları eksik olduğundan ve bu olay büyük olasılıkla her iki hayvanın ölümünden sonra ya da hareketin mümkün olmadığı bir noktada gerçekleştiğinden, leşçillerin bu anomalilerin en olası failleri olduğunu öne sürmüştür. Protoceratops'un sürüler halinde yaşadığı düşünüldüğünden, bir başka hipotez de sürü üyelerinin gömülü Protoceratops'u çıkarmaya çalışarak uzuvlarının yerinden çıkmasına neden olduğu yönündedir. Ancak Barsbold, bu ikinci yorumu destekleyecek ilgili hiçbir iz bulunmadığına dikkat çekmiştir. Son olarak, yırtıcı orak pençelerini boğaz ve karın bölgelerine zarar vermek için ve el pençelerini de otoburun kafasını kavramak için kullanan Velociraptor'a Protoceratops'un karşı koyduğunu belirtip dövüşün seyrini yeniden düzenlemiştir. Gömülmelerinden önce, Velociraptor'un Protoceratops'un altında sırt üstü yatmasıyla dövüş yerde sona ermiştir Gömülme olayından sonra, ya bir Protoceratops sürüsü ya da leşçiller gömülü Protoceratops'u sola ve geriye doğru çekerek Protoceratops ve Velociraptor'u hafifçe ayırmıştır.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kielan-Jaworowska, Z.; Barsbold, R. (1972). "Narrative of the Polish-Mongolian Palaeontological Expeditions, 1967-1971" (PDF). Palaeontologia Polonica. 27: 1−12.
- ^ a b Carpenter, K. (1998). "Evidence of predatory behavior by carnivorous dinosaurs" (PDF). Gaia. 15: 135−144.
- ^ "Fighting Dinos". AMNH. American Museum of National History. 2000.
- ^ Barsbold, R. (1974). "Поединок динозавров" [Dueling dinosaurs]. Priroda (Rusça). 2: 81−83.
- ^ Osmólska, H. (1993). "Were the Mongolian Fighting Dinosaurs really fighting?". Rev. Paleobiol. 7: 161−162.
- ^ Unwin, D. M.; Perle, A.; Trueman, C. (1995). "Protoceratops and Velociraptor preserved in association: Evidence from predatory behavior in predatory dinosaurs?". Journal of Vertebrate Paleontology. 15 (supp. 003): 57A. doi:10.1080/02724634.1995.10011277.
- ^ Barsbold, R. (2016). "The Fighting Dinosaurs: The position of their bodies before and after death". Paleontological Journal. 50 (12): 1412−1417. doi:10.1134/S0031030116120042.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Fighting Dinosaurs ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Reconstructed Fighting Dinosaurs at ArtStation
- 3D model of the Fighting Dinosaurs specimen at Sketchfab
