Polonya sosyolojisi

Poznań Adam Mickiewicz Üniversitesi

Polonya sosyolojisi, Avrupa sosyolojisine benzer bir şekilde 19. yüzyılın ortalarından itibaren gelişme göstermektedir. Hem Polonya'nın parçalanması ve gelen I. Dünya Savaşı'nın etkisiyle bağımsızlığını kazanamayan Polonya'da yine de sosyoloji alanında bilimsel eserler yayınlandı. İki savaş arası dönem de yükselişe geçen İkinci Polonya Cumhuriyeti'nde sosyolog olarak Florian Znaniecki öne çıktı. Znaniecki'nin çalışmaları ile ünlenen Polonya sosyolojisi, Marksizim akımından etkilenmiştir.

Canlı bir sosyal bilim dalına dönüşen Polonya soyolojisi, Jan Stanisław Bystroń tarafından dikkate alınması gerektiği ve farklı bir alanı olduğu öne sürüldü.

Tarih

Polonya sosyolojisinin tarihi ve teorisi, Polonya'da özel bir çalışma alanı bulmaktadır. Akademik olarak incelenen bu disiplinin eserleri genellikle Lehçe olarak yayınlanmaktadır.

Polonya sosyolojisine dair eserler bırakan ve çalışmalar gerçekleştiren tüm sosyologlar 2001 yılında bir listede yayınlandı. Parçalanmış ve bağımsızlığını geç kazanmış Polonya devleti tarihinde 213 sosyolog bulunmaktadır.

Erken dönem

Florian Znaniecki büstü - Poznan.

Erken dönem Polonya sosyolojisi üç sosyolog etrafında şekillenmiştir. Auguste Comte, Karl Marx ve Émile Durkheim'dan etkilenen Polonya sosyolojisi daha sonra kayda değer çalışma ve sosyologları, sosyoloji tarihine kazandırmıştır.

Polonya sosyolojisi, Polonya'nın parçalanması döneminde gelişimini sürdürdü ve araştırma konusu haline gelen bir bilim dalına dönüştü. Florian Znaniecki ilk Polonya sosyoloji kürsüsünü 1920 yılında Poznan Üniversitesi'nde kurdu. Daha sonra 1923 ve 1930 yıllarında, Varşova, Krakow içerisinde Polonya sosyolojisine dair kürsüler de kuruldu.

Polonya sosyolojisinin gelişmesini sağlayan ve eserler ortaya koyan bazı sosyologlar ise şöyledir.

• Ludwig Gumplowicz,
• Leon Petrażycki,
• Edward Abramowski,
• Kazimierz Kelles-Krauz,
• Ludwik Krzywicki,
• Jan Stanisław Bystroń,
• Stefan Czarnowski,
• Bronisław Malinowski,
• Florian Znaniecki.

Dünya Savaşı ve Komünist Polonya

Nazi Almanyası ve SSCB tarafından Polonya'nın işgalini gösteren harita.

Gerçekleşen Dünya Savaşı, Polonya sosyolojisi çalışmalarını etkiledi. Hem Nazi Almanyası hem de SSCB'nin aralıklı olarak Polonya'yı işgal etmesi, akademik çalışma alanlarına engeller getirdi. Özellikle Komünist Polonya'nın ilk yıllarında sosyoloji "burjuvanın sahte bilimi" olarak görülmekteydi.

1956 yılına gelindiğinde ise Polonya Sosyoloji Derneği'nin kurulması ile birlikte çalışma alanı biraz daha rahatladı. Ancak yönetimi eleştiremeyen sosyologlar, örgütler üzerinde araştırmalar yaparak, hükûmeti zayıflatacak açık fikirlere karşı sansürlendi.

Kavramlar ve trendler

Savaş ve savaş sonrası

Savaşın dindiği zamanlarda, Polonya sosyolojisi mantıksal pozitivizm düşüncesinden etkilenerek, alanına yeni bir bakış açısı kazandırdı. Komünist dönemde kaçınılmaz yaklaşım olan Marksist yaklaşıma ek olarak da Znaniecki'n ortaya attığı hümanistik sosyolojiden de ilham aldı.

1990'lar ve sonrası

Marksist düşüncenin yerini hiçbir teori alamamasına rağmen, Polonyalı sosyologlar teorik olarak liberalizm yanlısı tutum sergilemektedir. Hem nitel hem nicel araştırma yolları da Polonya sosyolojisi içinde önemli yere sahiptir. 2000'li yıllardan itibaren nitel araştırma Polonya için popülerliğini artırdı ve sosyologların ortak bir dergi yayınlamasına neden oldu.

1990 yılından beri Polonyalı sosyologların ortak temaları şunlardır:

• Özelleştirme, yeni sosyal sınıfın oluşması, yoksulluk, Polonya ekonomisi, kapitalizmin gelişimi.
• Polonya siyasi hayatındaki değişimler,
• Cinsiyet araştırması,
• Dindarlık,
• Etnik gruplar.

Dergiler

Polonya Bilimler Akademisi (PAN) tarafından yayınlanan dergiler

Lehçe Dergi Adları	Türkçe Dergi Adları	Polonya Bilimler Akademisi Bölümleri
Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej	Felsefe Tarihi ve Toplumsal Düşünce Arşivleri	Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsü
ASK: Społeczeństwo, Badania, Metody	Toplum, Araştırma, Yöntemler
Sisyphus: Sociological Studies (JSTOR aracılığıyla İngilizce incelemeye bakın)	Sisifos: Sosyolojik Çalışmalar
Kultura i Społeczeństwo	Kültür ve Toplum	Siyaset Bilimi Enstitüsü; Sosyoloji Komitesi
LUD	İnsanlar	Etnoloji Komitesi; Polonya Etnografya Derneği
Studia Socjologiczne	Sosyolojik Çalışmalar	Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsü; Sosyoloji Komitesi
Roczniki Socjologii Morskiej	Deniz Sosyolojisi Arşivi	Gdansk

Diğer dergiler

Lehçe Dergi Adları	Türkçe Dergi Adları	Yayımcı
Polish Sociological Review	Polonya Sosyolojik İncelemesi	Polonya Sosyoloji Derneği
Przegląd Socjologii Jakościowej (ayrıca QSR uluslararası baskısı)	Nitel Sosyoloji İncelemesi 23 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	Organizasyon ve Yönetim Sosyolojisi Bölümü, Lodz Üniversitesi
Przegląd Socjologiczny	Sosyolojik İnceleme	Łódzki Ośrodek Socjologiczny
Roczniki Socjologii Rodziny	Aile Sosyolojisi Yıllıkları	Adam Mickiewicz Üniversitesi
Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny	Hukuki, Ekonomik ve Sosyolojik Hareket	Adam Mickiewicz Üniversitesi; Poznan Ekonomi Üniversitesi

Ayrıca bakınız

• Polonya felsefe tarihi
• Sosyoloji tarihi
• Polonya Sosyoloji Derneği
• Polonyalı sosyologlar

Konuyla ilgili yayınlar

• Abel, Theodore. 1950. "Savaş Sonrası Polonya'da Sosyoloji." American Sociological Review 15(1):104–6. JSTOR 2086408 .
• Gliński, Piotr . 2007. " Polonya Sosyolojisi ve Polonya Sosyoloji Derneği Anno Domiuni 2007 ." Studia Socjologiczne (Sosyolojik Çalışmalar) 4(187):11–30. Döşeme özeti 24 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — CEEOL .
• Kennedy, Michael D. " Amerikan Sosyolojik Hayal Gücünde Polonya ." Michigan Üniversitesi Edebiyat, Bilim ve Sanat Koleji.
• Konecki, Krzysztof T. 2011. "Görsel Temelli Teori: Metodolojik Bir Anahat ve Ampirik Çalışmadan Örnekler 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ." Hırvat Sosyolojik İnceleme 41(2)131–60. DOI:10.5613/rzs.41.2.1 .
• — 2014. "Socjologia poza socjologią. Postdyscyplinarność z perspektywy socjologicznej: Dylematy socjologii w epoce późnej nowoczesności." kişi 193–212, Społeczeństwo, edukacja, praca, WW Kruszyńska tarafından düzenlendi. Łódź: Łódź Üniversitesi Yayıncılık. 978-83-7969-389-4ISBN'si 978-83-7969-389-4 .
• Konecki, Krzysztof T., Anna M. Kacperczyk ve Lukasz T. Marciniak. 2005. " Polonya Niteliksel Sosyolojisi: Genel Özellikler ve Gelişim 18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. " Niteliksel Sosyal Araştırma 6(3):27.
• Krawczyk, Zbigniew ve Kazimierz Z. Sowa. 1998. Socjologia W Polsce [Polonya'da Sosyoloji]. Rzeszow: WSP. 83-87288-97-7ISBN'si 83-87288-97-7 .
• Kubiak, Hieronim. 1996. " Umutlar, Yanılsamalar ve Aldatmacalar: Polonya'da Yarım Yüzyıl Siyaset Sosyolojisi ." Güncel Sosyoloji 44(3):21–39.
• Kurzewska, J. 2005. " Polonya Sosyolojisi - 'Ekim'den' Haziran'a (1956-1989) ." Sociologicky casopis [Çek Sosyolojik İnceleme] 41(4):641–58.
• Kwaśniewicz, Władysław. 1994. "Sistemik Kısıtlamaların Diyalektiği ve Akademik Özgürlük: Sosyalist Rejim Altında Polonya Sosyolojisi." kişi 25-38 in Eastern Europe in Transformation: The Impact on Sociology, MF Keen ve J. Mucha tarafından düzenlendi. Westport, CT: Greenwood .
• Mach, Bogdan W. ve Wlodzimierz Wesolowski. 1997. "Yine Profesyonellik: 90'ların Sonlarında Polonya Sosyolojisi." Çağdaş Sosyoloji 26(5):559-63. JSTOR 2655617 .
• Çok, Janusz. 2003. "Polonya Sosyolojisi 1990-2000: Bir Atılımdan Sonra Toplum, Evrimde Sosyoloji." kişi 117-32, Orta ve Doğu Avrupa'da Sosyoloji: Yeni Binyılın Şafağındaki Dönüşümler, MF Keen ve J. Mucha tarafından düzenlendi. Westport, CT: Greenwood.
• Mokrzycki, Edmund. 1974. " Sosyal Bilgiden Sosyal Araştırmaya Polonya Sosyolojisi Örneği ." Acta Sociologica 17(1):48–54.
• Piotrowski, Michal. "Nauczanie socjologii w Polsce [Polonya'da sosyoloji öğretimi]." <i id="mwAbo">Racjonalista</i> .
• Sulek, Antoni ve Nina Krasko. 2002. " Polonya Sosyoloji Derneği'nin Çok Yönlü ve Değişen İşlevleri 23 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ." Uluslararası Sosyoloji 17(2):213–31.
• Staszyńska, Katarzyna M. 2002. " Historia badań: Polska socjologia powojenna [Araştırma Tarihi: Savaş Sonrası Polonya Sosyolojisi]." Kısa Dergi 37.
• Sztompka, Piotr, ed. 1984. Polonya Sosyolojisinin Ustaları. Wrocław: Ossolinium. Lay özeti — JSTOR .
• Szacki, Jerzy, ed. 1986. Sto lat socjologii polskiej: od Supińskiego do Szczepańskiego [Polonya sosyolojisinin yüz yılı: Supiński'den Szczepański'ye]. Warszawa: Polonyalı Bilimsel Yayıncılar . 83-01-11787-7ISBN'si 83-01-11787-7 .
• — 2002. Historia myśli socjologicznej [Sosyolojik Düşünce Tarihi] (yeni baskı.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. 83-01-13844-0ISBN'si 83-01-13844-0 .
• Szafraniec, Krystyna ve Wincławski Włodzimierz. 2003. Socjologia w szkołach wyższych w Polsce. Nicolaus Copernicus University Press . 978-83-231-1562-5ISBN'si 978-83-231-1562-5 .
• Szcepański, Ocak, ed. 1966. Polonya'da Ampirik Sosyoloji. Varşova: Polonya Bilimsel Yayıncıları. Lay özeti — JSTOR .
• Walaszek, Zdzislawa. 1977. " Polonya Sosyolojisinde Son Gelişmeler 24 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ." Sosyolojinin Yıllık İncelemesi 3:331-62. DOI:10.1146/annurev.so.03.080177.001555 .
• Wejnert, Barbara. 1996. "Aile Çalışmaları ve Siyaset: Polonya Sosyolojisi Örneği." Evlilik ve Aile İncelemesi 1.2(3/4):233–59.
• Wincławska, Berenika M. 1996. " Polonya Sosyoloji Atıf Dizini (oluşturma ilkeleri ve ilk sonuçlar) ." Scientometrics 35(3):387–91.
• Znaniecka, Eileen Markley. 1936. "Polonya'da Sosyoloji." Amerikan Sosyolojik İncelemesi 1(2):296-98. JSTOR 2084491 .