Güney Pikence
| Güney Pikence | |
|---|---|
| Eski Sabelce | |
| Ana dili olanlar | Picenum |
| Bölge | Marche, İtalya |
| Dönem | MÖ 6. yy - MÖ 4. yy |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | Pikence alfabeleri |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | spx |
| Dilbilimci listesi | spx |
| Glottolog | sout2618[1] |
 MÖ 4. yüzyıl Demir Çağı İtalya'sındaki dillerin yaklaşık dağılımı | |
.JPG)
Güney Pikence (diğer bilinen adlarıyla Eski Sabelce, Orta-Adriyatik veya Doğu İtalik)[2] Sabel altailesine mensup soyu tükenmiş bir İtalik dildir. Göründüğü kadarıyla anlaşılmayan ve bu yüzden de sınıflandırılmamış Kuzey Pikenceyle bir ilgisi yoktur. Güney Pikence yazılar, bazı kelimelerin açıkça Hint-Avrupaca oldu belli olsa da başlarda nispeten anlaşılmazlardı. 1983'te, görünüşte gereksiz olan iki noktalama işaretinin gerçekte basitleştirilmiş harfler olduğunun keşfi, onların anlaşılmasında artan bir gelişmeye ve 1985'teki ilk çeviriye yol açtı. Zorluklar halen daha vardı. Güney Pikence; Oskanca ve Umbriyaca (ve lehçeleri) ile birlikte Sabel dillerinin üçüncü bir kolunu gösterebilir[3] veya tüm dilsel Sabel bölgesi bir lehçe sürekliliği olarak da kabul edilebilir. "Küçük lehçelerin" çoğundan elde edilen kanıtların azlığı, bu tespitleri yapmanın zorluğuna katkıda bulunuyor.
Külliyat[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Pikence yazıtları külliyatı; en erken MÖ 6. yüzyıldan en geç MÖ 4. yüzyıla dayanan, taş ya da bronza yazılmış 23 yazıttan oluşur. Tarihler, harflerin özelliklerine ve bazı durumlarda arkeolojik bağlama göre yaklaşık olarak belirlenmiştir. Pikenlerin bilinen tarihi 3. yüzyılda Romalıların hakimiyetine girdiklerinde başladığı için yazıtlar, Geç Roma Krallığı dönemine kadar uzanan kültürlerine erken bir pencere açıyor. Bunların çoğu, cenazeler için yontulmuş - bazıları anıtsal heykellerdir- kumtaşı veya kireçtaşından yapılmış bütün veya parça halindeki stel veya cippuslardır.
Tipik bir mezartaşında, ölenin yüzü veya figürünün bir temsili ve onun etrafında veya altına sarmal olarak yazılmış yazıt bulunur, yazı saat yönünde, tersinde veya bustrofedon olarak okunur.[4] Taşlar; Ascoli Piceno, Chieti, Teramo, Fano, Loro Piceno, Cures, Aterno-Pescara ve Tronto arasındaki Abruzzi ve Aterno-Pescara'nın güneyindeki Castel di Ieri ve Crecchio'da bulundu.[5] Onlara, Merkez Abruzzi'deki bronz bir bileklikteki yazıtlar ile Po Ovası'ndaki Bologna'dan ve güneydoğu kıyısındaki Bari'den iki tane MÖ 4. yy miğferlerindeki yazıtlar eklendi.[6]
Bütün envanter aşağıdakilerden oluşur:[7]
- Castignano Cippus'u (MÖ 6. yy kumtaşı piramidi)
- Teramo, Penna Sant'Andrea'daki üç stel (MÖ 5. yy'ın ilk yarısından bir bütün ve iki parçalanmış kireçtaşı dikilitaşı)
- Campovalano piksisinin kapağı (MÖ 7. yy'dan 6. yy'a)
- Valle del Pescara'daki Chietino sarmal bilekliği (MÖ 5. yy)
- Cures Cippus'u (kireçtaşı)
- Loro Piceno Steli (kumtaşı)
- Mogliano Steli (kumtaşı)
- Acquaviva Steli
- Belmonte Steli (birleşik kumtaşı)
- Falerone Cippus'u
- Servigliano Steli (kumtaşı)
- Belmonte'deki kazınmış bir kumtaşı parçası
- Sant'Omero Cippus'u (kumtaşı)
- İki Bellante steli (kumtaşı)
- Crecchio Steli (kumtaşı)
- İki Castel di Ieri cippusu (kireçtaşı, bütün ve parçalanmış)
- Capestrano Heykeli (kireçtaşı, Kral Nevio Pompuledio'nun gerçek boyutlu temsili, MÖ 7. yy'ın ikinci yarısı - MÖ 6. yy'ın ilk yarısı)
- Bologna Miğferi (bronz)
- Puglia Miğferi
Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]
MÖ 6. yüzyıldan bilinen Güney Pikence alfabesi, /k/ için q ve /g/ için k kullanan bir Güney Etrüsk alfabesi gibidir.
- ⟨a b g d e v h i í k l m n o p q r s t u ú f *⟩
⟨.⟩ kısaltılmış bir ⟨o⟩ harfi iken ⟨:⟩, /f/ için kullanılan kısaltılmış bir ⟨8⟩ harfidir.[8]
Ses bilgisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Pikencenin ünsüzleri:[9]
| Ötümsüz patlamalılar | /p/, /t/, /k/ | gösterimi | ⟨p⟩, ⟨t⟩, ⟨k q⟩ |
| Ötümlü patlamalılar | /b/, /d/, /g/ | gösterimi | ⟨b⟩, ⟨d⟩, ⟨k⟩ |
| Sürtünmeliler | /f/, /s/, /h/ | gösterimi | ⟨:⟩, ⟨s⟩, ⟨h⟩ |
| Akıcılar | /l/, /r/ | gösterimi | ⟨l⟩, ⟨r⟩ |
| Genizsiller | /m/, /n/ | gösterimi | ⟨m⟩, ⟨n⟩ |
| Yarı Ünlüler | /w/, /j/ | gösterimi | ⟨v u ú⟩, ⟨i⟩ |
Grafem seçimlerini uygulandığı bağlam belirler. Yarı ünlülerde; kelime başı /w/ için ⟨v⟩ ve ⟨u⟩, ünlülerarası /w/ veya diğer özel bağlamlar içinse ⟨ú⟩ kullanıldı. Yukarıdaki liste özel bağlamları ihmal etmekte.
Dil örneği[değiştir | kaynağı değiştir]
Bellante'deki bir mezartaşındaki Yazıt Sp TE 2; Hint-Avrupacı dilbilimci olan Calvert Watkins tarafından, en erken İtalik şiirlerinin bir örneği ve Ön Hint-Avrupa nazım biçimlerinin olası bir yansıması olarak incelendi.[4] Alttaki yazıtta iki noktalar kelimeleri ayırmak için kullanıldı, orijinal yazıtta dikey üç nokta kullanılıyor.
- postin : viam : videtas : tetis : tokam : alies : esmen : vepses : vepeten
- "Yol boyunca mezarında gömülü? Titus Alius'un? 'toga'sını görüyorsunuz."[10]
Soru işaretli ögelerin çevirisi açık değil. Fortson, toga için "örtü, kaplama, kabuk"u öneriyor.
Aliterasyona dikkat ediniz: viam ve videtas, tetis ve tokam, alies ve esmen, vepses ve vepeten. Bu ve diğer yazıtların mısra kıtaları olma olasılığı keşif zamanından beri düşünüldü. Watkins, onları her biri 8 heceden oluşan 3 mısra içeren Rigveda'nın bir kıtasıyla kıyaslayarak onlara, her biri yedi heceden oluşan 3 mısra olarak tanımladığı "Güney Pikence kıtası" dedi.[11] Dahası, her mısra bir üç heceliyle bitiyor. Yazıttaki mısralar:
- postin viam videtas
- tetis tokam alies
- esmen vepses vepeten
İlk mısra hecelenip okunabilir:
- po-stin vi-am vi-de-tas
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "South Picene". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ Farney, Gary D.; Bradley, Guy (2017). The Peoples of Ancient Italy (İngilizce). Walter de Gruyter. s. 582. ISBN 978-1-5015-0014-5.
- ^ Helmut Rix Sabellische Texte: Die Texte des Oskischen, Umbrischen und Südpikenischen. Heidelberg: Carl Winter University Press, 2002 pp4f
- ^ a b Watkins 1996, s. 131
- ^ Salmon, Edward Togo (1988). "The Iron Age: the Peoples of Italy". Boardman, John; Hammond, NGL; Lewis, DM; Ostwald, M (Ed.). The Cambridge Ancient History. IV: Persia, Greece and the Western Mediterranean c.525–479 BC. Cambridge; New York: Cambridge University Press. s. 697.
- ^ Stuart-Smith 2004, s. 65
- ^ Calvelli, Alberto. "Lingua e Scrittura". I Piceni (İtalyanca). antiqui. 11 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010.
- ^ Stuart-Smith 2004, s. 66
- ^ Stuart-Smith 2004, s. 69
- ^ Fortson, Benjamin W. Indo-European Language and Culture: An Introduction. Blackwell textbooks in linguistics, 19 (2.2yıl=2010 bas.). Chichester, U.K.; Malden, MA: Wiley-Blackwell. s. 301.
- ^ Watkins 1996, s. 132
Ek kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Stuart-Smith, Jane (2004). Fonetik ve Filoloji: İtalik'te ses değişimi. Oxford: Oxford University Press.
- Watkins, Calvert (1996). How to Kill a Dragon: Aspects of Indo-European Poetics. New York; Oxford: Oxford University Press.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Adiego, Ignacio. "Ancora sul sostrato sudpiceno nei dialetti oschi settentrionali". In: Percorsi linguistici e interlinguistici: studi in onore di Vincenzo Orioles / a cura di Raffaella Bombi, Francesco Costantini. Udine: Forum, 2018, pp. 279–290. 2018.
- de Vaan, Michiel. 2008. Etymological dictionary of Latin and the other Italic languages. Leiden, The Netherlands: Brill.
- Martzloff, Vincent. Questions d’exégèse picénienne. In: Autour de Michel Lejeune. Actes des journées d'études organisées à l'Université Lumière Lyon 2 – Maison de l'Orient et de la Méditerranée, 2-3 février 2006. Lyon : Maison de l'Orient et de la Méditerranée Jean Pouilloux, 2009. pp. 359–378. (Collection de la Maison de l'Orient méditerranéen ancien. Série philologique, 43) [www.persee.fr/doc/mom_0184-1785_2009_act_43_1_2672]
- Poultney, James. 1951. "Volscians and Umbrians." American Journal of Philology 72: 113–27.
- Wallace, Rex E. 2007. The Sabellic languages of ancient Italy. Languages of the World: Materials 371. Munich: LINCOM.
- Watkins, Calvert. 1995. How to kill a dragon: Aspects of Indo-European poetics. Oxford: Oxford University Press.
- Zamponi, R. 2019 ‘An outline of the South Picene language I: introduction and phonology’. Italian Journal of Linguistics 31(1): 193-222.
- Zamponi, R. 2019 ‘An outline of the South Picene language II: morphology and syntax’. Italian Journal of Linguistics 31(2): 201-239.