Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Drammensveien'deki Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi binası

Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi (Norveççe: Det Norske Videnskaps-Akademi, DNVA) Norveç, Oslo'da bulunan akademik birliktir. Amacı, Norveç'te bilim ve irfanın ilerlemesini desteklemektir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Christiania'daki Kraliyet Frederick Üniversitesi 1811'de kuruldu. Christiania'da akademik birlik fikri ilk kez 1841'de su yüzüne çıktı.[1] Trondheim şehrinin üniversitesi yoktu, ancak 1760'ta kurulan Norveç Kraliyet Bilimler ve Edebiyat Derneği adlı akademik birliğe sahipti.[2] Christiania'da akademik birliğin amacı, bilimsel çalışmaları desteklemek ve akademik makalelerin yayınlanmasına yardımcı olmaktı. Bağımsız araştırmanın güçlü olduğu Humboldt'tan ilham alan üniversite fikri, üniversitenin devlet memurları yetiştirmenin bir aracı olduğu araçsal görüşünün yerini almıştı. Şehirde zaten 1833'te kurulan Norveç Tıp Derneği gibi belirli meslekler için dernekler vardı. Ancak bu topluluklar hem tıp içindeki akademisyenlere hem de akademi dışındaki hekimlere açıktı. Akademik birlik, yalnızca istihdam edilen akademisyenlere, ancak tüm akademik alanlardan açık olacaktır.[1]

Fikir 1841'de ilerlemedi. Para bir sorundu; ayrıca "bilimsel yetkilerin yeterliliği konusunda şüpheler" vardı.[1] Ancak, disiplinler arası işbirliği gelişiyordu. Norveç'te ilk bilimsel kongre 1844'te yapıldı. Doğa bilimleri ve tıp alanından iki yüz kişi, doğa araştırmacılarının dördüncü İskandinav toplantısı için bir araya geldi. Sonunda, 1857'de tıp profesörü Frants C. Faye ile bir finans kaynağı bulundu.[3] Akademi kuruldu ve 3 Mayıs 1857'de Norveççe: Videnskabsselskabet i Christiania adıyla açıldı.[4] "Christiania" daha sonra "Kristiania" olarak değiştirilmiştir. Norveççe: Det Norske Videnskaps-Akademi i Kristiania adı yirminci yüzyılın başlarında alındı,[5] ve 1924'ten itibaren Oslo, adı orijinal Norveççe adına geri döndürmek için oy kullandığında "i Kristiania" kaldırıldı.[4]

İlk elli yılında devletin ekonomik desteği asgari düzeydeydi. Bu haliyle akademi mütevazi bir varoluşa öncülük etti. Yirminci yüzyılın başlarında, Waldemar Christofer Brøgger (daha sonra üniversitenin ilk rektörü) akademiyi güçlendirmek için bir plan önerdi. Ekonomisini güçlendirmek için özellikle akademiye bağlı olan Nansen Vakfı'nı kurdu. Brøgger'in amacı, üniversiteden bağımsızlığını güvence altına almak için kendi araştırmacılarını istihdam etmekti, ancak bu asla olmadı.[5] Akademinin amacı, toplantılar, seminerler ve araştırma ve yayın desteği yoluyla genel olarak bilimi ve bilimi ilerletmek olarak kaldı.[4] Yine de Nansen Vakfı ve diğer ekonomik kaynaklar önemliydi. Erken İnsan Kültürü Karşılaştırmalı Araştırma Enstitüsü gibi diğer organların kurulmasına yardımcı oldular.[6] Vakıflar 2. Dünya Savaşı'ndan sonra öneminin bir kısmını kaybetmiştir. Bununla birlikte, Otto Lous Mohr devlete ait bir milli piyangodan elde edilen fazlanın kullanılmasını önerdiği için tamamen yeni bir finansman kaynağı bulundu.[7] Norsk Tipping'in kuruluşu 1946'da atıldı ve 1947'de gerçekleşti.[8] Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi, bu geliri kendi konseyi aracılığıyla yönetmek istedi, ancak Norveç Hükûmeti bunu reddetti ve NAVF (Norveççe: Norges allmennvitenskapelige forskningsråd Norveç Genel Araştırma Konseyi) araştırma konseyini kurdu. Akademi sadece bu konsey için temsilciler önerebilirdi. O zamandan beri, devlet güdümlü araştırma konseyleri ekonomik olarak akademiden daha önemli hale geldi.[7] NAVF ve diğer organlar, 1993 yılında Norveç Araştırma Konseyi olmak üzere birleştirildi.[9]

Akademi Yönetim Kurulu her yıl seçilir. Akademi'nin 2022 Başkanı mikrobiyolog Lise Øvreås'tır.[10]

Teşkilatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel Kurul, Akademi'nin en üst organıdır. Akademi yönetim kurulu, Başkan, Genel Sekreter ve Başkan Yardımcısı ile Matematik ve Doğa Bilimleri ile Beşeri Bilimler ve Sosyal Bilimler olmak üzere iki bölümün başkanı, başkan yardımcısı ve sekreterinden oluşur.

Akademi Başkanı hukuk profesörü Hans Petter Graver'dır (UiO). Başkan yardımcıları ise; Gunn Elisabeth Birkelund ve Anders Elverhøi'dir. Norveç Kralı V. Harald onursal başkandır.[11]

Akademi, araştırma başlatarak ve destekleyerek, toplantılar ve uluslararası konferanslar düzenleyerek, bilimsel yazılar yayınlayarak ve ulusal ve uluslararası kuruluşlara temsilciler atayarak misyonunu yerine getirmeyi amaçlamaktadır. Akademi, her yıl çok çeşitli akademik disiplinleri kapsayan konularda en az 12 açık toplantı düzenlemektedir.

1 Nisan 2021 itibarıyla Akademi'nin 535'i Norveçli ve 411'i yabancı olmak üzere 946 üyesi bulunmaktadır.[12][13] Üyeler, matematik ve fen bilimleri sınıfı ile beşeri bilimler ve sosyal bilimler sınıfına ayrılmıştır.[12]

Ödüller ve diğer etkinlikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Akademi matematikte Abel Ödülü'nü ve astrofizik, nanobilim ve nörobilimde Kavli Ödülü'nü vermekten sorumludur.[4] Ayrıca Uluslararası Bilim Konseyi (ICSU), Uluslararası Akademiler Birliği (UAI), Avrupa Bilim Vakfı (ESF) ve Tüm Avrupa Akademilerinde (ALLEA) Norveç'i temsil etmektedir.[11]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c Collett, John Peter (1999). Historien om Universitetet i Oslo (Norveççe). Oslo: Universitetsforlaget. s. 58. ISBN 82-00-12937-3. 
  2. ^ Henriksen, Petter, (Ed.) (2007). "Det Kongelige Norske Videnskabers Selskab". Store norske leksikon (Norveççe). Oslo: Kunnskapsforlaget. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2009. 
  3. ^ Collett, 1999: p. 59
  4. ^ a b c d Henriksen, Petter, (Ed.) (2007). "Det Norske Videnskaps-Akademi". Store norske leksikon (Norveççe). Oslo: Kunnskapsforlaget. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2009. 
  5. ^ a b Collett, 1999: p. 108
  6. ^ Collett, 1999: p. 137
  7. ^ a b Collett, 1999: p. 187
  8. ^ Henriksen, Petter, (Ed.) (2007). "Norsk Tipping AS". Store norske leksikon (Norveççe). Oslo: Kunnskapsforlaget. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2009. 
  9. ^ Henriksen, Petter, (Ed.) (2007). "forskningsråd". Store norske leksikon (Norveççe). Oslo: Kunnskapsforlaget. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2009. 
  10. ^ "Styret og ledelsen". Det Norske Videnskaps-Akademi (Norveççe). 22 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2022. 
  11. ^ a b "About the academy". Norwegian Academy of Science and Letters. 22 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2014. 
  12. ^ a b "Medlemmer". Det Norske Videnskaps-Akademi (Norveççe). 22 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2022. 
  13. ^ "Utenlandske medlemmer". Det Norske Videnskaps-Akademi (Norveççe). 12 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2022. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Norveç_Bilim_ve_Edebiyat_Akademisi&oldid=31653575" sayfasından alınmıştır