Juliusz Kühl
Juliusz Kühl | |
|---|---|
 Juliusz Kühl | |
| Doğum | 24 Haziran 1913 Sanok, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm | 19 Şubat 1985 (71 yaşında) Florida, ABD |
| Milliyet | Polonya  |
| Mezun olduğu okul(lar) | Bern Üniversitesi |
| Meslek | diplomat |
| Evlilik | Yvonne Weill |
| Ödüller |  |
Juliusz Kühl (24 Haziran 1913, Sanok – 19 Şubat 1985, Florida), Polonyalı konsolosluk memuru, ekonomist ve Yahudi diasporası aktivisti, 1941–1943 yıllarında, Yahudileri Holokost'tan kurtarmak için topluca yasadışı Latin Amerika pasaportları düzenleyen Aleksander Ładoś önderliğindeki “Bern grubu” da denilen „Ładoś Grubu”nun etkin üyesi.[1] Yahudi ve İsrail gazeteciliğinde, sıklıkla grup lideri olarak bahsedilir.[2][3]
Kişisel yaşam[değiştir | kaynağı değiştir]
Juliusz Kühl, Sanok'ta ortodoks Yahudi bir ailede doğdu. Babasını erken yaşta kaybettikten sonra 1929'da annesinin gösterdiği çabalar sayesinde, Bern Üniversitesi'nde okumak üzere, İsviçre'deki akrabalarının yanına taşındı. 1939'da Polonya-İsviçre ticaret ilişkileri üzerine doktora tezini başarı ile savundu. Bu tez Polonya Elçiliği’nin dikkatini çekti, bu sayede II.Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden sonra Polonya diplomatik misyonunda çalıştı.
1943'te Kühl, ona üç kız evlat veren Yvonne Weill ile evlendi.[4] Kızlarından biri olan Evelyn Kühl, daha sonra Dünya Yahudi Kongresi'nin Genel Sekreteri olan (1986–2001 yıllarında) Israel Singer’ın eşi oldu.[5]
Ładoś Grubu[değiştir | kaynağı değiştir]
Juliusz Kühl 1940–1945 yıllarında, İsviçre'nin kendisinin diplomat statüsünü tanımamış olmasına rağmen, Polonya Cumhuriyeti Elçiliği’nin Konsolosluk Bölümü Muavini idi. 1941–1943 yıllarında Konsolos Konstanty Rokicki ile Elçi Aleksander Ładoś ve yardımcısı Stefan Ryniewicz'in desteğiyle Kühl, Yahudi örgütler aracılığıyla işgal altındaki Polonya'ya kaçak yollardan gönderilmek üzere birkaç bin Latin Amerika pasaportunun üretimine katıldı.
İsviçre polisinin raporlarına göre, Kühl, Paraguay'ın yolsuzluk yapan Fahri Konsolosundan rüşvet karşılığı satın alınan boş pasaport defterlerinin getirilmesinden, Konstanty Rokicki ise bu formları doldurmak ve onlara yasal görünüm vermekten sorumluydu. Aynı zamanda Kühl'ün ek bir rolü de, Elçilik ile işbirliği yapan Yahudi örgütlerle, özellikle etkin rol oynayan Montreux'dan Isaak ve Recha Sternbuch'un ailesi, Yahudi Savaş Mağdurlarına Yardım Komitesi (RELICO) ve ultra-ortodoksları bünyesinde barındıran uluslararası bir örgüt olan Agudat Israel ile sürekli temas halinde bulunmaktı.
Pasaportlar, Yahudi gettolarını imha kamplarına götürülmekten kurtarmak için kullanıldı. Pasaport sahipleri, Alman müttefiki devletlerin enterneleri ile takas edilecekleri Fransa'daki gözaltı kamplarına yönlendirildi. Gözaltında tutulanların bulunduğu ana toplanma merkezi Vittel ve Bergen-Belsen'deki kamplardı. Tarihçilere ve gazetecilere göre, en az yüzlerce insan Holokost’tan bu şekilde kurtuldu.
Faaliyetleri sırasında Kühl, İsviçre polisi tarafından iki kez sorguya çekildi ve sınır dışı edilme tehditleriyle karşı karşıya kaldı. İşten çıkartılması veya görevlerinden azledilmesi talepleri Elçi Ładoś tarafından defalarca reddedildi. Savaşın sonuna kadar, 1944'te Polonya Dışişleri Bakanlığı tarafından resmi olarak istihdam edilmiş olmasına rağmen, İsviçre Julius Kühl'ün diplomatik statüsünü tanımadı.[6]
Kühl, Ładoś, Ryniewicz ve Rokicki ile birlikte Temmuz 1945'te Geçici Ulusal Birlik Hükûmeti’nin iktidarı devralmasıyla diplomatik hizmetten ayrıldı.
Savaş sonrası yaşam[değiştir | kaynağı değiştir]
Juliusz Kühl, 1945'ten sonra İsviçre'de kaldı ve burada ticari faaliyetlerde bulundu ve Ładoś ile birlikte Stanisław Mikołajczyk’ın Polonya Halk Partisi ile işbirliği yaptı. 1949'da Kanada'ya gitti. İlk başta saat ticareti ile uğraştı ve sonunda inşaat sektöründe başarılı bir girişimci oldu. 1980'de Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı ve burada Florida’nın Dade kentinde öldü.
Juliusz Kühl, ölümünden sonra ABD Holokost Anma Müzesi'ne ve Los Angeles Holokost Müzesi'ne iletilen, pasaport operasyonuna ilişkin yayımlanmamış bir biyografik not ve bir dizi seçilmiş belge bıraktı.[7]
Tarih yazımında Juliusz Kühl[değiştir | kaynağı değiştir]
Juliusz Kühl'un faaliyetleri İsviçre ile ilgilenen bazı Holokost tarihçileri tarafından kapsamlı bir şekilde yazılmıştır. Genellikle “Ładoś grubu”nun kurucusu veya anahtar figürü olarak sunulmaktadır.
Kühl kendisini Polonya devlet mekanizmasının bir görevlisi olarak gördü ve pasaportlama işleminin Polonya hükümetinin genel talimatlarını yerine getirmekle yükümlü Ładoś’un emriyle gerçekleştirildiğini iddia etti.
Eylemin yeraltı yapısı ve Kühl'ün İsviçre Yahudi cemaati ile çok iyi temasları nedeniyle, Kühl'un operasyonun yaratıcısı ve lideri olduğu yaygın görüşü ortaya çıktı. Bu miti Mark MacKinnon Kühl'u 'Kanadalı Schindler' olarak göstererek doğrulamış oldu.[5] Ancak Zbigniew Parafianowicz ve Michał Potocki, Kühl’un bu operasyonda yer alan dört diplomattan biri olduğu ve operasyonunun başında Ładoś’un bulunduğu yönünde onunla polemiğe giriyorlar. Ładoś ve Kühl'un birlikte hareket ettiklerini iddia eden Dr. Agnieszka Haska ortada bir görüş sergiliyor, ancak Ryniewicz ve Rokicki'nin rolünü ve pasaport oluşturma mekanizmasını es geçiyor.[8]
Ödüller ve Nişanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
2019 yılına kadar Kühl, faaliyetlerinden ötürü hiçbir şekilde ödüllendirilmedi ancak Agudat Israel’in sürgündeki Polonya hükümetine yazdığı mektubunda, Ładoś, Ryniewicz ve Rokicki ile birlikte, yüzlerce Yahudiyi kurtaranlardan biri olarak bahsedildi.[9]
- Madalya Virtus ve Fraternitas – 2019, ölümünden sonra[10]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Michał Potocki, Zbigniew Parafianowicz (7 Ağustos 2017). "Polak na polecenie rządu ratował Żydów od Holokaustu. Świat się o tym nie dowiedział [TYLKO U NAS]" (Lehçe). gazetaprawna.pl. 8 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ Potocki, Michał (23 Ağustos 2018). "Grupa Ładosia ratująca Żydów, to był sprawny mechanizm. "Badacze ustalają nazwiska ocalonych i ich potomków"" (Lehçe). wiadomosci.dziennik.pl. 22 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ "Końcowe prace nad listą ocalałych z tzw. Grupy Ładosia" (Lehçe). thenews.pl. 5 Aralık 2018. 12 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ "Yvonne Marie Kuhl, 1968 - 1998" (Lehçe). 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ a b MacKinnon, Mark (7 Ağustos 2017). "'He should be as well known as Schindler': Documents reveal Canadian citizen Julius Kuhl as Holocaust hero" (İngilizce). theglobeandmail.com. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
- ^ "RG-13.17, Letter from Political department of Swiss Police to Polish Consulate in Bern, Switzerland regarding its diplomat Dr. Kuehl, 1944" (İngilizce). Los Angeles Museum of the Holocaust. 29 Ağustos 1944. 6 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ "Dr. Julius Kühl Collection, 1935-1982" (İngilizce). Los Angeles Museum of the Holocaust. 6 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
- ^ Haska, Agnieszka (2015). "„Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję". Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie" (Lehçe). ss. 299-309. 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rada do spraw Ratowania Ludności Żydowskiej w Polsce do Referatu Żydowskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, L.Dz. 67/45, 12 stycznia 1945.
- ^ "Prezydent wręczył Medale Virtus et Fraternitas" (Lehçe). prezydent.pl. 19 Temmuz 2019. 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
Daha fazlası[değiştir | kaynağı değiştir]
- Agnieszka Haska: „Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 11 (2015), s. 299–309.
- Stanisław Nahlik: Przesiane przez Pamięć, Kraków 2002.
- Michał Potocki, Zbigniew Parafianowicz: Tak polska ambasada ratowała Żydów. System berneński działał jak zegarek 8 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Gazeta Prawna, 2018. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020.
