Kullanıcı:Ae.zigor/İtiş vektörlemesi
İtiş vektörlemesi, aynı zamanda itme vektörü kontrolü veya TVC, bir uçağın, roketin yada farklı bir aracın yönelimini ve aracın açısal hızını kontrol etmek amacıyla motordan gelen itişin yönünü manipüle edebilme kabiliyetidir.
Atmosfer dışında da kullanılan roket biliminde ve balistik misillerde, aerodinamik kontrol yüzeyleri kullanışsızdır. Bu sebeple itiş vektörlemesi temel olarak yönelim kontrolünü sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
Uçaklar için, bu method aslen uçaklara dikey kalkış (VTOL) yapabilme yada daha kısa bir piste inip kalkış yapabilme(STOL) amacıyla geliştirilmiştir. Daha sonra bu yöntemin savaş durumunda, uçaklara geleneksel uçakların yapamadığı manevraları yapma kabiliyeti verdiği fark edilmiştir. Uçağın dönüş yapabilmesi için, uçak aileron ve elevator gibi aerodinamik kontrol yüzeylerini kullanmak zorundadır; itiş vektörlemesi olan uçaklarda dahi kontrol yüzeylerinin kullanılması zorunludur ancak daha az bir ölçüde kullanılmaları yeterli olmaktadır.
Rus kaynaklarından[1] türetilen füze literatüründe, itme vektörlemesi sık sık "gaz-dinamik yönetimi" veya "gaz-dinamik kontrol" olarak anılmıştır.
İtiş Vektörlemesi Methodu[değiştir | kaynağı değiştir]
Roket ve balistik füzeler[değiştir | kaynağı değiştir]
İtiş vektörlemesi kontrolü (TVC) sadece itiş gücü tahrik sisteminden kaynaklandığında kullanılabilir. Uçuşun diğer aşamalarında yönelim kontrolü ve uçuş güzergahı kontrolü için farklı mekanizmalar gerekmektedir.
İtiş vektörlemesi 4 şekilde sağlanabilir:[2][3]
- Gimballi motor(lar) yada egzoz(lar)
- Reaktif sıvı enjeksiyonu
- Yedek motorlar(Sabit veya hareketli)
- Egzoz kanatları
İtme Vektörlü Uçaklar Listesi[değiştir | kaynağı değiştir]
İtme vektörünün iki ana faydası: VTOL/STOL ve yüksek manevra kabiliyeti.
MODEL yetenek için[değiştir | kaynağı değiştir]
- 65 Çan Modeli
- Bell X-14
- Bell Boeing V-22 Osprey
- Boeing X-32[4]
- Dornier Do 31
- 101 NE KADAR ZAMAN ALIR VJ
- Harrier Jump Jet
- British Aerospace Harrier II
- British Aerospace Deniz Harrier
- Hawker Siddeley Harrier
- McDonnell Douglas AV-8B Harrier II
- Hawker Siddeley Kerkenez
- Hawker Siddeley P. 1127
- Lockheed Martin F-35B Lightning II
- 191B VFW VAK
- Yakovlev Yak-38
- Yakovlev Yak-141
Daha yüksek manevra kabiliyeti için[değiştir | kaynağı değiştir]
İki boyutlu vektör[değiştir | kaynağı değiştir]
- McDonnell Douglas F-15 ATLANTİS/MTD (deneysel)
- Lockheed Martin F-22 Raptor (pitch ve roll)
- McDonnell Douglas X-36 (yaw)
- Bana 163 B deneysel olarak kullanılan bir roket direksiyon kürek için yalpa ekseni
Üç boyutlu vektör[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sukhoi Su-35
- Sukhoi Su-30MKİ
- Sukhoi Su-30MKM
- Sukhoi Su-30MKA
- Sukhoi Su-30SM
- Sukhoi Su-37 (deneysel)
- Sukhoi Su-57
- Sukhoi/HAL FGFA
- Mikoyan MiG-35 (MiG-29OVT)
- McDonnell Douglas F-15 AKTİF (deneysel)
- General Dynamics F-16 VİSTA (deneysel)
- Rockwell-MKK X-31 (deneysel)
- McDonnell Douglas F-18 HARV (deneysel)
- Mitsubishi X-2 (deneysel)
Başka[değiştir | kaynağı değiştir]
- 23 sınıf zeplin, bir dizi İngiliz, 1. Dünya Savaşı zeplin
- Zeplin Sanayi Skyship 600 modern zeplin
- Zeplin NT modern, itme–vektör zeplin
Ayrıca Bkz.[değiştir | kaynağı değiştir]
Başvurular[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "AA-11 ARCHER R-73". Erişim tarihi: 2014-03-27.
- ^ George P. Sutton, Oscar Biblarz, Rocket Propulsion Elements, 7th Edition.
- ^ Michael D. Griffin and James R. French, Space Vehicle Design, Second Edition.
- ^ Sweetman, Bill (1999). Joint Strike Fighter: Boeing X-32 vs Lockheed Martin X-35. Enthusiast Color Series. MBI. ISBN 0-7603-0628-1. Birden fazla
|author-link=ve|authorlink=kullanıldı (yardım); Birden fazla|ISBN=ve|isbn=kullanıldı (yardım)
8. Wilson, Erich A., "Giriş için İtme-Kesişeceğini Uçak Memeleri", 978-3-659-41265-3
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ae.zigor/İtiş vektörlemesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
[[Kategori:Jet motorları]]