Nahçıvan Tepe
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Azerice: Naxçıvan Təpə | |
 | |
| Bölge | Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti |
|---|---|
| Tür | Höyük |
| Tarihçe | |
| Kurucu | Eski Türkler |
| Devir(ler) | Kalkolitik Dönem |
| Sit ayrıntıları | |
| Kazı tarihleri | 2017 |
| Arkeologlar | Veli Bahşaliyev |
Nahçıvan tepe yerleşim yerinde, 2017 yılında Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Nahçıvan Şubesi ekibi Veli Bahşaliyev'in öncülüğünde kazıların başlatıldığı antik yerleşke.
Araştırma sırasında hala bilinmeyen Güney Kafkasya'da yeni bir arkeolojik kültür ortaya çıkarıldı. Bu kültür, Azerbaycan'ın güney bölgelerini de kapsayan Dalma tepe kültürüdür. Araştırmacılar, uzun yıllar boyunca bireysel bulgulara dayanarak, Orta Doğu ve Güney Kafkas kültürlerinin karşılıklı ilişkilerin olabileceğini söylüyorlardı. Bununla birlikte, Nahçıvan yerleşimine ait tüm arkeolojik malzemeler kompleksi keşfedildi. Keşfedilen seramik ürüne göre, yerleşim M.Ö. V binyılın ilk yarısını gösteriyor, İtalya'nın Lesse şehrinde karbon örnekleri analiz edildi. Yerleşim yerinden alınan kömür örneklerin analizi, İ.Ö 4945 yılını gösteriyor.
Araştırmalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu yerleşimin ve ayrıca Sirabçay havzasındaki diğer anıtların incelenmesi, Azerbaycan'ın Eneolitik kültürü de dahil olmak üzere Güney Kafkasya'yı devirlendirmeye izin vermektedir. Nahçıvan Yaylası'ndan Dalma Tepesi seramik ürünlerinin keşfi dikkat çekicidir. Dalma tipi boyalı seramik ürünler artık sadece Uzun Oba ve Uçan Ağıl örneği ile Nahçıvan'da biliniyordu. Parmak baskılı seramikler ise şimdilik Uçan Ağıl yerleşimi ile temsil edilmektedir. Diğer yerleşim alanlarında böyle bir seramik yoktur. Bu tür seramikler, Karabağ anıtlarından bireysel örneklerle bilinmekte. Çalışmalar, esas olarak Sünik obsidiyenin Urmiye Havzası havzasında kullanıldığını göstermektedir. Nahçıvan anıtlarında, çoğunlukla Gökçe obsidiyeni kullanıldığını görünmektedir. Sünik obsidiyeni daha azdır ve ikinci sıradadır. Urmiye havzasında yaşayan insanların Zengezur Dağları'ndaki hammadde kaynakları ve Nahçıvançay vadisinde yaşayanlar aracılığıyla temas etmesi muhtemeldir. Son zamanlarda Nakchivançay vadisinde bakır cevheri izleri olan bir madenin bulunmasının, bu ilişkilerin sadece obsidiyen değil, aynı zamanda bakır rezervi olduğunu gösterdiği belirtilmelidir.
Dalma tipli seramik[değiştir | kaynağı değiştir]
Dalma tepe tipi seramikler, 1959'da Dalma tepesinde, Charles Burney ve 1961'de Cuyler Young tarafından keşfedildi. Bu tip seramikler aynı zamanda Hasanlı, Hacı-Firuz, Tepe Seavan yerleşimlerinde varlığı da bilinmektedir. Dalma tepe seramikleri, tipik Halaf ve Ubaid seramikleri ile birlikte, İran ve Irak'ta yerleşim bölgelerinde de bulunmuştur. Bu tür seramikler, Zagros Dağları'ndaki araştırmalarda keşfedilmiştir. Seh-Gabi'de ve Kangavar vadisinde Godin tepesi yerleşimlerinde ve Mahidisht'te ise 16 yerleşim yerinin yüzeyinde zengin Dalma tipi seramikler bulunmuştur. Bu yerleşimlerden Tepe Siahbid ve Çoqa Maran sondaj kazılarla incelenmiş, Dalma tepe seramikleri Tepe Kuh'un yerleşiminin yüzeyine daha çok bulunmuştur . Bu tip seramikler Irak'taki Jabal yerleşiminde, Tell Aad, Keith Kasim ve Kerkük'te Yorgan Tepe'de bulunuyor. Kanghavar vadisinde bu tür seramiklerin 68 %, Mahidasht'ta ise 24 % olduğu unutulmamalıdır. Araştırmalar bu tür seramiklerin güneye doğru hareket ettikçe azaldığını göstermektedir. Urmiye Gölü'nün güneyine ve batısına yayıldığına inanılan bu seramik, Urmiye'nin kuzeyinde ve şimdi Nahçıvan'da keşfedildi. İran'da, bu kültür Julfa Kültepe, Ahranjan Tepe, Lavin Tepe, Gosha Tepe, İdir Tepe ve Baruj Tepe yerleşimlerinin kazılarında keşfedildi. Şu anda, bu seramikler İran'da 100'den fazla yerleşim yerinde bilinmektedir. Yerleşim bölgelerinden bazıları höyüklerde yaşayanlara, bazıları da göçebelere aittir. Araştırmacılara göre, bu kültür Kuzey-Batı İran’da gelişti ve Urmiye Gölü’nün güneyine yayıldı. Dalma tepe seramiklerin kimyasal analizi, yerel üretimin bir ürünü olduğunu göstermiştir. Dalma tepe kültürü çeşitliliğinin Nahçıvan'nı da kapsandığına inanılmaktadır. Daha doğrusu, Nahçıvan bu kültürün yayılma arealına dahil edildi. Kuşkusuz, gelecekteki çalışmalar Urmia Havzası ile Nahçıvan kabileleri arasındaki ilişkilerin ve karşılıklı ilişkilerin doğasının daha net tanımlanmasını sağlayacaktır. Çalışmalar ayrıca Dalma tepesi kültürünün oluşumu ve oluşumu ile ilgili hususları netleştirmektedir.[1][2][3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Baxşəliyev V, Quliyeva Z, Həşimova T, Mehbalıyev K, Baxşəliyev E. Naxçıvan təpə yaşayış yerində arxeoloji tədqiqatlar. Naxçıvan: Əcəmi 2018, 266s.
- ^ Kömür analizləri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyə yardımı ilə yerinə yetirilmişdir – Qrant № EİF-KETPL-2-2015-1(25)-56/47/5
- ^ Karbon nümunələri İtaliyanın Lesse şəhərində analiz edilmişdir.