Lewis satranç figürleri
Lewis satranç figürleri (İngilizce : Lewis Chessmen) toplam 78 satranç figüründen oluşan bir karışımdır. Hebrides ada gruplarından sonra en büyüğü olan İskoç Hebridler'deki Lewis adasında(de•en) keşfedilmiştir. Norveç'te üretildiği tahmin ediliyor ve Orta Çağın oyun taşları olarak geçerliliğini koruyor. Ayrıca Roma süsleme sanatının muhteşem bir kanıtıdır.
Kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu satranç figürleri tahminen Norveç'te benzer figürlerin bulunduğu 12. yüzyılın ikinci yarısına dayanıyor.[1] Bu zaman diliminde Satranç Arap Bölgeleri'nden Sicilya ve İspanya üzerinden de Avrupa'ya yayıldı. Akdeniz'de Araplar ile hareketli bir ticaret yapan Vikingler satrancı önceleri İskandinavya'ya getirdiler. Böyle de İskandinav kökenli ancak daha çok arap figürlerine benzeyen 10. yüzyıldan dağınık satranç figürleri ortaya çıktı.[2] Lewis Satranç Figürleri'nde ise önceleri koşucu olarak bilinen Fil Piskopos olarak tasvir edildi.(Esaslı durumu file binen bir süvariydi) Bu sayede bu figürler Batı-Avrupa tipi fügürler olarak kabul edilmektedir.[3]
Lewis satranç figürleri, Romalı tarzda deniz ayısının diş kemiklerinden imal edilmiştir. Bugüne kadar ikisi tamamlanmış olan dört takıma ait toplam 78 figürden oluşmaktadır. Toplam olarak 8 şah (erkek tarzı), 8 şah(kadın tarzı), 16 piskopos(Fil/Koşucu), 15 at, 12 kale ve 19 piyon bulundu. Mezar taşına benzeyen piyonların haricinde tüm figürler insani özelliklere sahiptir. Şah (kadın ve erkek) tahta oturmuş, süvari atın üzerindedir. Elbiseler ve silahlar detaylı bir şekilde işlenmiştir. Örneğin piskoposlar bir piskopos değneği ve İncil ile donatılmıştır. Kalelerden birkaçı kalkanı arkasında vahşi bakış ile dişlerini biribirine bastıran vahşi bir savaşçı olarak tasarlanmıştır. Fakat birçok figür daha çok kederli veya şaşkın yüz ifadelerine sahiptir. En büyük oyun taşı 10,2 cm'ye kadar olan yüksekliğiyle piskoposlardır (filler). Bundan dolayı bir satranç tahtasının çapı 82 cm ye sahip olmalıdır. Figürlerin bazıları aslı itibarı ile kırmızıya boyandığından, satranç tahtasının beyaz ve kırmızı alanlara paylaştırılmış olması gerekir. Beyaz ve siyaha boyananlarda şahsi ve karşı tarafın figürleri pek ayırt edilememektedir.
Satranç figürleri'nin keşfi ve gösterimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Keşif tarihi açıklık kazanmamıştır. Çeşitli efsaneler ve rivayetler vardır. Figürlerin Isle of Lewis adasına gelişi ile ilgili hakikatlerde meçhuldur. Tahmin edilen, 12. ve 13. yüzyıllarda Isle of Lewis adasında Norveçli bir satıcı tarafından saklanıldığıdır. Lewis Satranç Figürleri, ilk defa 11 Nisan 1831'de Society of Antiquaries of Scotland (İskoçya Antikatoplayıcıları Vakfı) tarafından bir toplantıda sergilenmiştir.
Günümüzde keşfine dair tam bir tarih yoktur. Fakat figürler Uig (Lewis adasında bir yerleşim merkezi) deki körfezin kumsalında gömülü olan bir kamaranın içinde bulunmuş olduğu tahmin edilmektedir. Satranç figürleri ile 14 yazısız levha ve tokalar bulunmuştur.
Satranç figürlerinin koleksiyonu ilk gösterimden sonra dağılmıştır. 10 figür boyacı Charles Kirkpatrick Sharpe tarafından satın alındı. 67 figür ise bugün halen daha sergilendiği Britanya Müzesi tarafından 84 britanya lirası karşılığında satın alınmıştır. Sharpe daha sonraları bir figür daha bulmuş ve elindeki 11 satranç figürünü koleksiyoncu Lord Londesborough'a satmıştır. 1888'de Society of Antiquaries of Scotland tarafından satın alınmış ve onlar Edinburgh'taki Kraliyet Müzesi'ne devredilmiştir.
Arkeolojik açıdan bakıldığında, Lewis Satranç Figürleri İskoçya'nın kuzey yerleşim merkezlerinin kanıtı olarak bakılabilir.[4] Her şeyden önce Britanya Müzesi'nin bu koleksiyonu figürlerin popülaritesine önderlik ediyor. Orta Çağ'ın en meşhur oyun figürleri olarak geçerliliğini korumakla beraber satranç oyuncuları için çeşitli taklitleri elde edilebilir. Harry Potter ve Felsefe Taşı adlı filmde figürlerden kırmızı şah (kadın tarzı olan) Lewis koleksiyonundan uyarlanmıştır. 2002 yılındaki televizyon filmi Geliebte Diebin'de ise bir adet Lewis Figürü, satranç oyununda önemli bir role sahiptir.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Ian Armit: The Archaeology of Skye and the Western Isles . Edinburgh University Press, Edinburgh 1996, s. 204.
- ^ Rolf Schneider: Alltag im Mittelalter. Das Leben in Deutschland vor 1000 Jahren. Bassermann, 2006, Sayfa 12
- ^ H. E. Bird:Chess History And Reminiscences. Kessinger Publishing Co, 2004. ISBN 1-4191-1280-5.
- ^ Anna Ritchie: Viking Scotland. B.T. Batsford Ltd, 2001. ISBN 0-7134-7225-1.
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- James Robinson: The Lewis Chessmen. British Museum Press, London 2004, ISBN 0-7141-5023-1. (ing.)
- Neil Stratford: The Lewis Chessmen and the Enigma of the Hoard . British Museum Press, London 1997, ISBN
0-7141-0857-2. (ing.)
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Lewis satranç figürleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- British Museum: The Lewis Chessmen13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)