Pelinyi
Pelinyi veya Paeligni; bugün Merkez İtalya, Abruzzo'da olan Peligna Vadisi'nde yaşamış olan bir İtalik kabileydi.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Pelinyi'den ilk olarak, Romalılara karşı MÖ 325'te İkinci Samnit Savaşı'nda savaşmış olan Marsi, Marrukinler ve Vestinlerin bulunduğu bir konfederasyonun üyesi olarak bahsedilir. Diğer Osko-Umbriya halkları gibi, onlar da meddixes denen yüksek yargıçlar tarafından yönetiliyordu. Dinleri; Dioscuri, Cerfum (bir su tanrısı) ve yılanlarla ilişkilendirilen bir tanrıça olan Anaceta (Roma'da Angitia) gibi tanrıları içeriyordu.
Samnitlerin teslim olmasıyla hepsi MÖ 305-302'de Romalılarla ittifak oldu.[1] Pelinyi bu derece bir boyun eğdirmeye karşı bile sıkı bir şekilde savaştı.[2] Konfederasyonun her bir üyesi Roma ile bağımsız bir birim olarak ittifak kurdu ve hiçbirinde kabileden siyasi olarak tamamen ayrı bir kasaba veya topluluk yoktu. Böylece Vestinler 3. yüzyılda kendi paralarını bastı, her biri Sosyal Savaş müttefikleri listesinde gözükmektedir. Dağlık ülkenin bu topluluklarının düşüncelerinde ne kadar saf İtalik kaldıkları asi başkenti olarak Corfinium Dağ Kalesi'ni seçmelerinden anlaşılıyor. Kale; MÖ 90'da orada basılan paralarda yazılan bir isim olan Vitellio (Italia'nın Oskanca formu) olarak yeniden adlandırıldı.[3] Pelinyi'ye Sosyal Savaş'ın ardından Roma vatandaşlığı verildi, Roma kültürünü ve dilini benimsemeye başlamalarından dolayı bu onların milli kimliklerinin sonunun başlangıcıydı.
Pelinyi kökenli gensler[değiştir | kaynağı değiştir]
Dili[değiştir | kaynağı değiştir]
| Pelinyice | |
|---|---|
| Ana dili olanlar | Samnium, Campania, Lucania, Calabria ve Abruzzo |
| Bölge | Güney ve Güney-Merkez İtalya |
| Ölü dil | MÖ 1. yüzyıl |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | Eski İtalik yazısı |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | pgn |
| Dilbilimci listesi | pgn |
| Glottolog | pael[4] |
Bilinen Pelinyice yazıtları, bu kabileler tarafından konuşulan lehçenin Frentani'nin kuzey sınırından Yukarı Aternus Vadisi'nde Amiternum'dan çok uzakta olmayan bir yere kadar çoğunlukla aynı olduğunu ve bu lehçenin Lucania ve Samnium Oskancasına çok benzediğini, belki de Kuzey Oskanca kullanımını garantileyen kendi tuhaflıklarını sergilediğini gösteriyor. Bunun en açık örneği sonedatların kullanımdır: Poimunie-n, Lat. "in templo Pomonali"; pritrom-e, Lat. "in proximum" (önünde yatan şeye). Diğerleri ünsüz i'sinin ve -di-'nin c benzeri bir sese (Latin alfabesinin yerel çeşitliliklerinde l- olarak gösterilir) ıslıklılaşmasıdır: vidadu > viamdö, Lat. "ad-viam"; Musesa, Lat. "Mussedia". Bir diğeri debulunma halindeki d'nin telaffuzda kaybolmasıdır: aetatu firata fertilid, Lat. "aetate fertili finita". Sonuncudaki ile diğer ikisindeki biçimlerin zıtlığı -d'nin yazıda bazen kullanılan bir arkaizm olduğunu gösteriyor. Bir kitabeden alınan aşağıdaki cümle, bu lehçenin ayırt edici bir örneği olarak gösterilebilir; taş, Corfinio'da (antik Corfinium) bulundu ve Latin alfabesinin kusursuz tarzı, yazının geçen yüzyıldan daha erken olamayacağını gösteriyordu: Eite uus pritrome pacris, puus ecic lexe lifar; Latince: "ite vos porro pacati (cum bona pace), qui hoc scriptum. "lexe" biçimi (2. çoğul bitmiş (perfekt) haber kipi), Sanskritçede aynı kişinin çekimiyle yakından paraleldir.
Pelinyi (Paeligni) ismi NO etnik sınıfına ait olabilir ama son ekten önce ünlü olmaması farkı onun Latince privignus'taki son ekle paralel olmasını daha olası kılıyor. Eğer Latince paelex (cariye) ile herhangi bir bağlantısı varsa ismin "melezler" anlamına geldiğini ve touta marouca'yı Marrukin topluluğuna dönüştüren fatih Sabinlerin küçümseme amaçlı uydurduğu bir kelime olduğunu düşünmek gayet makul olur. Ama doğrudan kanıtlarla desteklenmediği sürece hiçbir şey kesin değildir.[5]
Pelinyice ve bu yazıt grubu, eksikliklerinde Oskancadan Umbriyacaya olan geçiş tamamen kaybolacağından İtalik lehçeler zincirinin en önemli zincirini oluşturmaktadır. Pelinyice eserlerini barındıran Pentima yazıt ve antika koleksiyonu ve Sulmona'daki müzenin ikisi de Profesör Antonio de Nino tarafından açılmıştır
Kaderi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölgedeki Latince yazıtlarından hiçbirinin Sulla'dan daha eski olması gerekmez ama bazıları hem dilde hem de yazıda onun döneminin üslubunu gösterirler (ör. 3087, 3137). Öte yandan tamamı Latin alfabesiyle yazılmış yerel yazıtlardan bazılarının Cicero döneminin normal harflerini göstermesi, en azından dini ve özel amaçlar için Pelinyice lehçesinin MÖ 1. yüzyılın ortasına kadar sürdüğünü göstermektedir.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Livy ix. 45, x. 3, and Diod. xx. 101.
- ^ Diod. xx. 90.
- ^ R. S. Conway, The Italic Dialects, p. 216.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "{{{name}}}". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ For the history of the Paeligni after 90 BC see the references given in C.I.L. ix. 290 (Sulmona, esp. Ovid, e.g. Fasti, iv. 79, Anior. ii. 16; Florus ii. 9; Julius Caesar Latince: Commentarii de Bello Civili i. 15) and 296 (Corfinium, e.g. Diodorus Siculus xxxvii. 2, 4, Caes., BC, i. 15).
- Atıf
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Paeligni". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
