Husino İsyanı
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
| Husino İsyanı | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
Husino İsyanı (Sırp-Hırvatça: Husinska buna, Хусинска буна),[a] o dönem yeni kurulmuş olan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nda sürdürülmekte olan endüstriyel köleliğe karşı gerçekleştirilmiş kısa süreli bir madenci grevi ve silahlı isyandır. Tuzla'nın Husino köyünde düzenlenen greve Bosna'nın orta kesimindeki Tuzla, Breza ve Zenica'dan 7 bin madenci katıldı. Yerel yönetim, madencileri tekrar çalışmaya zorlayınca madenciler ateşli silahlarla direndiler ve isyan büyük bir şiddetle bastırıldı. Yedi işçi öldürüldü, dört yüz işçi tutuklandı. İsyan bastırıldı, ancak isyanın anısı Tuzla'nın anti-otoriter mirasının bir parçası olarak korundu.
İsyan, Yugoslavya'daki en önemli tarihsel olaylardan biri olarak adlandırıldı ve adaletsizliğe ve baskıya karşı sınıf mücadelesinin bir örneği olarak kaldı.
Süreç[değiştir | kaynağı değiştir]
21 Aralık 1920'de, madencilerin Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nın ekonomisini felce uğratan yüksek enflasyona karşı koymak için ücretlerde %30-45'lik bir artış talep etmeleriyle Husino'da bir madenci grevi başladı (Ağustos ve aralık 1920 arasında +%60). Yetkililerin reddedilmesi durumunda tehditlerle bile, madenciler genel bir grev başlattı. Buna karşı koymak için radikal önlemler alan yetkililer bu duruma çok sert bir şekilde karşılık verdi. 27-28 Aralık 1920 gecesi, daha sonra grev hareketinin genel merkezi olarak kabul edilen Husino'ya, onları yakalamak ve dengelemek için grevcilerin evlerini tahliye etmeleri emredilen 19 jandarma ve polis memurundan oluşan bir birlik gönderdiler
Grevin ana aktörleri Jure Kerošević (Guja), Osman Đulović (Topčo), Mujo Đulović (Mujko), Karlo Železnik, Ivan Brcun, Franjo Marić, Marko Fidler, Bozo Mrkić, Simo Topalović, Mijo Tomić idi.
Basit taş ve kazmalarla silahlanmış 7.000 madenci, jandarma ve polis memurlarını hızla katledince aynı akşam ordu iki tabur, ağır toplar ve 50 jandarma gönderdi. Ordu karşısında, madencilerin tek bir seçeneği vardı: teslim olmak ve isteklerinden vazgeçmek. İsyan Yugoslav hükûmeti tarafından kanla bastırıldı, madenciler ve ailelerinin evlerine el konuldu; kadınlara tecavüz edildi, 400'den fazla kişi tutuklandı ve bir kısmı da sürgün edildi .[kaynak belirtilmeli]
On üç ay sonra, Ocak-Şubat 1922'de Tuzla'da yapılan bir duruşmada isyanın davası tamamlandı. İddianamede, jandarma memurlarını öldürdüğü iddiasıyla asılarak idam cezasına çarptırılan isyanın lideri Juro Kerošević de dahil olmak üzere yaklaşık 350 madenciyi suçlandı. Ancak, yerel ve uluslararası kamuoyunun baskısı altında ceza 20 yıl hapis cezasına çevrildi.[1][2] 32 madenci idam, 10 diğer madenci ise 1-15 ay arasında değişen hapis cezalarına çarptırıldı.[kaynak belirtilmeli]
Sonrası ve etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
İsyan, eski Yugoslavya'daki en önemli tarihsel olaylardan biri olarak adlandırıldı ve adaletsizliğe ve baskıya karşı sınıf mücadelesinin bir örneği olarak kaldı.[3][4]
Husino belediye parkına yerleştirilen kurbanların stelleri, günümüzde de köyün yakın tarihindeki o karanlık zamana tanıklık etmeye devam etmektedir. Husino madencilerini anmak için Ivan Sabolić tarafından tasarlanan bir anıt 1956'da tamamlandı.[5] Yugoslavya SFC'nde 21 Aralık, Husino İsyanı nedeniyle ülke genelinde Madenciler Günü olarak kutlandı.[6][7][8]
Bosna Savaşı sırasında (1992–95), Tuzla'da bir eğitim kampı Husinska buna olarak adlandırıldı.[kaynak belirtilmeli]
Şubat 2014'te, aralarında Oslobođenje'nin de bulunduğu çok sayıda Bosna gazetesi, Bosna-Hersek'teki 2014 isyanı "yeni Husino İsyanı" olarak adlandırdı.[9][10][11][12]
Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]
Konjuh planinom (Konjuh Dağı) adlı bir halk şarkısı Husino köyündeki isyandan esinlenmiştir. İlk kez 1944 yılında, II. Dünya Savaşı sırasında öldürülen Pejo Marković tarafından söylendi. Televizija Sarajevo, Husino İsyanı hakkında Husinska buna (Husino İsyanı, 1980) adlı bir televizyon filmi çekti.[kaynak belirtilmeli]
Açıklamalar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Genellikle Boşnakça "Husinska buna" olarak adlandırılan bu olay Türkçe olarak "Husino İsyanı", "Husino Ayaklanması", "Husino Başkaldırısı", "Husino Köyü İsyanı" veya "Husino Madenci İsyanı" olarak adlandırıldı.[kaynak belirtilmeli] Husino köyünün adı ya 15. yüzyılda bölgede hüküm süren bir Osmanlı olan Huso adında bir adama atfedilir ya da "tuzak" ya da "pusu" anlamına gelen eski bir Slav kelimesi olan "husa" kelimesinden türetilebilir.[kaynak belirtilmeli]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Zaboravljene vrijednosti: Dan rudara i Husinska buna". Slobodna Evropa. 21 Aralık 2012. 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Husinska buna u vremenu tranzicije". Novo vrijeme. 2 Şubat 2013. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Husinska buna - Dan rudara Bosne i Hercegovine". Abras Media. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Bosnian Muslims in the Second World War". 1 Şubat 2014. s. 125. 9 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Roots of Bosnian Protests Lie in Peace Accords of 1995". The New York Times. 14 Şubat 2014. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "21. decembar - Dan rudara". BH Reporter. 21 Aralık 2013. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Rudari BiH danas slave svoj dan". RTV Slon. 21 Aralık 2013. 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Sjećanje na Husinsku bunu, najveću pobunu bosanskih rudara". depo. 21 Aralık 2010. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Bosansko proljeće: Počela je nova Husinska buna". Oslobođenje. 6 Şubat 2014. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Tuzlanska «nova Husinjska buna»". Vreme. 7 Şubat 2014. 8 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "Mediji u BiH: Nova Husinska buna". b92. 7 Şubat 2014. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "'Počela je nova Husinska buna'". TPortal. 7 Şubat 2014. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.