Karpuz Çayı
| Karpuz Çayı | |
|---|---|
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Türkiye, Antalya
|
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Orta Toroslar |
| Kaynak rakımı | 2.544 m |
| Ağız | Akdeniz |
| Ağız rakımı | 0 m |
| Uzunluk | 36 km |
| Havza alanı | 641 km2 |
| Debi | 4,2 m3/sn |
Karpuz Çayı, Orta Toroslar'dan doğan, Akdeniz'e dökülen doğu Antalya akarsuyudur. Havza alanı 641 km2, debisi 4,2 m3/sn,[1] uzunluğu 36 km'dir.[2]
Genel durum[değiştir | kaynağı değiştir]
Karpuz Çayı'nın batısında Manavgat Nehri havzası, doğusunda Alara Çayı havzası bulunur. Çay havzasında Akseki, Manavgat ve Gündoğmuş ilçeleri yer alır. Kaynağını Torosların 2.544 m yükseklerinden alır. Cendeve ve Geriş köyleri arasında Uludere ile Murtiçi yakınlarında birkaç dereyi alır. Kızılkaya mahallesi ile Gürleğen Dağı arasında kanyon vadide akar, daha sonra Karpuz Çayı adını alır, Manavgat'ın doğusunda Uzunlar, Manavgat ile Taşkesiği, Manavgat arasından denize dökülür.[3]
Akarsu yukarı çığırında dar ve derin vadiler oluştururken, aşağılarda geniş yataklı vadiler oluşturmuştur. Akarsuyun ağız bölümündeki lagün az su geldiği zamanlarda denizle bağlantısı kopmaktadır.[4] Antalya–Konya kara yolunun Karpuz Çayı vadisini takiben, Akseki üzerinden geçer. Ahmetli Kanyonu dar ve derin yapısı ile dikkat çekmektedir.
Havza içinde şu köyler bulunur: Kızılot, Hacıobası, Uzunlar, Taşkesiği, Halitağalar, Tepeköy, Gençler, Gebece, Ahmetler, Gençler, Güçlüköy, Serinyaka, güçlüköyalan, Çiçekoluk, Murtiçi, Erenkaya, Taşlıca, Çukurköy, Mahmutlu, Çaltılıçukur, Karadere, Güneyyaka, Güzelsu, Sadıklar, Pınarbaşı.[3]
Havzada yıllık ortalama yağış 1.107 mm, en düşük Temmuzda 2,7 mm, en fazla Aralıkta 246 mm yağış düşer.
Ahmetler Kanyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Ahmetler köyünün 2 km kuzeydoğuda, 350 m rakımda başlar, 7 km sonra 90 m rakımındaki Ahmetler köprüsünde sona erer. Kireçtaşından oluşan arazi fazla geçirgen olduğundan çay fazla su taşımaz. Yaz mevsiminde kanyondaki su kurumaktadır.
Deltası[değiştir | kaynağı değiştir]
Acısu ve Karpuz Çay'ın meydana getirdiği 51,4 km2 büyüklüğündeki Kızılot Deltası, tepeler ile çevrelenmiş, alçak kıyı vasfındadır. Ova bugünkü görünümünü son 6000 yıl içinde Holosen devrinde almıştır. Kıyı ovasında akarsu birikim şekilleri olarak, kopmuş menderesler, burun setti deposu ve eski akarsu yatakları görülür. Bu şekil izlerinin ovadaki tarım faaliyetlerine rağmen yok olmaması, uydu görüntülerinden seçilebilmesi yatak değişiminin taze olduğunun delidir. Bu değişiklikler son 2000 yıl içinde olmalıdır. Kıyılardan kum alınması ve bitki örtüsünün tahribi kıyı dinamiğini bozmaktadır. Bitki örtüsü yok edilen kıyı kumullarının yakındaki tarlaları ve yerleşmeleri tehdit etmektedir.[4]
Akarsu kıyı alanında deniz yükselmesi ve alçalmasına bağlı 10, 20-30, 40-50, 70,80 m seviyelerinde kıyı taraçaları oluşturmuştur.
Canlı hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Antalya havzasına endemik tür olan Küçük incibalığı (Alburnus baliki) Karpuz Çayı'ndan ilin batısındaki Boğa Çayına kadar tüm akarsuların durgun alanlarında görülür. Çayda ayrıca sazan (Cyprinus carpio) türü de yaşamaktadır.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kantarcı, M. Doğan (2014). "AHMETLER KAPIZI (KARPUZ ÇAYI MANAVGAT) HİDROELEKTRİK SANTRALININ (HES) ÇEVRESİNE YAPACAĞI OLUMSUZ ETKİLER ÜZERİNE BİR İNCELEME VE DEĞERLENDİRME". docplayer.biz.tr. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020.
- ^ "Antalya' daki Akarsular". geziantalya.com. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- ^ a b Sabancı, Serkan (2016). "Antalya'nın Doğusu-Akseki, Gündoğmuş ve Manavgat(Karpuz Çayı Havzası)'ta Orman Yangınlarının Sebepleri ve Alınması Gereken Önlemler" (PDF). ankara.edu.tr. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020.
- ^ a b Çiçek, İhsan vd. (2008). "Karpuz Çay Deltasının (Antalya Doğusu) Paleojeomorfolojisi". Coğrafi Bilimler Dergisi. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020.
- ^ Küçük, Fahrettin; İkiz, Ramazan (2004). "Antalya Körfezi'ne Dökülen Akarsuların Balık Faunası" (PDF). E.Ü. Su Ürünleri Dergisi. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.